Charles Dickens: «Ιστορία δύο πόλεων»

Η Ιστορία δύο πόλεων είναι το πιο διάσημο λογοτεχνικό έργο που γράφτηκε για τη Γαλλική Επανάσταση και το μόνο βιβλίο του Ντίκενς που αφορά μια άλλη πόλη εκτός από το Λονδίνο. Όπως λέει ο Γκ. Κ. Τσέστερτον, ένας από τους κριτικούς που τον μελέτησε εκτενέστατα, ο Ντίκενς υπήρξε βαθιά μες στην ψυχή του ένας Κόκνεϊ (Ανατολικολονδρέζος) που αγαπούσε τους σοβάδες και τα τούβλα της πρωτεύουσας κι αντιπαθούσε τα ζωγραφιστά σκηνικά της φύσης, ταξίδεψε ελάχιστα, ουσιαστικά δεν βγήκε ποτέ έξω απ’ το Τσάτχαμ και το Λονδίνο, κι όμως περιγράφει με τρόπο αξιοθαύμαστο το Παρίσι κι ας το γνώριζε εντελώς επιφανειακά – απόδειξη της ιδιοφυΐας του.

Πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος είναι το πλήθος, η επαναστατημένη μάζα των φτωχών του Παρισιού, που σπέρνει τον τρόμο στο σύντομο διάστημα της απόλυτης κυριαρχίας της. Ο δόκτορας Μανέτ, που βρίσκεται κρατούμενος στις φυλακές της Βαστίλης κι αναγκάζεται να στραφεί στην τσαγκαρική για να μην τρελαθεί, είναι ένας από τους πιο δυνατούς χαρακτήρες κι εντυπώνεται στη μνήμη του αναγνώστη μαζί με τη μοχθηρή μαντάμ Ντεφάρζ, «την πιο δυνατή κακιά που έχει πλάσει ο Ντίκενς», σύμφωνα με τον Τζορτζ Όργουελ. Η κόρη του δόκτορα, Λούσι Μανέτ, με τη βοήθεια του Τσαρλς Ντάρνεϊ θα καταφέρει να τον σώσει, όμως η ιστορία δεν τελειώνει εδώ, υπάρχει και δεύτερο μέρος περιπετειών, όπου ο άνθρωπος που την αγαπά θα βρεθεί κι αυτός με τη σειρά του φυλακισμένος, όμως στο τέλος θα σωθεί χάρη στη θυσία ενός άλλου πρωταγωνιστή της ιστορίας, του Σίντνεϊ Κάρτον, που τον περιμένει ένα τραγικό τέλος… Όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε μια ατμόσφαιρα αριστοτεχνικά πλασμένη, με νυχτερινές πορείες κατασκόπων και αγγελιαφόρων, τείχη και πύλες, κελιά και κρύπτες σκοτεινές, τυμβωρυχίες σε σκοτεινά μνήματα, βαρέλια γεμάτα κρασί που σκορπίζουν το περιεχόμενό τους στον δρόμο καθώς σπάνε, φυλακές, δρόμους κι εξεγέρσεις με το «φρενιασμένο πόπολο», όπως το ονομάζει ο Ντίκενς, να κυριαρχεί στην επική αναπαράσταση.

Μια εποχή παράξενη, γεμάτη αντιφάσεις, μια εποχή κατά την οποία συμβαίνουν τα πιο αλλόκοτα πράγματα κι η ατμόσφαιρα είναι γεμάτη από τα σημάδια μιας μεγάλης αλλαγής που έρχεται.

Πολλά σημεία της αφήγησης δείχνουν την υψηλή ποιότητα της πένας του Άγγλου συγγραφέα, λόγου χάρη: «Η μαύρη σημαία κυμάτιζε νύχτα-μέρα στους μεγάλους πύργους της Παναγίας των Παρισίων· τριακόσιες χιλιάδες άνθρωποι, καλεσμένοι σε εξέγερση ενάντια στους τυράννους της γης, υψώθηκαν απ’ τα χώματα όλης της Γαλλίας, σαν απ’ τα σπαρμένα δόντια του δράκου, κι έδωσαν καρπούς εξίσου στον λόφο και τον κάμπο, στην πέτρα και στο χαλίκι, και στην αλουβιακή λάσπη, κάτω απ’ τον φωτεινό ουρανό του νότου, και κάτω απ’ τα σύννεφα του βορρά, στη γυμνή γη και στο δάσος, στους αμπελώνες και στους ελαιώνες, κι ανάμεσα στο κομμένο χορτάρι και το θερισμένο καλαμπόκι, στις καρπερές όχθες των πλατιών ποταμών και στην άμμο της ακροθαλασσιάς».

Εκεί βέβαια που ο Ντίκενς αποδεικνύεται ασυναγώνιστος είναι στην αναπαράσταση του Λονδίνου, της δεύτερης πόλης της ιστορίας, του Λονδίνου με τις πλούσιες συνοικίες και τις φτωχογειτονιές, της αγγλικής μεγαλούπολης που ήταν για αιώνες το οικονομικό κέντρο του κόσμου κι ο Ντίκενς, ως γνήσιος Λονδρέζος, την αγάπησε βαθιά. Ένας επιπλέον λόγος για την επιτυχία του βιβλίου έχει να κάνει με την ικανότητα του Άγγλου συγγραφέα να φτιάχνει ιστορίες βασισμένες σε πανανθρώπινες αξίες όπως η αγάπη, η αυτοθυσία, ο έρωτας, η πίστη στην οικογένεια και στον άνθρωπο. Οι ειδικοί λένε ότι η απήχηση της Ιστορίας δύο πόλεων θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερη, αν η υπόθεση ήταν λιγότερο περίπλοκη, όμως αυτή η δαιδαλώδης δομή δεν εμπόδισε εκατομμύρια αναγνώστες να απολαύσουν το βιβλίο από το 1859 που εκδόθηκε μέχρι σήμερα.

Ch Dickens Χωρίς να έχει υπάρξει ποτέ στη ζωή του επαναστάτης, ο Ντίκενς ανέδειξε τις χειρότερες πλευρές της κοινωνίας της εποχής του με μια σφοδρότητα χωρίς προηγούμενο, καταφέρνοντας να γίνει αγαπητός σε όλες τις τάξεις, από τα χαμηλότερα στρώματα μέχρι την αριστοκρατία, της οποίας ήταν επίλεκτο μέλος. Η Ιστορία δύο πόλεων είναι ένα βιβλίο κλασικό, που άντεξε την κρίση του χρόνου αφήνοντας σε μας την απεικόνιση μιας εποχής κατά την οποία οι φτωχοί είχαν αγανακτήσει να βλέπουν τους πλούσιους να ζουν μες στη χλιδή και τους βασιλιάδες να συσσωρεύουν πλούτη, την ώρα που ο λαός πάλευε να κρατηθεί στη ζωή. Μια εποχή παράξενη, γεμάτη αντιφάσεις, μια εποχή κατά την οποία συμβαίνουν τα πιο αλλόκοτα πράγματα κι η ατμόσφαιρα είναι γεμάτη από τα σημάδια μιας μεγάλης αλλαγής που έρχεται.