Ντέιβιντ Στάκλερ & Σαντζέι Μπάσου: «Πολιτικές ζωής και θανάτου»
Είναι λυπηρό η χώρα σου να γίνεται επίσημο case study στα βιβλία που γράφονται διεθνώς για την οικονομική κρίση, να εξετάζεται ως μια ειδική περίπτωση και να αναδεικνύεται η ανατριχιαστική μοναδικότητά της.
Το βιβλίο του κοινωνιολόγου/οικονομολόγου Ντέιβιντ Στάκλερ και του ιατρού- επιδημιολόγου Σάντζεϊ Μπάσου, από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ ο πρώτος κι από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ ο δεύτερος, ξεκινάει με την αυτοκτονία του φαρμακοποιού Δημήτρη Χριστούλα, τον Απρίλιο του 2012, στην Πλατεία Συντάγματος. Το τραγικό εκείνο γεγονός διατρέχει ολόκληρο το βιβλίο τους ως «ίχνος θανάτου» αλλά και ως επιβεβαίωση της αναποτελεσματικότητας των προγραμμάτων λιτότητας που λήφθηκαν προκειμένου να αντιμετωπιστεί η κρίση.
Οι δύο επιστήμονες, ερευνητές στον χώρο της υγείας, παρουσιάζουν τις επιπτώσεις της κρίσης στην καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο. Θεωρούν ότι η Ιστορία προσφέρει πολλά παραδείγματα όπου λαοί ολόκληροι λειτούργησαν ως «φυσικά πειράματα» πολιτικών υπέρ ή κατά των προγραμμάτων υγείας· οι ίδιοι παρουσιάζουν στο βιβλίο τους αρκετές τέτοιες περιπτώσεις.
ΤΟ NEW DEAL, ΟΠΩΣ ΠΑΝΤΑ
Πρώτη περίπτωση που εξετάζεται είναι το New Deal που ακολούθησε το Κραχ του 1929 και οι πολιτικές του αμερικανικού κράτους για την ανακούφιση του αμερικανικού λαού. Σύμφωνα με τους δύο ερευνητές, το New Deal ήταν το μεγαλύτερο σε έκταση και πιο αποτελεσματικό πρόγραμμα υγείας που υλοποιήθηκε ποτέ και ο κύριος λόγος για τον οποίο η κρίση στις ΗΠΑ πέρασε γρήγορα και ανώδυνα για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, που δεν έζησαν ούτε τη φτωχοποίηση αλλά ούτε την απειλή της ασθένειας.
Δεύτερο ιστορικό παράδειγμα που αναλύουν είναι η μετάβαση της Ρωσίας (κι άλλων σοβιετικών δημοκρατιών) από την κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία στην ελεύθερη οικονομία της αγοράς τη δεκαετία του 1990, ένα βίαιο πέρασμα στον καπιταλισμό, χωρίς κράνος ή ζώνες ασφάλειας για τον ρωσικό λαό υπό την καθοδήγηση του ΔΝΤ. Σύμφωνα με τα στοιχεία τους, περίπου 10 εκατομμύρια Ρώσων πολιτών έχασαν τη ζωή τους (αλκοολισμός, εγκεφαλικά, καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, κ.ά.) κατά τη φάση της πτώσης του «σοσιαλιστικού» καθεστώτος.
Τρίτο ιστορικό παράδειγμα η μικρή Ισλανδία, όπου κι εκεί μια τρομερή τραπεζική κρίση ξεθεμελίωσε εν μια νυκτί το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας, απείλησε τις καταθέσεις των πολιτών, έθεσε σε κίνδυνο τα ασφαλιστικά προγράμματα και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των Ισλανδών. Εκεί, όμως, η κρίση αντιμετωπίστηκε με τελείως διαφορετικό τρόπο από τον συνηθισμένο της προσφυγής στο ΔΝΤ.
Υπέρμαχοι της άποψης ότι ακόμα και μια σημαντική οικονομική κρίση μπορεί να αντιμετωπιστεί καλύτερα όταν το κράτος διατηρεί κι ενισχύει τα προγράμματα νοσοκομειακής περίθαλψης, οι δύο συγγραφείς εξηγούν πώς η κυβέρνηση της Ισλανδίας αντιμετώπισε τον κίνδυνο: απευθύνθηκε στον λαό μέσω δημοψηφίσματος, απέρριψε τις εύκολες λύσεις περικοπών του ΔΝΤ, συγκρούστηκε με τους διεθνείς, Άγγλους κυρίως, πιστωτές της, ενίσχυσε αντί να ψαλιδίσει τα προγράμματα προστασίας των ευπαθών ομάδων και τελικά πέτυχε γρήγορη κι ασφαλή έξοδο από το μάτι του κυκλώνα με πολύ λιγότερους νεκρούς.
Η Ισλανδία δεν εξισορρόπησε τον προϋπολογισμό της με περικοπές φαρμάκων, διατήρησε τα προγράμματα κοινωνικής προστασίας θέτοντας τη δημοκρατία σε προτεραιότητα. Δημοκρατία: η λέξη που λείπει από το επόμενο παράδειγμα, το επόμενο «πείραμα». Την Ελλάδα.
ΕΛΛΑΔΑ: ΤΟ ΦΡΙΧΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ
Οι δύο συγγραφείς είναι πεπεισμένοι ότι η Ελλάδα αποτελεί «εργαστήριο ελέγχου τού πόσο επηρεάζει η λιτότητα τη δημόσια υγεία». Το κείμενό τους για τη χώρα μας είναι συγκλονιστικό, εκείνο όμως που κάνει ιδιαίτερη εντύπωση είναι οι εντυπώσεις που αποκόμισαν από την επίσκεψή τους στη χώρα μας, αλλά και από τις προσπάθειές τους να ενημερώσουν και να κινητοποιήσουν τις ελληνικές Αρχές.
Την περίοδο εκείνη υπουργός ήταν ο Ανδρέας Λοβέρδος· ο υποκριτικός ρόλος του και οι αντιδημοκρατικές πολιτικές του (υπόθεση με τις οροθετικές εκδιδόμενες της Ομόνοιας) τίθενται στο επίκεντρο της έρευνας των δύο επιστημόνων. Σύμφωνα με τους Στάκλερ και Μπάζου, η ελληνική κυβέρνηση από το 2009 μέχρι και το 2012 –στην περίοδο όπου εκτείνεται η μελέτη τους–, απέκρυψε από τους διεθνείς οργανισμούς σημαντικά στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά ή προσπάθησε να τα αμφισβητήσει. Ο αριθμός των νεκρών από αυτοκτονίες, ο αριθμός των ψυχικά πασχόντων χωρίς περίθαλψη, η ραγδαία αύξηση των φορέων του AIDS μεταξύ των τοξικοεξαρτημένων (προσοχή: όχι σε άλλες κατηγορίες υψηλού κινδύνου), η επανεμφάνιση έπειτα από δεκαετίες της ελονοσίας, είναι μερικά από τα γεγονότα που, αν και καταγράφτηκαν από τους δύο επιστήμονες, αν και ανακοινώθηκαν σε διεθνή συνέδρια εντός κι εκτός Ελλάδας, ουδέποτε έγιναν αποδεκτά από τους αξιωματούχους της υγείας.
Την ίδια στιγμή, οι συγγραφείς αποκαλύπτουν ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις με ασαφή μαθηματικά και στηριγμένες σε ανύπαρκτα στοιχεία εφάρμοσαν χωρίς καμία παρέκκλιση τα προγράμματα του ΔΝΤ –αυτά που με τόσο κόπο απέρριψαν άλλες χώρες σε Ευρώπη κι Ασία– επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο την υγεία του ελληνικού λαού.
ΛΕΦΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
Κεντρική θέση τους, την οποία επαναλαμβάνουν σε όλες τις περιπτώσεις που εξετάζουν (μεγάλο μέρος του βιβλίου αφιερώνουν στην ασιατική κρίση των Τίγρεων, την κρίση στο φημισμένο National Health System της Αγγλίας, κ.ά.), είναι ότι οι επενδύσεις στην υγεία είναι ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης. Οι επενδύσεις στην υγεία αξιοποιούν με τον καλύτερο τρόπο, και μάλιστα πολλαπλασιαστικά, τα λιγοστά διαθέσιμα κονδύλια, καθώς δημιουργούν θέσεις εργασίας και πυροδοτούν την ανάπτυξη σε μια σειρά τομείς, όπως ο νοσοκομειακός, η πληροφορική, η βιοτεχνολογία κ.ά.
Αντίθετα, η πολιτική της «αντίστροφης φροντίδας» που επέβαλε το ΔΝΤ κι άκριτα υιοθέτησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις (δηλαδή «οι υγιείς να έχουν καλύτερη κάλυψη και οι ήδη ασθενείς τη χειρότερη») εντείνει τις ανισότητες και προκαλεί νέο κύμα δαπανών κι ακόμα χειρότερη δημόσια υγεία.
Το βιβλίο κλείνει όπως ανοίγει: με αναφορά στα αθώα θύματα μιας βίαιης, παγκόσμιας αναδιάταξης, θύματα τα οποία θα μπορούσαν να είχαν σωθεί αν οι εφαρμοζόμενες πολιτικές έβαζαν τον άνθρωπο πάνω από τα κέρδη. Ο Δημήτρης Χριστούλας, τότε, θα ήταν ακόμα μαζί μας.
Πολιτικές ζωής και θανάτου
Πώς η κρίση επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία
Ντέιβιντ Στάκλερ, Σάντζεϊ Μπάσου
μετάφραση: Μαρία Μυρώνη
Ψυχογιός
362 σελ.
Τιμή € 17,70
