Βαγγέλης Σ. Καρατζής: «Yes I spit fire: Το φαινόμενο Rage Against the Machine»
Οι Rage Against the Machine (RATM) ήταν ένα τετραμελές μουσικό συγκρότημα από την Καλιφόρνια, το οποίο μεσουράνησε τη δεκαετία του 1990. Απέκτησε εκατομμύρια ακροατές, κυκλοφόρησε επιδραστικά άλμπουμ, περιόδευσε σε όλο τον κόσμο, έδωσε αξιομνημόνευτες συναυλίες και ο θόρυβος που προκάλεσε (κυριολεκτικά και μεταφορικά…) ήταν πρωτόγνωρος.
Συνέδεσαν δημιουργικά τον μουσικό πολιτισμό της μαύρης κοινότητας των ΗΠΑ (κυρίως το hip hop και το rap) με σκληροπυρηνικά rock ιδιώματα που λάτρευαν τα λευκά ακροατήρια, κυρίως το hardcore punk και το metal, παίζοντας μια γρήγορη, εκρηκτική μουσική με πολιτικοποιημένους στίχους-μανιφέστα.
Παιδιά των Reaganomics
Ξεπήδησαν μέσα από τη δεκαετία του 1980 (σχηματίστηκαν το καλοκαίρι του 1991), ανάμεσα στις Συμπληγάδες του αμερικανικού δικομματικού πολιτικού συστήματος και την ασφυκτική μέγγενη του νεοφιλελευθερισμού στην ακραία εκδοχή του προέδρου Ρόναλντ Ρίγκαν (Ronald Reagan). Όλοι θυμόμαστε πως ο οικονομικός νεοφιλελευθερισμός των 80s, τα φοβερά «Reaganomics», θρυμμάτισαν τις ήδη επισφαλείς ζωές εκατομμυρίων μαύρων, Λατίνων, εργατών, φτωχών στα αστικά κέντρα, ακτημόνων, ανέργων και περιθωριοποιημένων νέων ανδρών και γυναικών.
Τους RATM αποτελούσαν ένας Τσικάνος (μεξικανικής καταγωγής) ποιητής, συνθέτης και τραγουδιστής, ένας Αφροαμερικανός βιρτουόζος κιθαρίστας, ένας λευκός εβραϊκής καταγωγής καθηλωτικός ντράμερ κι ένας ακόμα ασυγκράτητος λευκός μπασίστας μεσοαστικής καταγωγής. Όλοι τους προέρχονταν από διαφορετικά μεσοαστικά περιβάλλοντα, με χαρακτηριστικές κοινές εμπειρίες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980. Όταν σχηματίστηκαν, από τις στάχτες συγκροτημάτων στα οποία συμμετείχαν ως έφηβοι, κανείς δεν περίμενε πως ένα πολυφυλετικό σχήμα του σκληρού ήχου, με στρατευμένους στίχους που παρέπεμπαν στα κηρύγματα των Μάλκολμ Χ και Τσε Γκεβάρα, τα γραπτά του Νόαμ Τσόμσκι και τη δράση της συνδικαλιστικής ομοσπονδίας Industrial Workers of the World θα εντυπωσίαζε κοινό, κριτικούς και στελέχη δισκογραφικών εταιρειών.
Ο Βαγγέλης Σ. Καρατζής έχει σπουδάσει Επικοινωνία και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στο ΕΚΠΑ και Πολιτική Επιστήμη & Ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, όπου αποτελεί μέλος της ομάδας του Εργαστηρίου Συγκρουσιακής Πολιτικής. Στο παρόν βιβλίο εξιστορεί το φαινόμενο RATM αναζητώντας τις ρίζες του, τοποθετώντας το μέσα στην εποχή του και ανιχνεύοντας παράλληλα τις δυναμικές που απελευθέρωσε ή επηρέασε κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του.
Στρατευμένη τέχνη
Σύμφωνα με τον Β.Σ. Καρατζή οι RATM ήταν μια «γιορτή οργής και νευρικότητας», καθώς υπήρξε σε όλη τη διαδρομή της μια μπάντα αντίθετη στη νοοτροπία «ας αφήσουμε τα προβλήματά μας στο σπίτι κι ας περάσουμε καλά». Συνέθεσαν, ηχογράφησαν κι έπαιξαν ζωντανά σε μεγάλα ακροατήρια στρατευμένη μουσική με στίχους ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, που τον θεωρούσαν υπεύθυνο για το αιματοκύλισμα λαών και την καταλήστευση ηπείρων, ενάντια στις πολυεθνικές εταιρείες, ενάντια στη δυτική πολιτισμική ηγεμονία και τις αστικές πολιτικές ελίτ.
Αν και ηχογραφούσαν σε πολυεθνική εταιρεία (Epic/SONY), δεν σταμάτησαν ποτέ να υπερασπίζονται τα συμφέροντα της αμερικανικής εργατικής τάξης, της εξεγερμένης νεολαίας, των φυλετικών και σεξουαλικών μειονοτήτων. Ο έντονα κινηματικός χαρακτήρας τους, ο οποίος περιγράφεται με πολλές λεπτομέρειες στο βιβλίο του Β.Σ. Καρατζή, είχε σαν αποτέλεσμα η μπάντα να λαμβάνει συχνά μέρος ή να διοργανώνει η ίδια συναυλίες οικονομικής βοήθειας για φυλακισμένους ακτιβιστές όπως ο Μουμία Αμπού Τζαμάλ, ενώ ανέπτυξε σχέσεις, κυρίως μέσω του τραγουδιστή Ζακ ντε λα Ρότσα, με ένοπλες απελευθερωτικές οργανώσεις και κοινωνικά κινήματα όπως οι Ζαπατίστας από το Μεξικό.
Ο συγγραφέας παρακολουθεί τη σύντομη αλλά εκπληκτική δισκογραφική πορεία των RATM (τρεις δίσκοι με πρωτότυπη δική τους μουσική το 1992, το 1996 και το 1999), τις παγκόσμιες περιοδείες τους, τις δηλώσεις των μελών στον Τύπο, τις πολιτικές ενέργειες και τις καμπάνιες ενημέρωσης στις οποίες συμμετείχαν. Χρησιμοποιεί δημοσιευμένες συνεντεύξεις τους, αναλύσεις μουσικοκριτικών αλλά και τη δική του βιωματική σχέση με την εναλλακτική μουσική και το αμερικανικό underground.
Περιγράφει επίσης τη σταδιακή «κόπωση», που οδήγησε λίγο αργότερα στην απόσυρση της μπάντας τόσο από τη δισκογραφία όσο και από τις ζωντανές εμφανίσεις, ανθολογεί τα συγκροτήματα που δημιούργησαν τα μέλη της, εξετάζει την πρόσκαιρη σιωπή τους στις αρχές του 21ου αιώνα – πριν επανέλθουν με την αρχική σύνθεσή τους για ένα μικρό διάστημα (2007-2011) και στη συνέχεια την απόσυρσή τους και πάλι.
Πριν όμως αποσυρθούν δεύτερη φορά, οι RATM είχαν προλάβει να παίξουν σε όλα τα μεγάλα φεστιβάλ σε Ευρώπη και ΗΠΑ· εμφανίστηκαν σε εμβληματικούς συναυλιακούς χώρους· τρομοκράτησαν τοπικές αστυνομικές αρχές· προκάλεσαν τις απανταχού των ΗΠΑ ακροδεξιές, ρατσιστικές και αντιμεταναστευτικές οργανώσεις. Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι μεγάλες περιοδείες τους στις ΗΠΑ συνοδεύονταν συχνά από συγκρούσεις κυρίως έξω από συναυλιακούς χώρους ανάμεσα σε νεαρούς οπαδούς τους και αστυνομικές δυνάμεις ή ακροδεξιές συμμορίες – αυτό συνέβη και στη μία και μοναδική εμφάνισή τους στην Ελλάδα.
Λειτούργησαν, κατά μια έννοια, ως οργάνωση με πολιτικό μανιφέστο. Το μήνυμα όμως μιας πολιτικής οργάνωσης με ανατρεπτικές ιδέες δεν θα μπορούσε να φτάσει π.χ. σε μια συντηρητική κωμόπολη της Αλαμπάμα τη δεκαετία του ’90. Η μουσική μπορούσε και οι RATM ήταν αυτή ακριβώς η μουσική που κατάφερε να συναρπάσει και να πολιτικοποιήσει.
Υπήρξε σε όλη τη διαδρομή της μια μπάντα αντίθετη στη νοοτροπία «ας αφήσουμε τα προβλήματά μας στο σπίτι κι ας περάσουμε καλά».
Η εικονογράφηση της Αμερικής
Σύμφωνα με τον συγγραφέα, τα τραγούδια των RATM είναι ένα ιστορικό και πολιτικό ψηφιδωτό, το οποίο εικονογραφεί την Αμερική των αυτόχθονων κοινοτήτων και τον αγώνα τους για ορατότητα. Την ίδια στιγμή, όμως, η συγκεκριμένη μπάντα πέτυχε να απευθυνθεί με αμεσότητα και αποτελεσματικότητα στο παγκόσμιο κοινό που αναζητούσε κάτι περισσότερο από το «να περάσει καλά» ακούγοντας rock. Οι RATM ήταν κομμάτι μιας ευρύτερης μουσικής αμφισβήτησης κατά τη δεκαετία του 1990, καταφέρνοντας όχι μόνο να τη «μελοποιήσουν» αλλά και να της δώσουν ένα ταξικό, φυλετικό και διεθνιστικό περιεχόμενο. Αμερικανικές σημαίες κρεμασμένες, ασεβώς, ανάποδα κατά τη διάρκεια των συναυλιών τους, κόκκινα αστέρια, σφυροδρέπανα και φιγούρες του Τσε και ιστορικών Μεξικανών ανταρτών κ.ά. αποτελούσαν το κύριο προπαγανδιστικό οπτικό υλικό των ζωντανών εμφανίσεών τους – εικονογραφούσαν έναν χώρο έτοιμο να εκραγεί από τη συσσωρευμένη ανθρώπινη λύσσα.
Όπως είχε δηλώσει παλαιότερα ο Σάνι Σιγκ, ένας ινδικής καταγωγής κινηματογραφιστής από το Νιου Τζέρσεϊ, ο οποίος μαγνητοσκόπησε πολλές από τις συναυλίες του συγκροτήματος όταν αυτό δεν ήταν ακόμα γνωστό και συνέβαλε στην καθιέρωσή τους στο αμερικανικό underground, «οι RATM υπήρξαν το αυθεντικό soundtrack της δίκαιης οργής και είχαν μεγάλη απήχηση σε μια μερίδα ανθρώπων που αναζητούσαν την τέχνη που θα αντιπροσώπευε τους αγώνες τους».
Χωρίς να έχουν επισήμως διαλυθεί, οι Rage Against the Machine δεν πραγματοποιούν εμφανίσεις ούτε ηχογραφούν εδώ και αρκετά χρόνια – μια προγραμματισμένη σειρά εμφανίσεων στις αρχές του 2020 ακυρώθηκε –εν μέρει– λόγω του κορονοϊού. Συνεχίζουν όμως να αποτελούν μέχρι τις μέρες μας, τρεις και πλέον δεκαετίες μετά την εκκωφαντική είσοδό τους στο μουσικό προσκήνιο, μια διαρκή απειλή για τη λευκή, συντηρητική (Τραμπική πλέον) Αμερική και μια ελπίδα για το γρήγορο, δυναμικό και πάντα νεανικό rock της εξέγερσης. Κάποια στιγμή, ίσως σκάσουν μύτη και πάλι…
Yes I spit fire
Το φαινόμενο Rage Against the Machine
Βαγγέλης Σ. Καρατζής
Απρόβλεπτες Εκδόσεις
σ. 216
ISBN: 978-618-84912-3-6
Τιμή: 12,72€
