Γιώργος Μούχος: «Ροκ επανάσταση και Αντικουλτούρα»
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, της πλέον εμβληματικής του 20ού αιώνα, μια σειρά πολιτικοκοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών γεγονότων μεταμόρφωσαν το ροκ εν ρολ, την παραδοσιακή μουσική των μαύρων κοινοτήτων στις ΗΠΑ, στο ροκ: τη μουσική των νέων λευκών σε όλο τον Δυτικό κόσμο. Η μετεξέλιξη αυτή, το πέρασμα δηλαδή από τη μια μουσική φόρμα στην άλλη και την ίδια στιγμή ο μετασχηματισμός μιας πολιτισμικής έκφρασης σε μια άλλη, είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά πολιτιστικά δρώμενα της σύγχρονης εποχής.
Ο φιλόλογος, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στην Ευρωπαϊκή Ιστορία και μουσικός Γιώργος Μούχος (γενν. 1982), μέλος του «προοδευτικού» ροκ συγκροτήματος Ciccada, στο παρόν βιβλίο παρουσιάζει τη μεταπτυχιακή εργασία που εκπόνησε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο πλαίσιο της εργασίας αυτής καταπιάνεται με την ανάλυση αυτού ακριβώς του μετασχηματισμού στην αμερικανική λαϊκή μουσική, ο οποίος έλαβε χώρα κατά τη δεκαετία του 1960 αλλά συνεχίστηκε με διαφορετική ασφαλώς μορφή και τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας που ακολούθησε (χρονολογικά στο βιβλίο υπάρχουν αναφορές μέχρι και την εμφάνιση του πανκ σε ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία το 1977).
Καταιγισμός γεγονότων
Όπως συμβαίνει πάντα στις μεταπτυχιακές εργασίες, το κείμενο ξεκινάει με την εννοιολογική προσέγγιση του φαινομένου που θα αναλυθεί, του ροκ εν προκειμένω. Αμέσως μετά παρουσιάζονται τα κύρια πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά γεγονότα που πυροδότησαν, το διάστημα 1958-1974, την αμφισβήτηση αρχικά και στη συνέχεια την «επανάσταση» της νεολαίας στον Δυτικό κόσμο. Ο Ψυχρός Πόλεμος, η αντιπαράθεση των μεγάλων δυνάμεων σε κομβικά σημεία του πλανήτη (Βερολίνο, Κούβα), ο Μάης του 1968 στη Γαλλία, οι ένοπλες ομάδες των Weathermen στις ΗΠΑ και των Rotte Armee Fraktion στη Γερμανία, ο πόλεμος του Βιετνάμ και το μαζικό κίνημα για τον πυρηνικό αφοπλισμό είναι μερικά από τα γεγονότα που παρελαύνουν στο πρώτο μέρος της εργασίας του Γ. Μούχου. Τα γεγονότα αυτά ορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο επετεύχθη ο μετασχηματισμός του ροκ εν ρολ.
Ο φοιτητικός πολιτικός ακτιβισμός που άνθησε κυρίως στα κορυφαία αμερικανικά πανεπιστήμια, η κουλτούρα των ψυχεδελικών ναρκωτικών, η γυναικεία χειραφέτηση και η σεξουαλική απελευθέρωση, η εμφάνιση της νέας Αριστεράς στις προηγμένες Δυτικές κοινωνίες, η κριτική της καπιταλιστικής μεταπολεμικής ευημερίας από ευρύ φάσμα πολιτικών ιδεολογιών και το σύνθετο κίνημα που ονομάστηκε Αντικουλτούρα (και περιείχε όλα τα παραπάνω…) δημιούργησαν ένα ισχυρό πολιτιστικό-μουσικό κίνημα, που συνδύαζε ταυτόχρονα την κριτική στις καθεστηκυίες δομές με ριζοσπαστικές μουσικές προτάσεις κατευθείαν από το περιθώριο. Αν η δεκαετία του 1960 ήταν μια κινηματογραφική ταινία δράσης, ένα περιπετειώδες φιλμ καταιγιστικού ρυθμού, το ροκ ήταν η μουσική επένδυσή της.
Αν η δεκαετία του 1960 ήταν μια κινηματογραφική ταινία δράσης, ένα περιπετειώδες φιλμ καταιγιστικού ρυθμού, το ροκ ήταν η μουσική επένδυσή της.
Απελευθέρωση και προσηλυτισμός
Δεν είναι όμως μόνο η παγκόσμια πολιτική που ευθύνεται για όσα συνέβησαν στη μουσική της δεκαετίας του 1960 και τα οποία συζητιούνται, μελετώνται κι εμπνέουν ακόμα και στις μέρες μας. Ο συγγραφέας στρέφει το βλέμμα και την εργασία του και σε μια σειρά άλλους παράγοντες που διαμόρφωσαν το πρόσωπο του ροκ κατά τη δεκαετία του 1960. Ένας από αυτούς ήταν οι σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις στον σχεδιασμό των μουσικών οργάνων, επίσης η δυναμική εισβολή και χρήση του ηλεκτρισμού στις ζωντανές εμφανίσεις, καθώς και οι εξελιγμένες τεχνικές ηχογράφησης στα κορυφαία στούντιο των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Την ίδια περίοδο, η μαζική διάχυση και κατανάλωση μαριχουάνας και LSD έξω από τους στενούς καλλιτεχνικούς ή πανεπιστημιακούς κύκλους, όπου μέχρι τότε περιοριζόταν, δημιουργεί ένα ευμέγεθες, παγκόσμιο κοινό. Το κοινό αυτό απελευθερώνεται από τη φόρμα του παρελθόντος, πειραματίζεται (και) μουσικά και, τελικά, καταναλώνει με θρησκευτική ευλάβεια τα έργα που παράγουν οι μπάντες και πωλούν οι δισκογραφικές εταιρείες.
Όπως σημειώνει ο συγγραφέας στο πλαίσιο της ανάλυσής του, εκείνη ακριβώς η περίοδος είναι που θα σημαδέψει τη νέα μουσική η οποία, από κάποιο σημείο και μετά, ξεφεύγει του διαμορφωμένου από τις εκρηκτικές κοινωνικές συνθήκες πλαισίου της και γίνεται μια παγκόσμια βιομηχανία. «Οι μουσικοί αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στις επιταγές της δημιουργικότητας και του επαγγελματισμού», ενώ και στις τάξεις του κοινού το ροκ από κάποιο σημείο και μετά γίνεται απλώς ψυχαγωγία του ελεύθερου από την καθημερινή εργασία τους χρόνου: το ροκ παύει να είναι εναλλακτικός τρόπος ζωής και γίνεται απλώς γαρνιτούρα του ελεύθερου χρόνου.
Χίλιες και μία ιστορίες
Το βιβλίο του Γιώργου Μούχου δεν είναι μια θεωρητική ανάλυση για το ροκ. Ανάμεσα στην αποσυναρμολόγηση της δεκαετίας του 1960 και την ανασύνθεση του σκηνικού μέσα στο οποίο καλλιεργήθηκε ένα από τα πιο εντυπωσιακά πολιτιστικά κινήματα των νεότερων χρόνων, ο μουσικός πλέον Μούχος βρίσκει τις ευκαιρίες να σταχυολογήσει μικρές αλλά ενδιαφέρουσες κι οπωσδήποτε «διδακτικές» ιστορίες από τη μυθολογία του ροκ, καθώς και πλήθος δηλώσεων μουσικών, δημοσιογράφων, πανεπιστημιακών κ.ά.
Θα διαβάσετε μια συνοπτική εξιστόρηση του φαινομένου της «βρετανικής εισβολής» μουσικών συγκροτημάτων στις ΗΠΑ· θα μάθετε το πώς η αναγεννημένη φολκ λειτούργησε ως καταλύτης για τη διαμόρφωση της ροκ ταυτότητας και το πώς κατάφερε ο μεγάλος Pete Seeger να κρατήσει ζωντανό το πνεύμα της πολιτικής διαμαρτυρίας που παρέλαβε από την προπολεμική αμερικανική παράδοση και να το παραδώσει στις επόμενες γενιές (Bob Dylan)· θα συγκρίνετε το Dark Side Of The Moon με το The Wall για να βρείτε ποιο από τα δύο άλμπουμ των Pink Floyd είναι το πιο …πολιτικό (κι όχι πολιτικοποιημένο)· θα παρακολουθήσετε το πώς και το γιατί διασπάστηκε η κουλτούρα των mods στην Αγγλία μετά το 1967 κ.ά.
Η υπέροχη ιστορία του ροκ, που μέσα της εμπεριέχονται χιλιάδες άλλες προσωπικές ή κοινωνικές ιστορίες, οι ατελείωτες πτυχές του ροκ, που κρύβουν μέσα τους αμέτρητες πτυχές της ανθρώπινης ιστορίας, παρουσιάζονται –ακόμα μια φορά, είναι η αλήθεια– στο έργο ενός νέου αναλυτή, όμως αυτό όχι μόνο δεν μας κουράζει, αλλά μας εξιτάρει. Όπως πρέπει να λειτουργεί το ροκ ακόμα και σε έντυπη μορφή!
Ροκ επανάσταση και Αντικουλτούρα
Η ροκ και τα κινήματα αμφισβήτησης στα 60’s στις Η.Π.Α. και Βρετανία
Γιώργος Μούχος
Εκδόσεις Το Μέλλον
σ. 205
ISBN: 978-618-83648-1-3
Τιμή: 12,72€
