Graham Allison: «Σε τροχιά πολέμου»
Η παγίδα του Θουκυδίδη, λέει ο Graham Allison, μπορεί να οδηγήσει σε μια πολεμική σύγκρουση ανάμεσα στην Κίνα και στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια σύγκρουση που θα θυμίζει τον πόλεμο Αθήνας-Σπάρτης που κατέστρεψε την αρχαία Ελλάδα. Η παγίδα αυτή, που μπορεί να περιγραφεί ως το δομικό στρες που δημιουργείται όταν μια ανερχόμενη δύναμη απειλεί να ανατρέψει τη μέχρι τότε κυρίαρχη, λειτουργεί ως εξής: Η ανερχόμενη δύναμη αυξάνει διαρκώς την ισχύ της ανατρέποντας τις ισορροπίες. Οι δυο δυνάμεις μπορούν να συνυπάρξουν στο πλαίσιο ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, όμως καμιά δεν θέλει να δείξει ότι υποχωρεί σε ζητήματα που προκύπτουν, ενώ ταυτόχρονα αγνοεί τις κόκκινες γραμμές της άλλης. Τότε λαμβάνει χώρα ένα τυχαίο γεγονός ή μια σκόπιμη πρόκληση και τα πράγματα ξεφεύγουν από τον έλεγχο – είναι μια διαδικασία που έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν. Έτσι, χωρίς να το καταλάβουν, οι δυο δυνάμεις ξεκινούν έναν πόλεμο που δεν επιθυμούσαν και οι συνέπειες του οποίου μπορεί να είναι καταστροφικές – ειδικά στην εποχή μας, που η ύπαρξη πυρηνικών όπλων γιγαντώνει την κλίμακα των συνεπειών.
Ο Graham Allison, διευθυντής του Belfer Center for Science and International Affairs στη Σχολή Κένεντι του Χάρβαρντ, υποστηρίζει ότι το έναυσμα μιας σύγκρουσης μπορεί να είναι η θέληση της Κίνας να ελέγξει την περιοχή που βρίσκεται μπροστά από τις νότιες ακτές της, μια περιοχή γνωστή ως Θάλασσα της Νότιας Κίνας, στην οποία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Αμερικανοί έχουν πλήρη έλεγχο. Ένα άλλο έναυσμα μπορεί να είναι μια κίνηση ανεξαρτησίας της γειτονικής Ταιβάν ή μια προβοκατόρικη κυβερνοεπίθεση των Ρώσων, που έχουν όφελος να εμπλέξουν τις δύο δυνάμεις σε μια αντιπαράθεση, ή ακόμα η ωρολογιακή βόμβα της Βόρειας Κορέας, που μπορεί να καταρρεύσει οποιαδήποτε στιγμή πυροδοτώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις. Με βάση τις εύθραυστες ισορροπίες που διαμορφώνονται στην ασιατική πλευρά του Ειρηνικού, η αμερικανική καχυποψία είναι λογικό να αυξάνεται συνεχώς, καθώς η πρώην πανίσχυρη υπερδύναμη βλέπει τις απίστευτες τάσεις επέκτασης των Κινέζων, που σκέφτονται να κατασκευάσουν –μεταξύ άλλων– μια σιδηροδρομική γραμμή η οποία θα συνδέει το Πεκίνο με το Ρότερνταμ μέσα σε δυο μέρες. Μια τέτοια κίνηση ενοποιεί την Ευρασία, ο έλεγχος της οποίας, σύμφωνα με μια παλιά ρήση, είναι το κλειδί της παγκόσμιας κυριαρχίας.
Οι δυο δυνάμεις μπορούν να συνυπάρξουν στο πλαίσιο ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, όμως καμιά δεν θέλει να δείξει ότι υποχωρεί σε ζητήματα που προκύπτουν, ενώ ταυτόχρονα αγνοεί τις κόκκινες γραμμές της άλλης.
Το βιβλίο αυτό είναι μπεστ σέλερ όχι μόνο στην Αμερική αλλά και στην Κίνα, γεγονός που αποδεικνύει τη σημασία και την απήχηση των ιδεών του Αμερικανού καθηγητή, ο οποίος έχει χρηματίσει υφυπουργός Άμυνας και ειδικός σύμβουλος όλων των κυβερνήσεων από τον Ρέιγκαν μέχρι τον Ομπάμα. Ο σκοπός του, βέβαια, είναι να αποτρέψει ένα ενδεχόμενο παγκόσμιας σύρραξης, που κόντεψε να επαληθευτεί στην πρόσφατη ιστορία – όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες ανταγωνίζονταν τη Σοβιετική Ένωση και στην κρίση της Κούβας, βρέθηκαν μια ανάσα πριν από έναν πυρηνικό πόλεμο. Εκτός από τον ευφάνταστο τρόπο γραφής και το συναρπαστικό ξεδίπλωμα των ιδεών του, ο Graham Allison εντυπωσιάζει με τα εναλλακτικά σενάρια που προτείνει και τα οποία θα μπορούσαν να αποτρέψουν μια πιθανή σύγκρουση των δύο υπερδυνάμεων. Το πιο κραυγαλέο από αυτά είναι η πρόταση για μια συνεχή υπονόμευση της Κίνας μέσα από την υπόθαλψη εξεγέρσεων των μειονοτήτων που υπάρχουν στην αχανή αυτή χώρα ή μέσα από τη συντονισμένη διάδοση δημοκρατικών ιδεών, που καταδιώκονται από το ολοκληρωτικό κομμουνιστικό καθεστώς. Οι Αμερικανοί θα μπορούσαν να επιστρατεύσουν γι’ αυτόν τον σκοπό τους Κινέζους φοιτητές που σπουδάζουν στις Ηνωμένες Πολιτείες ή να υποκλέψουν και στη συνέχεια να διαδώσουν, μέσω τρίτων, πληροφορίες για το πώς πλούτισαν οι σημερινοί κομμουνιστές ηγέτες της Κίνας. Όλα αυτά θα κρατούσαν απασχολημένους στα εσωτερικά ζητήματα τους Κινέζους ηγέτες, οι οποίοι σταδιακά θα έχαναν την ισχύ τους στην παγκόσμια σκακιέρα.
Τα σενάρια που οικοδομεί ο Αμερικανός καθηγητής μπορεί να θυμίζουν κινηματογραφικές ταινίες, όμως έχουν εξαιρετική χρησιμότητα, καθώς αποτελούν ασκήσεις προετοιμασίας για την αποφυγή καταστάσεων που, αν πάρουν τον δρόμο τους, το ρολόι δεν γυρίζει πίσω. Κάθε μεγάλη δύναμη έχει έτοιμα τέτοια σενάρια και, σ’ έναν κόσμο ρευστότητας και ανασφάλειας, οι ηγέτες της υδρογείου δεν μπορούν να παραβλέψουν τα διδάγματα που διατύπωσε ο Θουκυδίδης μελετώντας την ιστορία του τόπου του. Η συλλογιστική του αρχαίου Έλληνα ιστορικού αποτελεί τη βάση της σκέψης του Graham Allison, που στα φοιτητικά του χρόνια έμαθε αρχαία ελληνικά επιθυμώντας να μελετήσει 
τον Θουκυδίδη από το πρωτότυπο κείμενό του. Ο Θουκυδίδης θεωρείται πρωτοπόρος αναλυτής αυτού που ονομάστηκε realpolitik, ρεαλισμός στις διεθνείς σχέσεις, και μέχρι σήμερα διδάσκεται στις καλύτερες στρατιωτικές σχολές του κόσμου. Ο σκληρός ρεαλισμός επικράτησε στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, όπου οι ισχυροί ήθελαν να επιβάλουν τις αρχές τους καταπατώντας κάθε ανθρωπιστική αξία, όπως έκαναν οι Αθηναίοι όταν εν ψυχρώ έσφαξαν τον πληθυσμό της Μήλου, επειδή αρνήθηκε να δεχτεί τα προστάγματά τους. Τούτη η ιστορία έχει επαναληφθεί αμέτρητες φορές και κανείς δεν γνωρίζει τι μας επιφυλάσσει το μέλλον – τα σενάρια μας βοηθούν απλώς να φανταστούμε κάποιες εκδοχές του, οι πιο σοφοί όμως του καιρού μας μελετώντας το παρελθόν μπορούν να μας προειδοποιήσουν για τις παγίδες, σαν αυτή του Θουκυδίδη, που ελλοχεύουν μπροστά μας.
Σε τροχιά πολέμου
Μπορούν ΗΠΑ και Κίνα να αποφύγουν την Παγίδα του Θουκυδίδη;
Graham Allison
Μετάφραση: Λουκρητία Μακροπούλου
Επιστημονική επιμέλεια: Ανδρέας Γκόφας – Δημήτρης Καιρίδης
Πεδίο
σ. 416
ISBN: 978-960-635-070-2
Τιμή: 22,50€
