Freddy Vinet: «Η μεγάλη γρίπη του 1918»
Η ισπανική γρίπη του 1918-19 έπληξε περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού του πλανήτη (κάπου 600 εκατομμύρια ), το ποσοστό της θνησιμότητας άγγιξε σε μερικές περιοχές το 40% και τα θύματά της, σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς, ανήλθαν στα 48,8 εκατομμύρια, καθιστώντας τη μια από τις πιο θανατηφόρες επιδημίες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η ισπανική γρίπη θεωρείται από τους επιστήμονες ως η «μητέρα των επιδημιών», άφησε εμβρόντητους γιατρούς και Αρχές, ήταν η πιο φονική επιδημία από τον καιρό της Μεγάλης Πανώλης του 1347-48 , είχε παράξενα χαρακτηριστικά κι εμφάνισε μια σειρά από σκιώδεις ζώνες που τη διατηρούν μέχρι σήμερα έξω από κάθε νόρμα και κάθε πλαίσιο. Στόχευε κυρίως στους νέους ενήλικες και οι μετακινήσεις των στρατιωτών που έπαιρναν μέρος στον πόλεμο συντέλεσαν στην εξάπλωσή της· εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, καμία κατοικημένη περιοχή του πλανήτη δεν έμεινε ανεπηρέαστη, ενώ η Ασία κυριολεκτικά γονάτισε συγκεντρώνοντας τα περισσότερα θύματα.
Κι όμως αυτή η τρομερή επιδημία έμεινε στο περιθώριο, δεν μελετήθηκε όσο θα έπρεπε κι ο βασικός λόγος ήταν ότι συνέπεσε με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος είχε συγκεντρώσει τα φώτα της δημοσιότητας· οι Γάλλοι δεν ήθελαν να θαμπώσουν την εικόνα του θριάμβου τους και οι Γερμανοί ήταν απρόθυμοι να προσθέσουν επιπλέον δυστυχία στον όλεθρό τους, έτσι το γεγονός δεν καταγράφηκε ολοκληρωμένα και παραμένει σχετικά νεκρό για την ιστοριογραφία και τη συλλογική μνήμη του 20ού αιώνα. Ένας άλλος λόγος για την απώθηση της επιδημίας από τη συλλογική μνήμη ήταν τα ιατρικά άλματα που πραγματοποιούνταν εκείνη την εποχή – η πανδημία αποτελούσε παραφωνία εντός της επιδημιολογικής που είχαν περίτρανα χαράξει ο Παστέρ και ο Κοχ απειλώντας την αυθεντία του γιατρού, που είχε ενισχυθεί μετά τα κατορθώματα της χειρουργικής στη διάρκεια του πολέμου. Η ανθρωπότητα προτιμούσε να εστιάσει σ’ αυτά τα θετικά επιτεύγματα παρά στην εμφάνιση ενός μυστηριώδους ιού, που σκορπούσε ανεξέλεγκτα την καταστροφή.
Ο Δρ Freddy Vinet, καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Paul Valéry Montpellier 3, o οποίος ερευνά την πρόληψη και τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών, εξηγεί ότι ένας βασικός λόγος περιορισμού των επιδημιών είναι η βελτίωση των υλικών συνθηκών. Οι άνθρωποι των αρχών του 20ού αιώνα πέθαιναν επειδή δεν μπορούσαν να τραφούν, να θερμανθούν και να ξεκουραστούν, από την άλλη υπάρχουν παράγοντες που ενισχύουν την ευπάθεια των σύγχρονων κοινωνιών, όπως η αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, οι ευκολίες μετακίνησης και η υποβάθμιση του ρόλου της δημόσιας υγείας, η οποία παρά τις συντριπτικές νίκες που έχει σημειώσει απέναντι σε ασθένειες όπως η ευλογιά και η φυματίωση, θεωρήθηκε αντιπαραγωγική και παραχώρησε τα προνόμια στα ιδιωτικά θεραπευτικά ιδρύματα. Ένα ακόμα σημείο που τονίζει ο Freddy Vinet αφορά την άγνοια των σύγχρονων πληθυσμών για τους κινδύνους των επιδημιών, καθώς έχουν χαθεί από τη μνήμη οι τρομακτικές επιπτώσεις ασθενειών που κάποτε προκαλούσαν πανικό – κάποιοι φτάνουν να μιλούν ακόμα και για κατάργηση των εμβολιασμών. Το 1954, οι Αμερικανοί έσπευδαν ομαδικά να συμμετάσχουν στις δοκιμές ενός εμβολίου κατά της πολιομυελίτιδας ενώ σήμερα η κατάσταση έχει αντιστραφεί, ο πληθυσμός δεν διαθέτει μνήμη επιδημιών και γίνεται εξαιρετικά επιφυλακτικός απέναντι σε κάθε καινούργια θεραπεία. Επιπροσθέτως, οι άνθρωποι εκείνης της εποχής είχαν αναπτύξει μια ανθεκτικότητα και μια στωικότητα που τους επέτρεπε να αντέχουν τις δυσκολίες της ζωής, τώρα η κατάσταση έχει αντιστραφεί και οι μαλθακοί πληθυσμοί είναι πολύ περισσότερο ευάλωτοι. Ένα επιπλέον στοιχείο που μπορεί να εντοπίσει κανείς και με το ξέσπασμα της πανδημίας του covid-19 είναι η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων σε συνθήκες υγειονομικής κρίσης – οι τσιγγάνοι, οι επαίτες και οι μετανάστες αποτελούν τους πρώτους στόχους της κοινωνίας, που θέλει να απομακρύνει το κακό από πάνω της. Και τέλος, υπάρχει το θέμα του κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος και της δημοκρατίας· τον καιρό της ισπανικής γρίπης, αποδείχτηκε ότι καθεστώτα λιγότερο δημοκρατικά διαχειρίστηκαν την επιδημία πολύ πιο αποτελεσματικά, πολλές ζωές σώθηκαν όπου ήταν δυνατόν να ληφθούν δραστικά μέτρα απόλυτης απομόνωσης, ενώ σήμερα οι άνθρωποι αρνούνται να συμμορφωθούν σε απλές συστάσεις θεωρώντας ότι καταστρατηγούνται τα ατομικά τους δικαιώματα.
Η ανθρωπότητα προτιμούσε να εστιάσει σ’ αυτά τα θετικά επιτεύγματα παρά στην εμφάνιση ενός μυστηριώδους ιού, που σκορπούσε ανεξέλεγκτα την καταστροφή.
Ο Freddy Vinet εξέδωσε το βιβλίο του το 2018, καθώς συμπληρώνονταν εκατό χρόνια από την εμφάνιση της «Μεγάλης Γρίπης», χωρίς να γνωρίζει ότι σε σύντομο διάστημα ο πλανήτης θα γνώριζε μια νέα πανδημία που θα αναστάτωνε τις χώρες όλου του κόσμου, έτσι δεν μπορεί να κατηγορηθεί ότι συνέπλευσε με το ρεύμα της καταστροφολογίας για να κεντρίσει το ενδιαφέρον του κοινού. Καθώς η εξάπλωση του νέου κορονοϊού έχει αναστατώσει τη 
ζωή σε όλο τον πλανήτη, το θέμα των επιδημιών καθίσταται φοβερά επίκαιρο και κάθε αναγνώστης θα επιθυμούσε να διαβάσει την ανάλυση κάποιου ειδικού που είναι σε θέση να παραδώσει μια ψύχραιμη, αναλυτική προσέγγιση. Παρά την παράθεση εκατοντάδων στατιστικών στοιχείων, το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα και γρήγορα κι αποτελεί μια πολύ καλή εισαγωγή, για να συγκριθούν οι συνθήκες του παρελθόντος σε σχέση με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα. Τέλος, είναι μια αφορμή για να στοχαστεί κανείς πάνω στα όρια της επιστήμης και της τεχνολογίας, κατανοώντας την τρωτότητα του πολιτισμού και της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η μεγάλη γρίπη του 1918
Η χειρότερη επιδημία του 20ού αιώνα: Ιστορία της ισπανικής γρίπης
Freddy Vinet
Μετάφραση: Αριστέα Κομνηνέλλη
Μεταίχμιο
σ. 336
ISBN: 978-618-03-2452-5
Τιμή: 16,60€
