Jean-Claude Michéa: «Το ομορφότερο γκολ ήταν μια πάσα»
Ο εβδομηκοντούτης, πλέον, Ζαν-Κλοντ Μισεά, γεννημένος στο Παρίσι και διαμένων στο Μονπελιέ –εξ ου και οπαδός της ομώνυμης ομάδας–, είναι συνταξιούχος καθηγητής φιλοσοφίας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και φιλόσοφος. Γιος του αντιστασιακού κομμουνιστή και αθλητικογράφου Αμπέλ Μισεά, είναι περισσότερο γνωστός σήμερα για το έργο του Τζορτζ Όργουελ, ένας συντηρητικός αναρχικός (μτφρ. Νίκος Μάλλιαρης, εκδ. Μάγμα 2018, α’ γαλ. έκδ. Climats 1995). Το γονεϊκό όμως αυτό πρότυπο του παλαιού αριστερού και ποδοσφαιρόφιλου καλά κρατεί ανά τις δεκαετίες και συμπορεύεται στον Μισεά, δίνοντάς μας εξαιρετικά δοκιμιακά κείμενα για το ποδόσφαιρο – και όχι μόνο. Κι αν προσέξουμε ακόμα καλύτερα, αυτά τα δυο του πάθη, η αριστερά και το ποδόσφαιρο, μετουσιώνονται σε ένα και το αυτό, αφήνοντας πίσω τους σωρεία οξυδερκών παρατηρήσεων σχετικά με πολλές αλήθειες.
Στον παρόντα τόμο, με τίτλο δανεισμένο από μια φράση –παράφραση εδώ– του μεγάλου Ερίκ «Μπίσοπ» Καντονά, που αποτέλεσε απάντησή του στο ερώτημα ποιο ήταν το ομορφότερο γκολ που έχει πετύχει στην καριέρα του, ο Μισεά συγκεντρώνει τέσσερα κείμενα για το ποδόσφαιρο. Δύο συνομιλίες, μια με τον Φαουζί Μαντζούμπ δημοσιευμένη στο Miroir du football (2010) και μια συνέχειά της με τον Ζιλ Περέζ (2014). Ακολουθεί μια ομιλία του 2013 σε μια επιμορφωτική ημερίδα για τη φιλοσοφία, παρεμβάλλεται ένα κάλεσμα για τη διάσωση του ποδοσφαιρικού γηπέδου της συνοικίας Μποζ Αρ – Πιερ Ρουζ του Μονπελιέ την ίδια χρονιά και ολοκληρώνεται με τη σπονδή στον Εντουάρντο Γκαλεάνο με το «Οι διανοούμενοι, ο λαός και η στρογγυλή θεά» –ένα κείμενο εντελώς διαφορετικό απ’ τα προηγούμενα– του 1998. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με ένα άκρως στοχευμένο και κατατοπιστικό επίμετρο του μεταφραστή Νίκου Ν. Μάλλιαρη, ενώ τον πρόλογο έγραψε ο αείμνηστος Χρ. Χαραλαμπόπουλος.
Παρατηρώντας τα δίπολα που πραγματεύεται ο Μισεά, καπιταλισμός-φιλελευθερισμός-αριστερά-διανοούμενοι/ποδόσφαιρο, μέσα από μια σωρεία ονομάτων παικτών, φιλοσόφων και προπονητών που παρελαύνουν και σε συνδυασμό με το βιβλίο του Γκαλεάνο Το ποδόσφαιρο στη σκιά και στο φως, καταλαβαίνουμε πως βάλλει κατά της «νεοαριστεράς», αναδεικνύοντας ταυτόχρονα με ενάργεια όλα εκείνα τα σημεία που φαίνεται πως απειλούν σήμερα το πιο αγαπητό άθλημα του κόσμου. Έτσι, καταφέρνει να μιλήσει για την εξέλιξη του ποδοσφαίρου εντός και εκτός γηπέδου, από το dripple στο passing game, από τη δημιουργία του ως σπορ των Άγγλων ευγενών σε αγαπημένη ενασχόληση των κατωτέρων τάξεων, από την ταχεία εξάπλωσή του σε όλο τον πλανήτη ως την οικονομική του γιγάντωση σήμερα.
Οι παρατηρήσεις του για την εξέλιξη και τη σημερινή κατάσταση του ποδοσφαίρου είναι πολύ πιο σωστές, λογικές και πραγματικές σε σχέση με άλλους, νεοαριστερούς θα τους χαρακτήριζε ίσως ο ίδιος, διανοούμενους που κατηγορούσαν το ποδόσφαιρο ως πανούκλα, όπιο του λαού κ.λπ. Αποδεχόμενος εν μέρει τέτοιους χαρακτηρισμούς που υπακούν σε μια μονομερή θέαση του ποδοσφαίρου, εκείνη της εκβιομηχάνισής του με όλα τα συμπαρομαρτούντα –αίφνης, της ταχύτητας και της αποτελεσματικότητας με την οποία ο σύγχρονος καπιταλισμός, καταφέρνοντας να παραμορφώσει κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, έχει επέμβει και στο ποδόσφαιρο– ανασύρει αυτοστιγμεί στην επιφάνεια την περίφημη διατύπωση του Γκράμσι, που λειτουργεί ως αντίλογος, για το ποδόσφαιρο: «Το σύγχρονο ποδόσφαιρο εξακολουθεί να αποτελεί το βασίλειο όπου η ανθρώπινη συντροφικότητα εκφράζεται στο φως του ήλιου». Όσο δε για τους σύγχρονους διανοούμενους, για τους οποίους παρατηρεί μια μετατόπισή τους προς τη συμπάθεια του αθλήματος, την ερμηνεύει ως αποτέλεσμα του υψηλού κόστους life style των αστέρων/διασημοτήτων ποδοσφαιριστών, που βρίσκονται συνεχώς μπροστά στα φώτα της δημοσιότητας.
Κι αν προσέξουμε ακόμα καλύτερα, αυτά τα δυο του πάθη, η αριστερά και το ποδόσφαιρο, μετουσιώνονται σε ένα και το αυτό, αφήνοντας πίσω τους σωρεία οξυδερκών παρατηρήσεων σχετικά με πολλές αλήθειες.
Αντιλαμβάνεται πολύ ορθά την αξία του passing game ως προϊόντος του σοσιαλιστικού παιχνιδιού, αυτού που πρέσβευε ανοικτά ο Σάνκλι της Λίβερπουλ, εκείνου που θέλει τον ποδοσφαιριστή να ενδιαφέρεται εξίσου για τον κάθε συμπαίκτη του μέσα στο γήπεδο, με τελικό αποτέλεσμα μια νίκη που να οφείλεται στη συλλογικότητα, παραβλέποντας ίσως το πόσο δύσκολο είναι να επιτευχθεί κάτι τέτοιο. Ομνύει στην Μπαρτσελόνα του Γκουαρδιόλα, που ξανάφερε στο προσκήνιο αυτόν τον τρόπο παιχνιδιού με τόση επιτυχία και που μας χάρισε ενενηντάλεπτα ποδοσφαιρικής απόλαυσης. Κι αν ξανάγραφε σήμερα εκείνες τις γραμμές, σίγουρα θα περιλάμβανε και τη Λίβερπουλ του Κλοπ μέσα, που κατάφερε να προσδώσει στο passing game έναν πρωτοφανή επιθετικό χαρακτήρα.
Θα είχε πράγματι ιδιαίτερο ενδιαφέρον να γνωρίζαμε σήμερα την άποψη του Μισεά που αφορά την εκτίναξη του ποδοσφαίρου, της τεχνικής και των στρατηγικών του ακόμα και σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Αίφνης, μαθαίνουμε πως από έτους αυτό το passing game επιθετικού χαρακτήρα του Γ. Κλοπ της Λίβερπουλ και με έμφαση στην άμυνα της ομάδας αποτελεί μεταπτυχιακό μάθημα που οδηγεί σε διδακτορικές διατριβές στα πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Παραβλέποντας τον καταδεικτικό τίτλο του τελευταίου κεφαλαίου, «Οι διανοούμενοι, ο λαός και η στρογγυλή θεά», θα σταθούμε σε κάτι ίσως πιο βαθύ. Έχοντας διαβάσει το βιβλίο του Γκαλεάνο Το ποδόσφαιρο στη σκιά και στο φως και ξαναδιαβάζοντας τα οκτώ αποσπάσματα απ’ αυτό, που παρατίθενται στο τέλος αυτού του κεφαλαίου, γίνεται εύκολα αντιληπτό το πόσο επηρέασε το εν λόγω βιβλίο, ακόμα και σε φιλοσοφικό επίπεδο, τον Μισεά. Ο συγγραφέας φαίνεται να μετουσιώνει σε φιλοσοφία, υπό την οπτική του, το βιβλίο του Γκαλεάνο, δίνοντάς του μια ερμηνεία δοκιμιακή-φιλοσοφική, φωτίζοντας καλύτερα εκείνο το ψυχικό τοπίο που υπακούει στην καρδιά και κάνοντάς το να αντηχεί στον νου.
Και ακριβώς αυτό συμβαίνει με τον παρόντα τόμο. Καμιά από όσες νεοφιλελεύθερες καπιταλιστικές παρεμβάσεις κι αν έχει υποστεί το ποδόσφαιρο, ως άθλημα εν εξελίξει ακόμα, δεν κατάφερε να αλλοιώσει την ευχαρίστηση και την εικόνα απλού θεατή, ποδοσφαιρόφιλου, ερασιτέχνη ποδοσφαιριστή κ.λπ. και να τον κάνει να το αηδιάσει και να το παρατήσει. Γιατί, πολύ απλά –κι εδώ επιστρέφουμε, και πώς άλλως, στον Γκαλεάνο–, το ποδόσφαιρο μιλάει απευθείας στην ψυχή του καθενός φίλου του ανά τον πλανήτη, στην κουλτούρα και στο ριζικό του, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Κι αυτό ίσως να είναι και η πρωταρχική αριστερή έγνοια του Μισεά.
Το ομορφότερο γκολ ήταν μια πάσα
Ζαν-Κλοντ Μισεά
Μετάφραση-Επίμετρο: Νίκος Ν. Μάλλιαρης
Πρόλογος: Χρίστος Χαραλαμπόπουλος
Μάγμα
σελ. 216
ISBN: 978-618-83523-8-4
Τιμή: 14,00€
