James Ellroy: «Πανικός»

Έχω περάσει είκοσι οχτώ χρόνια σε τούτον τον γαμημένο λάκκο της κόλασης.
[…]
Όλα εκείνα τα θρησκευτικά σκατά που περιφρονούσα και παράκουγα έχουν βγει αληθινά. Υπάρχει ο Παράδεισος για τους καλούς, η Κόλαση για τους τερατωδώς Κακούς με κεφαλαίο κάπα. Κι υπάρχει και το Καθαρτήριο για τύπους σαν ελόγου μου – σαρκαστικά καθάρματα που επωφελήθηκαν από ένα διεστραμμένο σύστημα και προκάλεσαν καταστροφή.
[…]
Μωρό μου, είναι καιρός να ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΘΕΙΣ.

Κι ενώ όλοι οι φανατικοί αναγνώστες του μεγάλου Τζέιμς Ελρόι περιμέναμε υπομονετικά το τρίτο μέρος της δεύτερης τριλογίας (;), τετραλογίας (;) του Λος Άντζελες, μετά τη Θύελλα και το Perfidia και πολύ αργότερα από την τετραλογία της Μαύρης Ντάλιας, ο μετρ του είδους μάς διέψευσε πανηγυρικά με τον Πανικό, πλην όμως δίνοντάς μας πολλή τροφή για κουβέντα και σκέψη. Οι στενά παρακολουθούντες τη συγγραφική του πορεία όμως ίσως θα έπρεπε και να το περιμένουν. Το έχει ξανακάνει στο παρελθόν, να διακόψει δηλαδή μια τριλογία ή τετραλογία και να μας δώσει κάποιο άλλο βιβλίο, μυθιστόρημα ή λογοτεχνικό δοκίμιο στα καθ’ ημάς ή ακόμα και κάποια συλλογή με μικρές ιστορίες. Όπως και να ’ναι, ο Πανικός ήταν η πιο ευχάριστη ανάπαυλα μετά το Perfidia και τη Θύελλα – κι ας μας κρατάει η αναμονή σε μια γλυκιά ένταση για τη συνέχειά τους, που θα την αντέξουμε με καρτερία, για να μιμηθούμε λίγο και το θεολογικό ύφος των αποσπασμάτων του βιβλίου, μόλις από την πρώτη σελίδα της ελληνικής έκδοσης.

Τον Πανικό μάς φέρνουν στα ελληνικά οι Εκδόσεις Κλειδάριθμος, που έχουν πλέον και τα δικαιώματα του Ελρόι στην Ελλάδα, σε μια ηρωική μετάφραση του Μιχάλη Μακρόπουλου και μια εξίσου εκπληκτική επιμέλεια του Ανδρέα Σαμαρά. Υπερτονίζουμε το «ηρωική», διότι ο Ελρόι, αυτή τη φορά, πιο ώριμος από ποτέ απέναντι στον εαυτό του, έχοντας ξεφορτωθεί και ιαθεί εν πολλοίς από τα προσωπικά του ψυχικά βαρίδια της πρώτης τετραλογίας του, αφήνει να βγει από μέσα του μια πιο παλιά ιστορία, αυτή του Freddy Otash, που την είχε στα υπ’ όψιν χρόνια πριν, αλλά η αφερεγγυότητα του ιδίου του Otash δεν του επέτρεψε να την προχωρήσει. Ποιος ξέρει τι είδους άλλα συγγραφικά διαμάντια θα είχαμε ή τι από τα ήδη γεγραμμένα δεν θα είχαμε; Έτσι, βρίσκουμε διάσπαρτο Freddy τόσο στην πρώτη τετραλογία όσο και στην τριλογία της Νέας Υόρκης. Τώρα όμως, με τον πραγματικό Freddy Otash νεκρό, ο Ελρόι σολάρει ανελέητα, αφήνοντας εαυτόν να ξεχυθεί ως ορμητικό ποτάμι και να τσαλαβουτήσει χαρωπά στα αγαπημένα του λημέρια – στον εγκληματικό υπόκοσμο της δεκαετίας του ’50 του Λος Άντζελες και εδώ σε άρρηκτο συνδυασμό με το ανέκαθεν εκφυλισμένο και εν πολλοίς εξίσου εγκληματικό Χόλιγουντ, μαζί φυσικά με την όποιας μορφής εξουσία που ρέπει με μεγάλη ευκολία στην όποια εγκληματικότητα για να επιβιώσει. Με γλώσσα σκληρή, προφορική σε πολλά σημεία, γεμάτη ιδιωματισμούς της εποχής και επίπλαστες λέξεις που συνάδουν με το περιεχόμενο. Χαράς ευαγγέλια για τον Ελρόι, σχεδόν 430 σελίδες αναγνωστικής απόλαυσης για μας. Ο μεταφραστικός άθλος του Μιχάλη Μακρόπουλου μας έφερε τόσο κοντά στον Ελρόι, που σχεδόν ακούγαμε την ανάσα του από πάνω μας.

Ένα μυθιστόρημα απολαυστικό μέχρι εκεί που δεν παίρνει…

Ο Πανικός είναι η βασική ιστορία του διεφθαρμένου, διεστραμμένου, οφθαλμολάγνου και οθμαλμοπόρνου –και πολλών άλλων χαρακτηρισμών που ο αναγνώστης είναι ελεύθερος να προσθέσει–, μα στο τέλος χριστιανού, Freddy Otash. Ο Otash είναι λιβανέζικης καταγωγής πρώην πεζοναύτης, που έχει διαπράξει απείρου κάλλους βιαιοπραγίες στον πόλεμο του Ειρηνικού, πρώην αστυνομικός του Λος Άντζελες, που το σύστημα τον ξέρασε πολύ γρήγορα και που φυσικά τον ξαναπροσέλαβε ανεπίσημα, ελέω του περίφημου λογοτεχνικού ήρωα Ουίσκι Μπιλ, αρχηγού της αστυνομίας του Λος Άντζελες, γιατί κάτι τέτοιους το σύστημα τους χρειάζεται περισσότερο κοντά του, όσο και πολύ μακριά του. Ανεπίσημος μεγαλομαστροπός μικρών στάρλετ του Χόλιγουντ, πρωτίστως δε ιθύνων νους του κίτρινου περιοδικού Confidential, που σκοπό είχε φαινομενικά να βγάλει τα άπλυτα του Χόλιγουντ στη φόρα, στην πραγματικότητα όμως να δυσφημεί και να συκοφαντεί προσωπικότητες με σκοπό το κέρδος. Πράγματι, ο Πανικός κάνει σκόνη το Χόλιγουντ της δεκαετίας του ’50, με προεξάρχοντα τον Freddy Otash. Που για να το πετύχει κοιμάται ταυτόχρονα με τη Λιζ Τέιλορ και μια άλλη στάρλετ, που την έσωσε από τον πρώην άντρα της. Κανονίζει τον ψεύτικο γάμο του Ροκ Χάτσον αρχικά με μια ύποπτη περίπτωση γυναίκας που δεν του βγαίνει, πηγαίνοντας σε ένα πιο σιγουράκι σχέδιο β’. Κοιμάται με μια ανήλικη αμφιφυλόφιλη αθλήτρια παρέα με μια λεοπάρδαλη, που την παίρνει για φύλαξη από τον Λιμπεράτσε, ενώ στο τέλος πέφτει στον έρωτα μιας «πληροφοριοδότριας». Φροντίζει να πέσει στα σκληρά ναρκωτικά ο «Τζίμι Ντιν» ως προστατευόμενός του αρχικά, ενώ στη συνέχεια έχει βαλθεί να τον σβήσει από τον χάρτη είτε γιατί του την έφερε είτε γιατί δεν πληροί τις αρχές του! Απλά ο Τζίμι τη γλίτωσε γιατί πέθανε νέος. Και ναι, γιατί ο Freddy παραμένει ένας άνθρωπος με αρχές – όσο κι αν αυτό ακούγεται κάπως περίεργο. Επιχειρεί να παγιδεύσει τον γυναικά Τζακ Κένεντι, ενώ χρησιμοποιεί –έχοντάς τους υπό την επίβλεψή του– τον Μπαρτ Λάνκαστερ και τον Μοντγκόμερι Κλιφτ. Κι όλα αυτά συμβαίνουν στα ενδιάμεσα του προσωπικού κυνηγιού που έχει εξαπολύσει ο Otash για την εξιχνίαση ενός φόνου που σχετίζεται με πορνό ταινίες, οι οποίες γυρίζονται με στάρλετ β’ και γ’ διαλογής, στο πλαίσιο ιδιωτικών προβολών στις επαύλεις γερουσιαστών και παραγωγών του Χόλιγουντ. Τα παραπάνω, διανθισμένα με μπόλικο αντικομμουνισμό –βασική αρχή του Freddy–, με σβάστικες, με δοκιμές πυρηνικών όπλων στην έρημο της Νεβάδα, με μια μικρή δόση κόκκινων πρακτόρων κ.λπ. κ.λπ. Κι όλα αυτά μαζί, ο ανεπανάληπτος Freddy Otash, ύστερα από άπειρους συνδυασμούς χαπιών (μπεζεντρίνες) και ουίσκι (Old Crow).

Να υπενθυμίσουμε εδώ πως ο κεντρικός ήρωας ήταν υπαρκτό πρόσωπο – στα χέρια όμως του Ελρόι γίνεται ένας άνευ προηγουμένου λογοτεχνικός ήρωας, που πόρρω απέχει από το να χαρακτηριστεί ως η απόλυτη λογοτεχνική περσόνα εγκληματικής και διεφθαρμένης προσωπικότητας στα χρονικά της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Προσοχή όμως, περσόνα και μόνο. Διότι ο ελροϊκός Otash αφηγείται την ιστορία του μέσα από τις φυλακές, λίγο πριν από τον θάνατό του, όχι όμως για να σώσει το τομάρι του, αφού ξέρει πως ο βιολογικός του χρόνος τελειώνει πολύ σύντομα. Γιατί όμως; Γιατί δίνει έτσι στεγνά τους πάντες και τα πάντα, αναδεικνύοντας εαυτόν σε κάτι που ταιριάζει στο απόλυτο κακό;

ja ellroy23 «Οι ευκαιρίες είναι αγάπη». Μια φράση που επαναλαμβάνεται στο βιβλίο, πλην όμως στο τέλος παίρνει άλλο νόημα. Ο Freddy Otash εξομολογείται τα νταβατζιλίκια, τις μαστροπείες, τις ντόπες και γενικότερα τον εκμαυλισμό του, όπως και όλου του συστήματος, μόνο για έναν λόγο. Για να σώσει κάτι που έφτασε στα τελειώματα να πιστεύει ότι υπάρχει: την ψυχή του. Και πράγματι αυτό, αυτή η εξομολόγηση, είναι το καθαρτήριό του. Αμαρτία εξομολογουμένη ουκ έστιν αμαρτία! Τόσο απλά. Ένα μυθιστόρημα απολαυστικό μέχρι εκεί που δεν παίρνει…