Randall D. Law: «Τρομοκρατία»
«Ο Αλλάχ ο Ελεήμων θα με κρίνει. Όσο για σένα, Μακρόν, αρχηγέ των απίστων, εκτέλεσα ένα από τα σκυλιά σου». Στις 16 Οκτωβρίου 2020, ένας 18χρονος Τσετσένος, γεννημένος στη Μόσχα, ο οποίος με την οικογένειά του είχε ζητήσει και λάβει άδεια παραμονής στη Γαλλία, αποκεφάλισε έναν 47χρονο καθηγητή έξω από το σχολείο όπου δίδασκε σε προάστιο του Παρισιού.
Το θύμα φέρεται να έδειξε σε μια τάξη μαθητών τα περιβόητα σκίτσα του Μωάμεθ από τη σατιρική εφημερίδα Charlie Hebdo κατά τη διάρκεια συζήτησης για την ελευθερία του λόγου – ένα μάθημα που πρόσφατα εντάχθηκε στο γαλλικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Ήταν άλλη μια πράξη ισλαμικής τρομοκρατίας κι αυτό ήταν το μήνυμα που ανάρτησε σε κοινωνικό δίκτυο αμέσως μετά την πράξη του, και λίγο πριν δολοφονηθεί από την αστυνομία, ο φανατικός ισλαμιστής σφαγέας.
Αποκωδικοποιώντας την έννοια
Το βιβλίο του Αμερικανού Ράνταλ Ντ. Λω, πανεπιστημιακού καθηγητή ιστορίας στο Birmingham-Southern College της Αλαμπάμα, Τρομοκρατία: Μια παγκόσμια ιστορία, είναι ένα έργο αναφοράς για την παγκόσμια ιστορία της τρομοκρατίας, καθώς μέχρι σήμερα δεν είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά κάτι αντίστοιχο: Μια εξιστόρηση του φαινομένου από τις απαρχές του, από τον αρχαίο κόσμο δηλαδή, μέχρι τις πρόσφατες επιθέσεις φονταμενταλιστών ισλαμιστών, των επονομαζόμενων «μοναχικών λύκων», σε ευρωπαϊκές πόλεις. Ο αναγνώστης που θα το πιάσει στα χέρια του για να το μελετήσει, έχει την ευκαιρία όχι μόνο να παρακολουθήσει την εξέλιξη του φαινομένου ανά τους αιώνες, σε πλήθος σημείων του κόσμου όπου έκανε την εμφάνισή του αλλά, πολύ περισσότερο, να ερμηνεύσει κάποια από τα μυστικά της τρομοκρατίας και να ρίξει φως σε γκρίζες ζώνες. Να αντιληφθεί το πώς και το γιατί φτάνουν άνθρωποι, ομάδες ανθρώπων, κόμματα, στρατοί, κυβερνήσεις ή και λαοί ολόκληροι σε αδιανόητες, ωμές πράξεις τρομοκρατίας.
Ο Ρ. Λω δεν περιορίζεται στην εξιστόρηση του φαινομένου της τρομοκρατίας διατρέχοντας τους αιώνες της ανθρωπότητας, αλλά προσπαθεί να συνδέσει τις μορφές και τα είδη της τρομοκρατίας με την τρέχουσα πολιτική, κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα της κάθε εποχής. Από κάποια στιγμή και μετά, μάλιστα, επιχειρεί να συνδέσει μεταξύ τους τρομοκρατικές οργανώσεις και συγκεκριμένα χτυπήματα σε διάφορες ηπείρους, να αναδείξει στρατηγικές και τεχνικές που συνδέουν π.χ. τους Τουπαμάρος της Λατινικής Αμερικής με το αντάρτικο πόλεων στην Ευρώπη και την αντίσταση στη βρετανική κατοχή της Βόρειας Ιρλανδίας με τη σιωνιστική τρομοκρατία στο Ισραήλ.
Τρομοκρατία από τα κάτω
Η ανάλυση του Λω στο τρομοκρατικό φαινόμενο, το οποίο παρακολουθεί από την αρχαία Ασσυρία μέχρι τις επιθέσεις στη Γαλλία το 2015, διέπεται από μια ακρογωνιαία θέση, η κατανόηση (κι όχι η αποδοχή) της οποίας από τον αναγνώστη είναι ζωτικής σημασίας για τη μελέτη του εκπληκτικού αυτού βιβλίου: Τα χτυπήματα της τρομοκρατίας έχουν σαν στόχο όχι την αναδίπλωση της εξουσίας προς την οποία κάθε φορά κατευθύνονται αλλά, αντίθετα, η τρομοκρατία επιχειρεί να εντείνει τις εξουσίες, να προκαλέσει τη βία τους (ή την αντι-βία, αν προτιμάτε…), προκειμένου να αυξηθεί το λαϊκό αίσθημα απέναντί τους.
Την ίδια στιγμή, όμως, ο Αμερικανός ιστορικός δεν έχει κανένα απολύτως πρόβλημα να παραδεχτεί ότι τα θύματα της κρατικής ή αποικιακής τρομοκρατίας είναι πολύ περισσότερα από τα θύματα της «από τα κάτω» τρομοκρατίας των ομάδων, κινημάτων ή οργανώσεων. Η άποψη αυτή ισχύει –κατά τον συγγραφέα– σε όλες τις διακεκριμένες περιπτώσεις που μελετάει: η τσαρική τρομοκρατία στην προεπαναστατική Ρωσία στα τέλη του 19ου αιώνα, η αγγλική κατοχή στη Βόρεια Ιρλανδία στις αρχές του 20ού, η γαλλική κατοχή στην Αλγερία τη δεκαετία του 1960, η βρετανική κατοχή στο Ισραήλ τη δεκαετία του 1940, οι Αμερικανοί στον Περσικό Κόλπο κ.ά. προκάλεσαν πολύ περισσότερους νεκρούς απ’ όσους άφησαν πίσω τους οι τρομοκράτες.
Μια εξιστόρηση του φαινομένου από τις απαρχές του, από τον αρχαίο κόσμο δηλαδή, μέχρι τις πρόσφατες επιθέσεις φονταμενταλιστών ισλαμιστών, των επονομαζόμενων «μοναχικών λύκων», σε ευρωπαϊκές πόλεις.
Ο Ράνταλ Λω προσφέρει στον αναγνώστη μια ολοκληρωμένη κι επαρκώς τεκμηριωμένη εξιστόρηση του φαινομένου της τρομοκρατίας και μια σχεδόν πλήρη χωροχρονική τοποθέτησή του, έργο ιδιαίτερα κοπιώδες αν αναλογιστούμε ότι το βιβλίο καλύπτει σχεδόν 30 αιώνες ιστορίας της τρομοκρατίας σε κάθε ήπειρο. Ξεκινάει με τον διαβόητο για τις τρομοκρατικές επιδρομές του λαό των Ασσυρίων (9ος-7ος αιώνας π.Χ.) και συνεχίζει με την αρχαία Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη, κεφάλαια στα οποία εκτός από την παρουσίαση πασίγνωστων σε όλους μας γεγονότων (από τη δολοφονία του τύραννου Ιππία από τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα μέχρι τη συνωμοσία του Κατιλίνα και τη δολοφονία του Καίσαρα), ο Ράνταλ βρίσκει την ευκαιρία να σχολιάσει τις λεπτές διαφορές ανάμεσα στην τρομοκρατία και την τυραννοκτονία, με τη δεύτερη να θεωρείται στον αρχαίο κόσμο μέχρι και έργο …θεόπνευστο.
Μορφές τρομοκρατίας
Για τον Λω η σύγχρονη ιστορία της τρομοκρατίας ξεκινάει ασφαλώς με τη Γαλλική Επανάσταση και τον Ροβεσπιέρο, όπου το αντικείμενο της εξόντωσης δεν είναι πλέον ένας τύραννος αλλά μια (παρασιτική) τάξη κι ένα (διεφθαρμένο) καθεστώς, ενώ πολύ ενδιαφέρον έχουν και οι αναλύσεις του για τις μυστικές αδελφότητες, τον λουδιτισμό και τον καρμποναρισμό του 19ου αιώνα. Ακολουθεί η προεπαναστατική και η επαναστατική Ρωσία και το εντυπωσιακό ψηφιδωτό που συνθέτουν η νετσαγεφική τρομοκρατία, η τσαρική τρομοκρατία, ο λενινισμός κι ο σταλινισμός (ως μορφή «κόκκινης» τρομοκρατίας κρατικής ισχύος).
Θα αναφερθεί στη Γερμανία του Μεσοπολέμου και την άνοδο των Ναζί, τον ΙΡΑ και την ΕΤΑ σε Ιρλανδία και Ισπανία, πριν περάσει στην πατρίδα του, τις ΗΠΑ, για τη μελέτη του φαινομένου της λευκής, ρατσιστικής τρομοκρατίας από την ίδρυση της Κου Κλουξ Κλαν το 1865 μέχρι το χτύπημα του Τίμοθι ΜακΒέι στο ομοσπονδιακό κτίριο της Οκλαχόμα Σίτι το 1995. Επίσης, εξετάζονται μορφές τρομοκρατίας σε διάφορα εθνικιστικά κινήματα σε όλο τον κόσμο, ενώ αναλύεται και η αριστερή τρομοκρατία στην Ευρώπη της δεκαετίας του 1970 σε Ιταλία, Γαλλία και Γερμανία – παραδόξως, λείπει οποιαδήποτε αναφορά στη 17 Νοέμβρη. Τα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου είναι αφιερωμένα στην ισλαμική τρομοκρατία, την τρομοκρατία των καιρών μας, το γεγονός που επαναπροσδιορίζει την έννοια του όρου, αν και ο Λω δε βλέπει πολλά καινοφανή στοιχεία στη δράση των σύγχρονων τζιχαντιστών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Λω, παρόλο που καταγράφει με εξονυχιστική λεπτομέρεια τον δαιδαλώδη κόσμο των κορυφαίων οργανώσεων του Ισλάμ και τον περίτεχνο ιστό των δεκάδων παραφυάδων τους, δε χαρίζεται στους αδαείς και καιροσκόπους Αμερικανούς πολιτικούς των τελευταίων 30-40 χρόνων, οι οποίοι έχοντας στα χέρια τους ελλιπείς ή και λανθασμένες αναφορές μυστικών υπηρεσιών, έστησαν παρακινδυνευμένες ή απολύτως άστοχες συνεργασίες με εξαιρετικά φονικές τρομοκρατικές οργανώσεις, προκειμένου να αποκομίζουν πρόσκαιρα οφέλη (π.χ. Αφγανιστάν, Ιράκ κ.ά.). Σπέρνοντας ανέμους, οι Αμερικανοί άρχισαν να θερίζουν χρόνια αργότερα τρομερές θύελλες (11η 
Σεπτεμβρίου 2001 κ.ά.).
Ο Λω θα κλείσει με τη διαπίστωση ότι διάφορες εξουσίες και καθεστώτα ανά τον κόσμο χρησιμοποίησαν την τρομοκρατία σαν άθυρμα για τις επιδιώξεις τους, καλύπτοντας τις επιλογές τους με μια αμφισβητούμενη πλέον νομιμοφάνεια για να εισπράξουν αργότερα, όταν ο τρόμος ξέφυγε οριστικά από τον έλεγχό τους, την κόλαση του αίματος και τη φρίκη της καταστροφής.
Τρομοκρατία
Μια παγκόσμια ιστορία
Ράνταλ Ντ. Λω
επιμέλεια: Μαίρη Μπόση
μετάφραση: Φιλώτας Δήτσας
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
520 σελ.
ISBN 978-960-524-575-7
Τιμή €18,00
