Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης: «Τα νέγρικα μπλουζ και οι ιατρικές τους αναφορές»

Πολυγραφότατος ο γιατρός Γεώργιος Σχορετσανίτης, εκδίδει τακτικά βιβλία με τα κείμενά του που κυρίως αφορούν είτε κριτικές-παρουσιάσεις λογοτεχνικών βιβλίων, είτε ταξιδιωτικές εντυπώσεις από τις χώρες που κατά καιρούς επισκέπτεται. Το πρόσφατο βιβλίο του, με τον τίτλο: Τα νέγρικα μπλουζ και υπότιτλο: και οι ιατρικές τους αναφορές είναι μια περιήγηση στον κόσμο του Αμερικανικού Νότου και μια εν δυνάμει ιστορία του μπλουζ, του μουσικού είδους που δημιουργήθηκε από τους μαύρους σκλάβους της Αμερικής. Ο συγγραφέας αρχίζει την αφήγησή του στο πρώτο κεφάλαιο, «Οι απαρχές της αναγνώρισης της μαύρης μουσικής», όπου αναφέρει πως τον 19ο και 20ό αιώνα οι μαύροι των ΗΠΑ ήταν καταπιεσμένοι και οι περισσότεροι λευκοί του Αμερικανικού Νότου τούς έβλεπαν σαν περίεργα όντα, πάντως διαφορετικούς από τους ίδιους. Πέρα από αυτό, οι μαύροι αποτελούσαν φθηνό εργατικό δυναμικό για τις επικερδείς βαμβακοφυτείες των λευκών.

Ο Γεώργιος Σχορετσανίτης μάς πληροφορεί πως σχεδόν αμέσως μόλις οι μαύροι σκλάβοι έφθασαν στην Αμερική από την Αφρική, άρχισαν να σχηματίζουν μικρές πρωτόγονες μπάντες, όπου χρησιμοποιούσαν ποικίλα μουσικά όργανα, κυρίως λαούτα, κρουστά και φλογέρες. Οι λευκοί που θαύμαζαν τις επιδόσεις τους στη μουσική τούς χορήγησαν ειδικά προνόμια σε πολλές φυτείες του Νότου. Και είναι αρκετά παράδοξο που στις αρχές του 19ου αιώνα υπήρχαν διαφημίσεις σχετικά με τα μουσικά ταλέντα των σκλάβων που προορίζονταν για πώληση, επειδή οι ιδιοκτήτες τους γνώριζαν πως θα τους απέφεραν περισσότερα κέρδη. Αυτό συνεχίστηκε και τον 20ό αιώνα, και μάλιστα με περισσότερο ζήλο εκ μέρους των λευκών γαιοκτημόνων, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τους μαύρους μουσικούς ως διασκεδαστές στους χορούς του Σαββατόβραδου. Έτσι, η μαύρη μουσική που επονομάστηκε μπλουζ έγινε απαραίτητο στοιχείο στις κοσμικές αλλά και στις θρησκευτικές εκδηλώσεις.

Στον Αμερικανικό Νότο, οι ζωές των λευκών και των μαύρων ήταν στενά συνυφασμένες, καθώς όλοι απασχολούνταν σε καθημερινή βάση στις βαμβακοφυτείες. Ενίοτε, οι λευκοί αφέντες παρείχαν την αμέριστη βοήθειά τους στους καταπιεζόμενους μαύρους σκλάβους, όταν τα πράγματα ωθούνταν στα άκρα. Για παράδειγμα, το 1889, όταν ένας λευκός εξαγριωμένος όχλος σκότωσε γύρω στους είκοσι πέντε μαύρους στην περιοχή Λεφλόρ, αντιδρώντας σε φήμες σχετικά με κάποια ένοπλη μαύρη εξέγερση, πολλοί ιδιοκτήτες φυτειών έδωσαν προστασία στους μαύρους που τη ζητούσαν. Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι λευκοί που είχαν τα τεχνικά μέσα άρχισαν να καταγράφουν και να ηχογραφούν τις μπλουζ μουσικές, οπότε λευκοί και μαύροι συνεργάζονταν αρμονικά για το κοινό πολιτιστικό αγαθό και ταυτόχρονα κέρδιζαν χρήματα από αυτές τις δραστηριότητες. Μόλις οι δισκογραφικές εταιρείες μυρίστηκαν κέρδη, έστειλαν παντού ανιχνευτές ταλέντων, ώστε να εντοπίσουν εκείνους που θα άρεσαν στο αγοραστικό κοινό.

Βαθμιαία, τα μπλουζ ώθησαν τους οπαδούς τους, λευκούς και μαύρους, στο να χορεύουν, δηλαδή τους οδήγησαν στο συνταίριασμα μουσικής και χορού. Στην αρχή, οι ιδιοκτήτες των χώρων διασκέδασης χώριζαν στη μέση τις πίστες με ένα κομμάτι καλώδιο ή σχοινί, ώστε να μη βρίσκονται μαζί λευκοί και μαύροι, σύντομα όμως οι λευκοί έκοβαν τα σχοινιά και περνούσαν στην άλλη πλευρά – αν το έκαναν αυτό οι μαύροι, κινδύνευαν να λιντσαριστούν.

Μόλις οι δισκογραφικές εταιρείες μυρίστηκαν κέρδη, έστειλαν παντού ανιχνευτές ταλέντων, ώστε να εντοπίσουν εκείνους που θα άρεσαν στο αγοραστικό κοινό.

Κι ύστερα, τα μπλουζ μεταφέρθηκαν από τον Νότο στον Αμερικανικό Βορρά. Αυτό συνέβη στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν εκατομμύρια μαύροι από τις νότιες πολιτείες μετακινήθηκαν στις βόρειες, στο Σικάγο, στο Ντιτρόιτ και τη Νέα Υόρκη. Αυτές οι μετακινήσεις, που έμειναν γνωστές ως Μεγάλη Μετανάστευση, άλλαξαν την πορεία της αμερικανικής ιστορίας. Οι μαύροι πληθυσμοί ήθελαν να ξεφύγουν από την καταπίεση και τη ρατσιστική συμπεριφορά των λευκών, αλλά και να βρουν δουλειά στα εργοστάσια αυτοκινήτων του πλούσιου Βορρά. Οι μετακινήσεις, όμως, εκτός από τον συγχρωτισμό λευκών και μαύρων έφεραν και αλλαγές στη μουσική, καθώς τα μπλουζ της δεκαετίες του ’20 και του ’30 έδωσαν τη θέση τους στο ηλεκτρικό μπλουζ του Σικάγου.

Μουσική που εξέφραζε τους καημούς των ταπεινών και καταφρονεμένων ανθρώπων, τα μπλουζ στη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ αποτύπωσαν τις διαμαρτυρίες των νέων, λευκών και μαύρων, κυρίως εκείνων που ανήκαν στα φτωχά στρώματα, όπως συνέβη με την κάντρι και με τη σόουλ. Το ίδιο είχε συμβεί και με τον πόλεμο της Κορέας. Οι μουσικοί των μπλουζ τραγούδησαν επίσης και άλλα επίκαιρα γεγονότα της εποχής, όπως την οικονομική ύφεση και την επίσημη πολιτική των εκάστοτε Αμερικανών προέδρων.

gsxoretsan Τούτο το εξαιρετικό βιβλίο, που μας παρέχει ένα σωρό πληροφορίες για το πολιτισμικό φαινόμενο των μπλουζ, τελειώνει με μια αισιόδοξη φράση του συγγραφέα του: «Μπορούμε με εμπιστοσύνη πάντως να προβλέψουμε ότι τα μπλουζ θα συνεχίσουν να ελκύουν τη φαντασία των ενδιαφερομένων, των πιστών, και να τονώνουν την έρευνα […] θα κρατούν ακόμα ζωντανές όλες τις μελλοντικές αλλαγές που θα συμβούν στο πολιτιστικό και πολιτικό τοπίο, και […] θα πιστοποιούν την ουσιαστική ανθρωπιά που αυτή η καταπληκτική δημώδης μουσική μετέδωσε […] σε όλο τον κόσμο, για πάνω από έναν ολάκερο αιώνα τώρα!»