Για μια φορά ακόμα, ο συγγραφέας και ερευνητής Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης έκανε κάτι σημαντικό από λογοτεχνική άποψη: ανέθεσε σε 36 Έλληνες και Ελληνίδες να γράψουν ένα διήγημα για τη Σμύρνη. Τα περισσότερα κείμενα που έλαβε δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος το καλοκαίρι του 2022, στην επέτειο για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μεταξύ αυτών υπάρχουν και μερικά αυτοβιογραφικού περιεχομένου, ενώ ένα είναι άρθρο-δοκίμιο, αυτό του Αλέξη Ζήρα.

Όπως γράφει στον Πρόλογό του ο εμπνευστής και επιμελητής του εγχειρήματος, «Η Σμύρνη, πρωτεύουσα κάποτε της ανατολικής Μεσογείου, “Γκιαούρ Ιζμίρ” για τους Τούρκους, “Άπιστη Σμύρνη”, κατοικήθηκε από χιλιάδες “άπιστους” Ρωμιούς, Αρμένηδες, Εβραίους, Φράγκους. Την έλεγαν όμως και “Γκιουζέλ Ιζμίρ”, δηλαδή “Ωραία Σμύρνη”. Μια πόλη σταθμός, θρύλος, σύμβολο».

Στον συλλογικό τόμο συμμετέχουν οι: Γρηγόρης Αζαριάδης, Έρικα Αθανασίου, Άννα Αφεντουλίδου, Δημήτρης Βαρβαρήγος, Μηνάς Βιντιάδης, Γιώργος Βοϊκλής, Γιάννης Γιαννέλης-Θεοδοσιάδης, Γιώργος Γκόζης, Βασίλης Γκουρογιάννης, Φίλιππος Δρακονταειδής, Αλέξης Ζήρας, Κώστας Θεολόγου, Γιώργος Θεοχάρης, Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Νιόβη Ιωάννου, Κατερίνα Καριζώνη, Γιώργος Λεονταρίτης, Σωτηρία Μαραγκοζάκη, Ευάγγελος Μαυρουδής, Λία Μεγάλου-Σεφεριάδη, Πολύνα Μπανά, Γιώργος Μπλάνας, Κωνσταντίνος Μπούρας, Τόλης Νικηφόρου, Αντώνης Νικολόπουλος (Soloúp), Γιώργος Παπαθανασόπουλος, Γιάννης Πατσώνης, Λιάνα Σακελλίου, Ελένη Σαραντίτη, Αντώνης Σκιαθάς, Κώστας Στοφόρος, Βασίλης Τζανακάρης, Λίτσα Τότσκα, Ιώ Τσοκώνα, Φίλιππος Φιλίππου και Άγγελος Χαριάτης.

Οι συγγραφείς του τόμου γράφουν για τη Μικρασιατική Καταστροφή, δηλαδή το τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου 1919-1922, την εγκατάλειψη της Σμύρνης από την ελληνική διοίκηση που είχε εγκατασταθεί εκεί μετά τη Συνθήκη των Σεβρών, τη σχεδόν άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την κατάρρευση του μετώπου και την προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων του Κεμάλ Ατατούρκ, τον εμπρησμό της ελληνικής και της αρμενικής συνοικίας της πόλης, και την εκδίωξη, την εξόντωση, μα και τη φυγή του ελληνικού και χριστιανικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας.

Οι συγγραφείς που συμμετέχουν στον παρόντα τόμο επιχειρούν να μεταδώσουν στους αναγνώστες τη συγκίνηση που νιώθουν για τη Σμύρνη, τη Σμύρνη των θρύλων, των μύθων και των αφηγήσεων.

Επί χρόνια, η Σμύρνη ήταν μια κοσμοπολίτικη πόλη ευρωπαϊκού επιπέδου, που οι κάτοικοί της περνούσαν εξαιρετικά, ανεξάρτητα από την εθνικότητα ή το θρήσκευμά τους. Ντόπιοι κάτοικοι, αλλά και ξένοι, μόνιμα εγκατεστημένοι εκεί, Γάλλοι, Βρετανοί, Αμερικανοί, ζούσαν ήσυχα και απολάμβαναν τις χαρές της ζωής με διασκεδάσεις και ψυχαγωγία. Κι ύστερα ήρθαν τα πάνω κάτω, έγινε η υποχώρηση του ελληνικού στρατού στο Αφιόν Καραχισάρ κι η προέλαση του στρατού του Κεμάλ, άρχισαν οι επιθέσεις των Τούρκων ατάκτων στα ελληνικά χωριά, η είσοδος του τουρκικού ιππικού στη Σμύρνη, οι σφαγές, οι λεηλασίες, οι βιασμοί και ο εμπρησμός της πόλης. Ο επίγειος παράδεισος της Μικράς Ασίας χάθηκε για πάντα. Οι Έλληνες αναγνώστες γνώρισαν τις ομορφιές της Μικράς Ασίας και της Σμύρνης χάρη σε σπουδαίους συγγραφείς, οι οποίοι είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει σ’ εκείνα τα παραδεισένια μέρη και περιέγραψαν τα χρόνια της αθωότητας και της ευτυχίας, όταν άνθρωποι με διαφορετική γλώσσα, θρησκεία και πολιτισμό ζούσαν αρμονικά.

Οι συγγραφείς που συμμετέχουν στον παρόντα τόμο επιχειρούν να μεταδώσουν στους αναγνώστες τη συγκίνηση που νιώθουν για τη Σμύρνη, τη Σμύρνη των θρύλων, των μύθων και των αφηγήσεων, ορισμένοι θέλουν να περιγράψουν τη Σμύρνη των προγόνων τους, προβάλλοντας την ομορφιά της πόλης και την ξενοιασιά των κατοίκων της. Ένας από αυτούς ασκεί κριτική στην εκστρατεία στη Μικρά Ασία και καταφέρεται εναντίον των φιλοβενιζελικών ιστορικών, παλιών και σύγχρονων, οι οποίοι δεν βρήκαν τίποτα μεμπτό στη μοιραία εκστρατεία και την κατάληψη της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό. Επίσης, ενώ μια συγγραφέας βάζει τον ήρωά της να φωνάζει «Ο Στεργιάδης μάς πρόδωσε», μια άλλη θεωρεί ότι οι επιθέσεις εναντίον του Έλληνα αρμοστή της Σμύρνης, ο οποίος εγκατέλειψε την πόλη και τους κατοίκους της στο έλεος των Τούρκων, είναι άδικες, ισχυριζόμενη ότι αυτοί που τον κατηγορούσαν και τον κατηγορούν αδυνατούν να κατανοήσουν «την πολιτική κατευνασμού των παθών» που αυτός ασκούσε.

Σε κάθε περίπτωση, μέσα από τα κείμενα και τις αφηγήσεις των συγγραφέων του βιβλίου, οι οποίοι έχουν τη Σμύρνη στην καρδιά και στο μυαλό τους, αναβιώνει η ζωή στη Μικρά Ασία των αρχών του εικοστού αιώνα, αλλά και οι δραματικές συνέπειες της κατάρρευσης του μικρασιατικού μετώπου.

Σμύρνη
Τριάντα έξι συγγραφείς γράφουν για τη Σμύρνη της φαντασίας και της μνήμης
Συλλογικό έργο
επιμέλεια: Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης
Ελληνοεκδοτική
256 σελ.
ISBN 978-960-563-596-1
Τιμή €13,35

Ο Φίλιππος Φιλίππου είναι συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• «Το αστυνομικό μυθιστόρημα την εποχή της κρίσης» του Φίλιππου Φιλίππου
• Γρηγόριος Ξενόπουλος: «Στέλλα Βιολάντη»
• Γιάννης Ν. Μπασκόζος: «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών»
• Σιδέρης Ντιούδης: «Η σελίδα έξι»

Twitter