Νίκος Μπατσικανής: «Ψηφίδες ΙΙ»
Το θέατρο γεννήθηκε στην Αθήνα. Θεός και προστάτης του ο Διόνυσος. Ο Διθύραμβος, χορός που εκτελούσαν άντρες προς τιμήν του θεού, ήταν η αρχή κι έπειτα μπήκε ο διάλογος. Τη στιγμή που ο ποιητής στάθηκε και συνδιαλέχτηκε με τον πρώτο άντρα του χορού, ακριβώς εκείνη τη στιγμή γεννήθηκε το θέατρο στην Αθήνα και στον κόσμο όλο.
Σήμερα η Αθήνα έχει την άνεση να φιλοξενεί στις σκηνές της σχεδόν κάθε χρόνο περί τις 1.500 παραστάσεις. Από αυτές, ο Νίκος Μπατσικανής, κριτικός θεάτρου, θα μας παρουσιάσει περίπου πενήντα. Ο Νίκος Μπατσικανής έχει κυκλοφορήσει δεκαέξι βιβλία. Εφτά συλλογές ποιημάτων, τρεις συλλογές διηγημάτων και τέσσερα βιβλία δοκιμίων. Το βιβλίο του Ψηφίδες ΙΙ με τις θεατρικές του κριτικές είναι το δέκατο έκτο. Έμπειρος της γραφής, ασκεί την ιδιότητα του κριτικού με ευσυνειδησία, ευαισθησία και ευθυκρισία. Στη θυμέλη του θεάτρου καταθέτει την πνευματική του δημιουργία.
Και αφού όλα από τον Διόνυσο άρχισαν, φυσικό είναι και το βιβλίο του να αρχίζει από τον Διόνυσο, με το εισαγωγικό κεφάλαιο να περιλαμβάνει όλα όσα πρέπει να ξέρει κανείς για το θέατρο στην αρχαία Ελλάδα· τη γέννησή του και την εξέλιξή του, τους δημιουργούς και όλους εκείνους που με τις παρεμβάσεις τους επέφεραν αλλαγές. Ακόμα, για το ίδιο το θέατρο, ως χώρο λατρευτικό και δραματικό, για τα αρχαία θέατρα, παραστάσεις, εορτές του Διονύσου, το λατρευτικό άγαλμά του στον χώρο, «για να επιβλέπει τις παραστάσεις που δίνονταν προς τιμήν του», όπως μας λέει. Για τα θεατρικά είδη, τραγωδία, κωμωδία, σατυρικό δράμα, τις διαφοροποιήσεις από τον έναν τραγικό ποιητή στον άλλο, τι λέει ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του και γενικώς όλα όσα αφορούν το αρχαίο θέατρο.
Έπειτα από αυτά τα πολύ χρήσιμα για τη θεατρική ιστορία, μπαίνουμε στις παραστάσεις της εποχής μας. Τα έργα τα οποία παρουσιάζει ανήκουν στα χρόνια 2015-2017 και οι κριτικές του αφορούν νέες και παλιές δημιουργίες, θέματα επίκαιρα και διαχρονικά, γνωστών αλλά και νεότερων δημιουργών. Από το πλούσιο υλικό που μας παραθέτει, μπορούμε να πληροφορηθούμε τι συμβαίνει στη θεατρική Αθήνα, τι παίζεται, με ποιους και πώς. Όποιος δεν έχει δει τα έργα, όλα ή μερικά από αυτά, και είναι θεατρόφιλος, στο βιβλίο του Νίκου Μπατσικανή θα βρει ό,τι είναι απαραίτητο και σημαντικό για να αποκτήσει εικόνα για το θέμα. Κοιτάζοντας τους τίτλους αισθανόμαστε ότι κρατάμε στα χέρια μας έναν σπουδαίο θησαυρό, για τον οποίο μαθαίνουμε πολλά, έστω και χωρίς να δούμε τα έργα. Και με κάθε κριτικό σημείωμα θα νιώσουμε ζήλια που δεν είδαμε την παράσταση.
Ο αναγνώστης του βιβλίου θα μείνει έκθαμβος από την ποικιλία των ειδών και σίγουρα θα ζηλέψει που δεν είδε και ο ίδιος αυτά τα έργα.
Από τον θησαυρό των πενήντα ενός έργων θα επιλέξω μερικά μόνο, λόγω υπέρτατης ανάγκης, και συγκεκριμένα θα σταθώ στα ακόλουθα:
Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη, σε μετάφραση και διδασκαλία κειμένου του Δήμου Αβδελιώδη, με τον Βασίλη Καραμπούλα στον ρόλο του Σωκράτη και τον Γιάννη Κολόι στον ρόλο του Μέλητου. Πρόκειται για ένα μνημείο λόγου, με τη γραφή του Πλάτωνα, για την πιο σημαντική ιστορική δίκη, με την οποία ο Σωκράτης καταδικάστηκε να πιει το κώνειο. Ο Αβδελιώδης ρίχνει φως στην κατάσταση που επικρατεί στη δημοκρατική Αθήνα που εκτρέφει τυράννους και τιμωρεί αυτούς που την αφυπνίζουν από τον λήθαργό της.
Λέοντος Τολστόι, Αφέντης και Δούλος, σε διασκευή και σκηνοθεσία Γιώργου Νανούρη, μετάφραση Σταυρούλας Αργυροπούλου, με τον Νανούρη στον ρόλο του Δούλου και τον Δημήτρη Λιγνάδη στον ρόλο του Αφέντη. Ο μέγας ογκόλιθος της παγκόσμιας λογοτεχνίας βάζει επί τάπητος τη σχέση αφέντη και δούλου, δείχνοντας τις απάνθρωπες συνθήκες ζωής του δούλου και τις απάνθρωπες απαιτήσεις του αφέντη από τον δούλο. Ο Τολστόι θα σταθεί στο πλευρό του αδύναμου και θα προετοιμάσει τους αναγνώστες του καιρού του για τη μεγάλη αλλαγή που έρχεται στη ρωσική κοινωνία.
Agatha Christie, Δέκα μικροί νέγροι, σε μετάφραση Άννας Τσαπάρα και σκηνοθεσία Γιώργου Φρατζεσκάκη. Πρόκειται για το γνωστό έργο της μεγάλης Αγγλίδας μυθιστοριογράφου που κυκλοφόρησε σε περισσότερα από εκατό εκατομμύρια αντίτυπα, ενώ η Ποντικοπαγίδα της παιζόταν στο θέατρο για περισσότερα από εξήντα συνεχώς χρόνια. Η Agatha Christie είναι η εγγύηση για το σπασπένς και για την ανατροπή. Ο Μπατσικανής μάς κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα αναπαράσταση και μας κεντρίζει με την κριτική του: «Οι θεατές, καθηλωμένοι από την κλιμάκωση των φόνων-εξαφανίσεων, υποβάλλονται στο “μαρτύριο” να εξιχνιάσουν το μυστήριο και να βρουν ανάμεσά τους… τον δολοφόνο, όπως κάνουν και οι ήρωες στο έργο».
Βιτσέντζου Κορνάρου, Ερωτόκριτος, σε μουσική σύνθεση – διεύθυνση του Δημήτρη Χαραμή και σκηνοθεσία, χορογραφία, σκηνικό του Κωνσταντίνου Ρήγου. Ο συγγραφέας, σε ένα πλήρως εμπεριστατωμένο κριτικό σημείωμά του, όπως και όλα βεβαίως τα σημειώματά του, μετά τις πληροφορίες για το έργο και την εποχή του, τα άλλα έργα της ίδιας εποχής, της άνθισης της κρητικής λογοτεχνίας, προβάλλει όλα τα στοιχεία μιας ερωτικής μυθιστορίας ή ενός μακρού αφηγηματικού έπους όπου αναδεικνύονται οι ηθικές αξίες, η ομορφιά της όψης και της ψυχής και, τελικώς, το δίκαιο και το σωστό. Το έργο παρουσιάστηκε ως μιούζικαλ με ρυθμούς μπλουζ, τζαζ, ροκ, κρητική μουσική και γλώσσα κρητική. Σκηνικά, κοστούμια, χορογραφία, εκτέλεση όλα γοητευτικά.
Μ. Καραγάτση, Η Μεγάλη Χίμαιρα, σε διασκευή Στρατή Πασχάλη και σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου, έργο εμβληματικό του μεγάλου δημιουργού της Γενιάς του ’30. Η σύγχρονη τραγωδία, παραπέμποντας στην αρχαία, τιμωρεί ως γνωστόν την ύβρη, όταν «μια ξένη ανυποψίαστη γυναίκα θα κυνηγήσει το ανέφικτο όνειρο, που όμως της ξέφυγε σαν πουλί». «Σπουδαίο ψυχογράφημα όπου, με ωμό τρόπο, μέσα από νοσηρές καταστάσεις, ο συγγραφέας “σκοτώνει” κάθε ελπίδα να φωτίσει τις διαφορές […] Ανατολής […] και Δύσης».
Μάκη Τσίτα, Μάρτυς μου ο Θεός, σε δραματουργική επεξεργασία του ίδιου του συγγραφέα και σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη. Το βιβλίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία ως μυθιστόρημα, τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2014, μεταφράστηκε σε δώδεκα ευρωπαϊκές γλώσσες και με μεγάλη επιτυχία μεταφέρθηκε στη θεατρική σκηνή. Ο Ιωσήφ Ιωσιφίδης έδωσε έναν καταπληκτικό Χρυσοβαλάντη, που κινείται ανάμεσα στο τραγικό και στο γκροτέσκο. «Ρεσιτάλ ηθοποιίας σε ένα κείμενο αξιώσεων».
Victor Lodato, Μόνα Λίζα (Τhe woman who amuses herself), σε μετάφραση Γιώργη Κοντοπόδη, σκηνοθεσία Κατερίνας Πολυχρονοπούλου και θέμα εμπνευσμένο από την κλοπή του διάσημου πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι από τον θαυμαστή Βιτσέντζο Περούτζια. Ο συγγραφέας, παίρνοντας αφορμή από τη γοητεία που ασκούν τα μεγάλα έργα στον κόσμο, βάζει τη NASA να στείλει με λέιζερ σε σεληνιακό δορυφόρο την εικόνα της διάσημης Τζοκόντας. Το έργο 
«αποτελεί ύμνο στην πιο μυστηριώδη γυναίκα της τέχνης». Ο Περούτζια την ερωτεύτηκε από το αινιγματικό χαμόγελό της, το οποίο πάρα πολλοί έχουν επιχειρήσει να ερμηνεύσουν. Μία εξαιρετική παράσταση.
Συμπεραίνουμε. Ο αναγνώστης του βιβλίου θα μείνει έκθαμβος από την ποικιλία των ειδών και σίγουρα θα ζηλέψει που δεν είδε και ο ίδιος αυτά τα έργα. Ωστόσο, επειδή με την κριτική του ο Νίκος Μπατσικανής έστησε μέσα στο βιβλίο του πενήντα μία θεατρικές σκηνές και σήκωσε πενήντα μία αυλαίες, μας κατέστησε από αναγνώστες θεατές και επέφερε πενήντα μία φορές την κάθαρση από παλαιότερα και νεότερα, καθημερινά δεινά και πάθη.
Ψηφίδες ΙΙ
Κριτικά δοκίμια θεάτρου
Νίκος Μπατσικανής
Βεργίνα
214 σελ.
ISBN 978-960-651-000-7
Τιμή €10,00
