Γιάννης Αγγελάκας: «Ο Μεγάλος Μαθητής και ο Μικρός Δάσκαλος»

Ο Γιάννης Αγγελάκας υπήρξε frontman του συγκροτήματος Τρύπες από τη Θεσσαλονίκη, ένας μεγάλος συνθέτης, στιχουργός και τραγουδιστής του ροκ και ταυτόχρονα εμβληματική προσωπικότητα του ελληνικού underground. Πρωταγωνιστεί στην εγχώρια μουσική σκηνή του ροκ εδώ και πάνω από τρεις δεκαετίες.

Μετά το κλείσιμο του δημιουργικού κύκλου του με τις Τρύπες συνέχισε να συνθέτει, να τραγουδά, να ηχογραφεί και να δίνει συναυλίες, δουλεύοντας παράλληλα με μια πλειάδα μουσικών κι ακολουθώντας καινούργιους γι’ αυτόν δρόμους μουσικής έκφρασης. Διανύει πλέον μια δεύτερη, πιο χαμηλόφωνη αλλά επίσης εντυπωσιακή καριέρα, κατά τη διάρκεια της οποίας ο κορυφαίος αυτός καλλιτέχνης συνάντησε και συναντάει νέα ακροατήρια προσθέτοντας φίλους και φίλες σε όσους και όσες τον παρακολουθούν εδώ και σχεδόν 35 χρόνια.

Παράλληλα όμως με τη μουσική, ο Γιάννης Αγγελάκας ασχολείται και με τη λογοτεχνία και ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 κυκλοφορεί βιβλία με στίχους του. Εκπληκτικός μάστορας του λόγου, υπέροχος ποιητής, ο Αγγελάκας δοκιμάζει στο παρόν έργο μια ιδιαίτερη μορφή έκφρασης που θα ξαφνιάσει ευχάριστα τους φίλους του, ειδικά εκείνους που έχουν αποκρυπτογραφήσει τον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται και περιμένουν πάντα την έκπληξη και την ανατροπή σε ό,τι κάνει.

Πεζός λόγος & Αγγελάκας

Το παρόν έργο του συγκεντρώνει 150 μικρά πεζά κείμενα, 150 μικρούς διαλόγους ανάμεσα στον Μεγάλο Μαθητή και τον Μικρό Δάσκαλο – διάλογοι που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των μαθημάτων που παραδίδει ο δεύτερος στον πρώτο έναντι αμοιβής. Στο βιβλίο του πρωταγωνιστούν «δύο φαντασιακές καρικατούρες ενός ξεπεσμένου ροκά», δύο αρχετυπικές μορφές οι οποίες στο πλαίσιο ενός ανορθόδοξου, ενίοτε σουρεαλιστικού φιλοσοφικού διαλόγου και κατά τη διάρκεια μιας σειράς μαθημάτων αυτογνωσίας, θίγουν τα μεγάλα ζητήματα της ζωής και δίνουν ο ένας στον άλλον απαντήσεις που μοιάζουν πιο πολύ με λεκτικά γρονθοκοπήματα και λιγότερο με φιλοσοφικές θέσεις.

Ο Μεγάλος Μαθητής, βιαστικός κι ενθουσιώδης για το αύριο, με την αυθάδεια και την αφέλεια της νιότης, αναζητάει με εσωτερική δίψα τη γνώση που θα του δώσει την ταυτότητα και τη σιγουριά που έχει ανάγκη για να πορευτεί στη ζωή, ενώ ο Μικρός Δάσκαλος, στη δύση της ζωής του μα όχι λιγότερο ενθουσιώδης κι αυτός, προσπαθεί μέσα από τον ραφιναρισμένο κυνισμό του και την αποδόμηση της λογικής να εισαγάγει σιγά-σιγά τον μαθητή του στη ζούγκλα της ανθρώπινης κοινωνίας. Μια σωκρατική διαδικασία με ευρύ φιλοσοφικό και λογοτεχνικό ενδιαφέρον.

Κράμα παραλογισμού, πηγαίου, διαλυτικού χιούμορ αλλά και ουμανισμού, τα κείμενα του Αγγελάκα ηχούν ως γλυκιά μελωδία μέσα στον θόρυβο της βαρβαρότητας, φωτίζουν σαν μικρά διαμάντια μέσα στο πυκνό σκοτάδι της αφόρητης πραγματικότητας. Όπως περίπου λειτουργούν οι στίχοι του εδώ και δεκαετίες.

Στη φωτεινή οθόνη του Αγγελάκα χωράνε οι άνθρωποι αλλά όχι οι πατρίδες, χωράνε τα συναισθήματα αλλά όχι τα συνθήματα.

Κυνισμός κι ουμανισμός

Τα μεγάλα θέματα του Αγγελάκα παραμένουν ίδια από τότε που τραγουδούσε τη μυθική «Βραδινή πλάνη», ένα από τα κορυφαία τραγούδια που έχουν γραφτεί ποτέ σε ελληνικό στίχο. Η ζωή και ο θάνατος, η αλήθεια και το ψέμα, η θρησκεία και η πολιτική, η προσωπική και η επαγγελματική επιτυχία, η γνώση και η δύναμη, η ομορφιά και η ασχήμια, το φως και το σκοτάδι, όλη η ζωή και η αγωνία για τη διαχείρισή της δίνουν εδώ το παρών. Ο Αγγελάκας χρησιμοποιεί τον κυνισμό που συχνά τον έκανε τόσο κοφτερό στο παρελθόν, η εντύπωση όμως που αποκομίζει ο αναγνώστης –τουλάχιστον σε αυτή τη φάση της λογοτεχνικής παραγωγής του– είναι ότι ο μοναδικός αυτός καλλιτέχνης αντικαθιστά όλο και πιο συχνά πλέον τον κυνισμό με το πικρόχολο χιούμορ. Συχνά μάλιστα το μαύρο χιούμορ, ως τρόπο για να διδάξει, για να φωτίσει τα μονοπάτια της ζωής.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Αγγελάκας έχει χάσει το ταμπεραμέντο του: φανατικός πολέμιος των θρησκειών και των πολιτικών δογμάτων, ορκισμένος εχθρός των ανθρώπινων ερπετών, μαχητικός πάντα στο πλευρό εκείνων που δεν απέκτησαν ή τους στέρησαν τη φωνή, δεν χάνει αφορμή για να επιτεθεί μέσα από τα κείμενά του στις μπαρούφες του νεοφιλελευθερισμού, τον παραλογισμό του εθνικισμού και της ξενοφοβίας, αναδεικνύοντας τη δύναμη της τέχνης που δεν είναι ούτε δεξιά ούτε αριστερή αλλά πάντα ανατρεπτική και θεραπευτική – ο Αγγελάκας που αγαπήσαμε από την εποχή που ήμασταν πιτσιρικάδες.

Πέρα από τη συμβατική γνώση

Διαβάζοντας τα κείμενα του βιβλίου, όπου το ένα διαδέχεται το άλλο με καταιγιστικό ρυθμό, ο αναγνώστης αρχίζει να χάνει την αίσθηση του ποιος είναι ο Μικρός και ποιος ο Μεγάλος, ποιος είναι ο Δάσκαλος και ποιος ο Μαθητής, καθώς το ξέφρενο λεκτικό μπρα-ντε-φερ (ή πινγκ πονγκ…) ανάμεσα στις δύο φιγούρες του βιβλίου, κι αυτό σε εξωφρενικό ρυθμό, διαλύει τα σύνορα της γνώσης και καταρρίπτει τις ταμπέλες της αυθεντίας.

Όσοι γνώρισαν τον Γιάννη Αγγελάκα με τις Τρύπες στα λαϊβάδικα της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας γνωρίζουν καλά το «χρυσάφι που βρίσκεται στο κεφάλι του», για να παραφράσουμε ένα από τα ωραιότερα τραγούδια που έχει γράψει. Οι νεότεροι ή οι νέοι φίλοι θα γνωρίσουν μέσα από τον γραπτό λόγο έναν από τους κορυφαίους καλλιτέχνες από τον καιρό της μεταπολίτευσης μέχρι και τις μέρες, ίσως τον μεγαλύτερο στιχουργό του ροκ, και το πιο πιθανό είναι να γελάσουν ή να πληγωθούν –ίσως και τα δύο– παρακολουθώντας το δίδυμο του Δάσκαλου και του Μαθητή να πορεύονται ζώντας μέσα στο νεφέλωμα των ηρώων του Μπέκετ.

g aggelakas Στον καμβά του Αγγελάκα έχουν θέση αστεϊσμοί, αλλά όχι οι εξυπνάδες. Έχουν θέση οι υπερβολές και οι σολοικισμοί, αλλά όχι ο λαϊκισμός κι ο ξύλινος λόγος των πολιτικάντηδων – η πολιτική ως επάγγελμα αποτελεί κι εδώ μόνιμο στόχο του. Στη φωτεινή οθόνη του Αγγελάκα χωράνε οι άνθρωποι αλλά όχι οι πατρίδες, χωράνε τα συναισθήματα αλλά όχι τα συνθήματα. Όσοι είναι έτοιμοι να χωρέσουν στο σύμπαν του καλλιτέχνη που σημάδεψε με τους στίχους του τη νιότη μας, όσοι είναι έτοιμοι να εκτεθούν, όσοι θεωρούν ότι «δε χωρούν πουθενά», όπως λέει σε ένα ακόμα από τα φοβερά τραγούδια του, δεν έχουν παρά να δοκιμάσουν. Δεν θα το μετανιώσουν…