Στάμος Τσιτσώνης: «Μπράντι με πάγο»

Στο βιβλίο με τον τίτλο Μπράντι με πάγο, ο Στάμος Τσιτσώνης μέσα από δεκαπέντε διηγήματα απλώνει έναν κόσμο πολύχρωμο, διαφορετικό, παράξενο, ασυνήθιστο, παραμυθένιο και πραγματικό. Εμπνέεται από συνήθειες, αριθμούς, βιβλία, θεωρήματα, θιάσους, ταινίες, τσίρκο, θεομηνίες, συγγραφείς, τηλεοπτικές σειρές, τη ζωή στο χωριό, στις πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού, και πλάθει ιστορίες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, γοητευτικές και πλήρεις, αναδεικνύοντας μια ώριμη γραφή η οποία εκφράζεται με χιούμορ ευφυές και διακριτικό, χωρίς να φοβάται, ωστόσο, να εισχωρήσει και στον ψυχισμό των ηρώων του.

Στο «Βεραμάν» γίνεται ανατρεπτικός, ευρηματικός και, αντιστρέφοντας την εξίσωση του θανάτου με χιούμορ, παράγει γέλιο. Το «Εξήντα εννέα», ένα διήγημα μ’ έναν αριθμό υπαινικτικό και πολλά υποσχόμενο, αφηγείται τις ανθρώπινες ανασφάλειες και ραδιουργίες, στο «Μια όμορφη πτήση», με ήρωες σαν φιγούρες του Μοντιλιάνι με μάτια κενά, στο «Ο καθρέφτης από τη Σαμαρκάνδη», η μαγεία ενός καθρέφτη που αντανακλά το είδωλο των εχθρών του καθρεφτιζόμενου, στο «Δενδροκοκκυγία» –ένας μυστηριώδης άνεμος φέρνει έναν σπόρο από τα βάθη της Ασίας στην πλατεία Συντάγματος– ο συγγραφέας κρίνει με τρόπο σουρεαλιστικό το «πανηγύρι» της πολιτικής ηγεσίας και της ανικανότητάς της να διαχειριστεί απρόβλεπτα γεγονότα, αλλά και της «ελληνικής» νοοτροπίας των πολιτών της, στη «Φωτογράφιση», μέσα από συμπαγή γραφή μιλά για το συμπαγές και ανελαστικό των αξιών στη ζωή, «Η Νταίζη» και ο αποχαιρετισμός της, στο «Μπράντι με πάγο» –ο τίτλος του βιβλίου– ένας συγγραφέας μεθά για να βρει την έμπνευσή του, «Το σύνθημα» με τις 17ωρες συσκέψεις και το «Είναι πολλά τα λεφτά, Άρη-Ερνέστο Καρανίκα» να παραπέμπουν στο τώρα, στο «Οι επιβάτες του Δούρειου Άρματος», η ονομασία ενός περιπλανώμενου θιάσου, ο οποίος ζει κάθε φορά το άγχος αν οι θεατές θα είναι επιτέλους περισσότεροι από τον θίασο, «Η ταβέρνα της Άμπελιν», «Η θεία Δίκη», που τη λέγαν Ευρυδίκη, το «Νώε», και η μάνα του η γοργόνα, το «Η οδός Φέλιξ Κλάιν» και η κληρονομιά επί της οδού αυτής, και τέλος, το «Έξι και ένας βαθμοί διαχωρισμού», εμπνευσμένο από την ομότιτλη ταινία.

Μέσα από την ποικιλία των θεμάτων του ελευθερώνει μια πλούσια φαντασία, η οποία οδηγεί τον αναγνώστη σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο κάθε φορά. Άλλοτε πασπαλισμένο με χρυσόσκονη, άλλοτε σε θεατρικές παραστάσεις, άλλοτε στον γρίφο ενός τούνελ που οδηγεί στην «πόλη» των θαυμάτων… Και μέσα από όλα αυτά αφηγείται την πραγματικότητα της ζωής, «ζωντανεύοντας» και όλα όσα την περιβάλλουν. Λεπτομερείς περιγραφές δείχνουν την αγάπη και τη γνώση του για τα αντικείμενα γύρω, αποκαλύπτοντας επίσης την τρυφερότητα και τον σεβασμό του βλέμματός του πάνω σε αυτά. Με παρόμοια τρυφερότητα και ανθρωπιά εκφράζεται και για τους ήρωές του, πλήρης συναισθημάτων. Ταυτόχρονα, δείχνει τη ζωή, πόσο σοβαρή, απρόβλεπτη, σουρεαλιστική και αστεία μπορεί να είναι. Εξαρτάται από ποιο πρίσμα τη βλέπεις. Μέσα από τις ευφάνταστες αφηγήσεις του μετατρέπεται και σε σκηνοθέτη, κάνοντας τον αναγνώστη, στη θεομηνία της Μάντρας με τα ζώα στη σχεδία, να βλέπει στη θέση του Στάμου Τσιτσώνη τον Ανγκ Λι να γυρίζει την ταινία Η ζωή του Πι! Χιούμορ πηγαίο, εύστοχο και διακριτικό – ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της γραφής του. Φέρνει πολλές φορές το χαμόγελο στα χείλη του αναγνώστη, παραχωρώντας του ταυτόχρονα και την απόλαυση ενός ευφυούς κειμένου. Με αυτό σαρκάζει, ανατρέπει, περιγελά, ανακουφίζει. Ο Στάμος Τσιτσώνης έχει την ποιότητα του συγγραφέα που ξέρει να διαχειρίζεται το «punchline», παραπέμποντας στο καυστικό και τόσο χαρακτηριστικό χιούμορ του Γούντι Άλεν.

Μέσα από την ποικιλία των θεμάτων του ελευθερώνει μια πλούσια φαντασία, η οποία οδηγεί τον αναγνώστη σε έναν τελείως διαφορετικό κόσμο κάθε φορά.

Με το ταλέντο μιας εκλεπτυσμένης γραφής και έκφρασης, όπου η γλώσσα απλώνει τον πλούτο της, ο Στάμος Τσιτσώνης στήνει τη δομή, πλοκή και εξέλιξη κάθε διηγήματός του. Η γλώσσα ποικίλλει για να ταιριάζει απόλυτα στους ήρωές του ζωντανεύοντας την αφήγηση, ενώ οι λεπτομέρειες των περιγραφών προσθέτουν ποιητικότητα, κάνοντας το κείμενο πολλές φορές να φαντάζει σαν πίνακας ζωγραφικής. Μερικές φορές παραμυθένιος και άλλοτε πάλι ναΐφ, γιατί δεν λείπει τίποτα. Κι η εξιστόρηση κυλά απρόσκοπτα στις σελίδες του μαρτυρώντας και την ιδιότητά του, του «δασκάλου». Χαρισματικού, που τίποτα δεν προσπερνά.

Ο χρόνος έχει επίσης έντονη παρουσία στις αφηγήσεις του, δείχνοντας αφενός μεν την «ηλικία» των κοινωνιών τις οποίες περιγράφει και αφετέρου την άνεσή του να βρίσκεται μέσα σε αυτό το διαφορετικό «σήμερα» των ιστοριών του, σαν να είναι παρών. Μοιάζει να μην έχει κανέναν περιορισμό στο να αφηγηθεί, αρκεί να υπάρχει έμπνευση. Και όντως υπάρχει και στα δεκαπέντε διηγήματά του. Την περιπαιχτική του διάθεση δεν τη χάνει ούτε απέναντι στον χρόνο, στοιχείο εμφανές στο διήγημα «Η οδός Φέλιξ Κλάιν». Ίσως ο χρόνος και η μέτρησή του να είναι άλλη μια σχέση του συγγραφέα με τους αριθμούς. Οι αριθμοί και τα μαθηματικά, τα οποία αφήνει μέσα στα κείμενά του να φαίνονται σαν ένας υπέροχος, διαισθητικός και ανεξερεύνητος κόσμος.

Τον Στάμο Τσιτσώνη τον γνώρισα από το βιβλίο του Μια διαφορετική μέρα. Από τότε είχα εντοπίσει αυτή την τόσο πλούσια και γοητευτική φαντασία του. Η αγάπη του για τα μαθηματικά δίνει μια ξεχωριστή χροιά στη γραφή του, ντύνοντάς τη με τη σιγουριά και τη σταθερότητα των αριθμών –μερικές φορές γελά μαζί τους–, ενώ όντας πολυδιαβασμένος, από την παγκόσμια λογοτεχνία επιλέγει αποσπάσματα έργων τα οποία γίνονται η κατάλληλη εισαγωγή στα διηγήματά του και η υπόθεση κάποιων βιβλίων η πηγή της έμπνευσής του, προσδίδοντας βάθος στη γραφή του.

s tsits Ο Στάμος Τσιτσώνης, στην τόσο ενδιαφέρουσα συλλογή διηγημάτων του Μπράντι με πάγο, παραμένει μέχρι τέλους αισιόδοξος και, χωρίς να αποφεύγει τις κακές στιγμές της ζωής, γράφει με χιούμορ και ρεαλισμό και, αξιοποιώντας τη στόφα του παραμυθά που έχει, συνδυάζει με τρόπο μοναδικό το μυστήριο, τη μεταφυσική, το παραμυθένιο και το πραγματικό. Θα περάσετε υπέροχα μαζί του!