Pier Paolo Pasolini: «Κείμενα – Συνεντεύξεις – Επιστολές – Η δολοφονία»
Στις 5 Μαρτίου 2022 συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από τη γέννηση του πιο πολυσυζητημένου Ιταλού διανοούμενου του 20ού αιώνα, Πιερ Πάολο Παζολίνι, και του πιο περιώνυμου φονικού. Είναι γνωστό ότι εκτός από σκηνοθέτης, ο Παζολίνι ήταν σεναριογράφος, συγγραφέας και ποιητής, ζωγράφος, γλωσσολόγος, μεταφραστής, επικριτής της αστικής υποκρισίας, της καταναλωτικής κοινωνίας. Στο κέντρο της προσωπικότητάς του, η ομοφυλοφιλία του. Αγαπούσε το «αυθεντικό», «τους φτωχούς και αληθινούς ανθρώπους», το «πρωτόγονο και αμόλυντο» όπως τα γνώρισε στην πατρίδα του, στο Φριούλι, στην Καζάρσα ντέλα Ντελίτσια.
Η δολοφονία του στις 3 Νοεμβρίου 1975, που συγκλόνισε όλο τον κόσμο, γέννησε ερωτηματικά, απορίες και υποθέσεις, χωρίς να λύσει το μυστήριο. Ο Γιάννης Η. Παππάς στο παρόν βιβλίο θα παρακολουθήσει όλη την ιστορία μέσα από τα κείμενα του ίδιου του Παζολίνι, τις συνεντεύξεις τις δικές του και των άλλων, την αλληλογραφία του, τα αποτελέσματα των ανακρίσεων. Με αυτές τις ψηφίδες θα προσπαθήσει να λύσει το μυστήριο γύρω από ένα έγκλημα, το οποίο αρχικά χαρακτηρίστηκε σεξουαλικό, αλλά όπως προκύπτει από την εξέλιξη και την –34 χρόνια μετά– νέα δίκη, πίσω από το έγκλημα κρύβονταν παρακρατικοί, φασίστες και τραμπούκοι, οικονομικοί παράγοντες, ένας δολοφονημένος, ο Ματέι. Και ένας εξαφανισμένος, ο Ντε Μάουρο.
Ο Παζολίνι πρέπει να είχε ενοχλήσει πολύ την άρχουσα τάξη και όποιους άλλους κρύβονται πίσω της. Στοιχεία θα αποκάλυπτε στο ανολοκλήρωτο έργο του με τον τίτλο Πετρέλαιο. Σε μια συνέντευξή του το 1959 στο περιοδικό NuoviArgomenti είχε μιλήσει για την αντικειμενικότητα που πρέπει να έχει το μυθιστόρημα, να είναι μια αναπαράσταση: «Χαρακτήρας σε δράση, τοπίο σε λειτουργία, βίαιη και απόλυτη μίμηση του περιβάλλοντος». Όσο για την ποίηση, αυτήν τη θέλει βασισμένη στην ιδεολογική αντίληψη της πραγματικότητας.
Στα θέματά του, επομένως, βρίσκει κανείς την αλήθεια της ζωής: οι γενιές, η δύσκολη σχέση με τον πατέρα του, η προνομιακή με τη μητέρα του, ο αδελφός του και ο θάνατός του στον πόλεμο, η Ρώμη με τα προάστιά της – νυχτερινή ζωή, ιερόδουλες, νταβατζήδες, πελάτες, αγόρια, η πολιτική: «Γνωρίζω τα ονόματα των υπευθύνων για τη σφαγή στο Μιλάνο… της Μπρέσια και της Μπολόνια […] γνωρίζω όλα τα γεγονότα (επιθέσεις σε ιδρύματα και σφαγές)… Αλλά δεν έχω αποδείξεις. Δεν έχω καν ενδείξεις».
Θα διοριστεί καθηγητής στο Φριούλι και θα προσχωρήσει στο Κ.Κ.Ι., κάτι που θεωρείται «βαθιά θαρραλέα πράξη», γράφει ο Παππάς, αλλά θα τον κατηγορήσουν οι εφημέριοι για σχέσεις με ανήλικα αγόρια, στην ουσία όμως επειδή είναι κομμουνιστής. Θα χάσει τη θέση και θα φύγει στη Ρώμη, θα εργαστεί πάλι σε σχολείο. Το 1955 θα δημοσιεύσει το μυθιστόρημά του Τα παιδιά της ζωής μου, που είχε μεγάλη επιτυχία.
Στις 2 Νοεμβρίου 1975, το πρωί, βρέθηκε από μια γυναίκα το πτώμα του σε ένα χωράφι έξω από την Όστια. Για τη δολοφονία του συνελήφθη ένας νεαρός που οδηγούσε την Άλφα Ρομέο του. Ο νεαρός ομολόγησε και ήταν ο μόνος που τιμωρήθηκε. Ο νεκρός επέστρεψε στην πατρίδα του για να ταφεί.
Ο Παζολίνι πρέπει να είχε ενοχλήσει πολύ την άρχουσα τάξη και όποιους άλλους κρύβονται πίσω της.
Στα γράμματά του, τα οποία ο Παππάς παραθέτει, ο Παζολίνι μιλάει για την πολύ δύσκολη σχέση με τον πατέρα του, για την τρέλα του, την κίρρωση ήπατος, για τον παραλογισμό του. Επιλέγω αποσπάσματα: «Η ζωή στο σπίτι ήταν […] ίδια με τον θάνατο. Ο πατέρας μου υπέφερε, μας έκανε να υποφέρουμε. Μισούσε τον κόσμο […] ανέπνεε με δυσκολία και έκλαιγε συνέχεια». «Δεν μπορώ πραγματικά να εξηγήσω την αγάπη μου για το τρένο… Ως παιδί ταξίδευα πολύ: κάθε καλοκαίρι πηγαινοερχόμουνα στην Καζάρσα… Ο πατέρας μου αξιωματικός, μετατίθονταν σχεδόν κάθε χρόνο. Έτσι πήγα από την Μπολόνια στην Πάρμα, από την Πάρμα στο Μπελούνο, στο Κονελιάνο, στο Σάτσιλε, στην Ίντρια, στην Κρεμόνα, στο Σκαντιάνο… Συνήθιζα να παίρνω ένα παλιό τρένο εξπρές, το οποίο πήγαινε αργά προς τη Βενετία και εξυπηρετούσε μόνο υπαλλήλους, εργάτες και φοιτητές, αλλά ήταν σχεδόν άδειο εκείνη την εποχή… Είχα αρχίσει να γράφω ποίηση…».
Ακολουθούν επιστολές για την ψήφο του στο Κ.Κ.Ι., γιατί του αρέσει η Νέα Υόρκη και λυπάται που δεν πήγε εκεί μια εικοσαετία νωρίτερα, για να μείνει. Σε άλλο γράμμα αναφέρει ότι όλες οι αρχαίες θρησκείες μιλούν για την αιώνια επιστροφή… Στον Ορφισμό σπάει ο κύκλος, γι’ αυτό στα Ορφικά Μυστήρια σπάζοντας αυγά έσπαγαν τον κύκλο (σκηνή στο Sweetmovie, Μακαβέγιεφ, 1974). Στις παραγκουπόλεις παιδιά μέσα στη λάσπη, βρόμικα (ταινία του Ντε Σίκα, Θαύμα στο Μιλάνο, 1951). Η ζωή, λοιπόν, επαναπροβάλλεται μέσα από την Τέχνη, όμως ο Παζολίνι φοβάται την αστική τάξη, που αφομοιώνει τα πάντα και εξαφανίζει την ατομικότητα. Χαρακτηρίζει τον ρατσισμό βαρβαρότητα και ηθικό καρκίνο του σύγχρονου ανθρώπου, κατακρίνει το λιντσάρισμα του διαφορετικού, την τηλεόραση και τον αστισμό, την Εκκλησία, την εξουσία, τον καταναλωτισμό. Και ο διανοούμενος είναι ένας κυνηγημένος από τα κέντρα της αστικής τάξης… Αισθάνεται δυστυχής μέσα σε τέτοια κοινωνία και ευτυχής μέσα στη φύση, την αγάπη και τους αληθινούς, απλούς, φτωχούς ανθρώπους.
Στο εξαιρετικό κεφάλαιο με τις συνεντεύξεις του Παζολίνι, ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να τα δει όλα τα παραπάνω αναλυτικά και να αντιληφθεί πόση ένταση είχε η σχέση του με τον περίγυρό του. Στο κεφάλαιο με την ανάκριση του δολοφόνου, οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες και 34 χρόνια μετά η νέα δίκη, στην οποία ο Πελόζι, ο μοναδικός δολοφόνος, ονοματίζει και άλλα πρόσωπα… και το βιβλίο του Παππά κάνει λόγο για συνωμοσία που ενορχηστρώθηκε «με την κάλυψη των οργάνων της κρατικής ασφάλειας». Πέντε ήταν οι δράστες, αιτία το μυθιστόρημα Πετρέλαιο και η εμμονή με τη δολοφονία του Ματέι και την εξαφάνιση του Ντε Μάουρο, που ερευνούσε για μια ταινία του Ρόσι. Να μην αφήσουμε ασχολίαστο το πολύ τρυφερό γράμμα της Μαρίας Κάλλας προς τον αγαπημένο της Πάολο, το πλούσιο υλικό που προσκόμισε στον συγγραφέα Γιάννη Η. Παππά ο φανατικά συστηματικός μελετητής Γιώργος Μπαλούρδος. Τα ποιήματα.
Το βιβλίο είναι συναρπαστικό σε όλες τις σελίδες του, στα κεφάλαια και στις πιο μικρές λεπτομέρειές του. Θα κλείσω τη συναρπαστική περιδιάβαση με τα λόγια του Φεντερίκο Φελίνι: «Είχε μια γενναιοδωρία που καθιστούσε αδύνατο, 
γνωρίζοντάς τον, να μην τον αγαπάς. Και είχε πάντα αιχμηρές, διεισδυτικές απόψεις, τις οποίες χρειαζόμουν» και τα λόγια του Αλμπέρτο Μοράβια στη κηδεία: «Όταν τελειώσει αυτός ο αιώνας, ο Παζολίνι θα είναι ανάμεσα στους ελάχιστους που θα θεωρούνται ποιητές. Ο ποιητής πρέπει να είναι ιερός». Και έτσι τον βλέπουμε με τα μάτια του Γιάννη Η. Παππά στο πολύ ενδιαφέρον αυτό βιβλίο.
Πιερ Πάολο Παζολίνι: Κείμενα – Συνεντεύξεις – Επιστολές – Η δολοφονία
Πιερ Πάολο Παζολίνι
Εισαγωγή – Μετάφραση – Σχόλια: Γιάννης Η. Παππάς
24γράμματα
σ. 542
ISBN: 978-618-201-386-1
Τιμή: 23,00€
