Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η σύλληψη και η εκτέλεση του έργου αυτού από τον επίμονο, φανατικό για τη Λέσβο και τα γράμματά της, Παναγιώτη Σκορδά. Στο πλαίσιο των εορτασμών της 200ετίας από την Επανάσταση του 1821 αποφάσισε να ερευνήσει την εκδήλωσή της στη Λέσβο. Όμως το μόνο σημαντικό επαναστατικό γεγονός που συνδέεται με τη Λέσβο φαίνεται πως ήταν η πυρπόληση ενός τουρκικού δίκροτου (ήταν το ντελίνι, όπως λεγόταν τότε, του Αρναούτ Μπαϊρακτάρη) στην Ερεσό, από τον Παπανικολή, και αυτό είναι ένα γεγονός πολυσυζητημένο στην ιστορία, πόσο πια να διερευνηθεί; Δεν θα είχε νόημα για τον εορτασμό μία ακόμα επανάληψη, ένα συμπίλημα της υπάρχουσας περί του θέματος γνώσης.

Οπότε, ο Παναγιώτης Σκορδάς επινόησε έναν ευφρόσυνο και δημιουργικό τρόπο για να γιορτάσει –κι οι αναγνώστες μαζί του– τα διακόσια χρόνια του ελληνικού κράτους (που ωστόσο δεν περιλάμβανε τη Λέσβο στις πρώτες του μορφές): συγκέντρωσε κείμενα Λεσβίων συγγραφέων με θέμα την Επανάσταση γενικώς, που άπτεται, ωστόσο, με πολλούς τρόπους, της Λέσβου, και την Τουρκοκρατία.

Συγκέντρωσε, λοιπόν, κείμενα 19 συγγραφέων, γραμμένα ειδικά για την παρούσα έκδοση, προλόγισε με ένα δικό του τη συλλογή, παρέθεσε τη μετάφραση ενός άρθρου της γαλλόφωνης κωνσταντινουπολίτικης εφημερίδας Gazette de France για τον ελληνικό Αγώνα και πρόσθεσε, στο τέλος των αφηγήσεων, βιβλιογραφία σχετική με το 1821 και τη Λέσβο. Ο Γιάννης Κωνσταντέλλης και η Ειρήνη Τρουμπούνη-Βεκρή επίσης υποστήριξαν βιβλιογραφικά τα κείμενά τους παραθέτοντας τις πηγές τους στο τέλος του βιβλίου, το οποίο περιλαμβάνει ακόμα και τα βιογραφικά σημειώματα των συγγραφέων. Θα ήταν παράλειψη στην περιγραφή του βιβλίου να μην αναφερθεί η ποικίλη εικονογράφηση. Γενικά είναι ένας «όμορφος», καλοτυπωμένος τόμος των 318 σελίδων.

Οι σύγχρονοι Λέσβιοι συγγραφείς έχουν ισχυρό στοιχείο της ταυτότητάς τους την Επανάσταση του 1821, ώστε να γιορτάζουν την επέτειό της μέσω της τέχνης, που ανοίγει ευκολότερους δρόμους επικοινωνίας, αλλά και αυτοσυνείδησης.

Το περιεχόμενο του τόμου, θεματικά, είναι εξίσου ποικίλο με την εικονογράφηση, ίσως και πιο πολύ: Υπάρχει κείμενο που ερευνά την ιστορία του νησιού, στην Τουρκοκρατία, στην Επανάσταση και αργότερα, ως την απελευθέρωση της Λέσβου, του Γιάννη Κωνσταντέλλη, το «Δρόμοι της Επανάστασης». Υπάρχουν κείμενα που αναφέρονται σε Λέσβιους Φιλικούς και αγωνιστές του 1821. Υπάρχουν κείμενα καθαρά μυθοπλαστικά με θέμα τη συμβολή Λεσβίων στον Αγώνα (λόγου χάριν του Αντώνη Δουκέλλη «Δύο καημοί», της Σιμώνης Κατραμάδου «Η Γλαύκη και ο μπουρλοτιέρης του 1821»). Υπάρχουν άλλα που προϋποθέτουν, αναπλάθουν ή πιθανόν επινοούν θρύλους από την εποχή της Τουρκοκρατίας στο νησί, όπως το «Ο Στρατήγης» του Μ. Αξιώτη και το «Η θυσία για την πίστη και την πατρίδα» της Α. Κατσούρη. Υπάρχουν και δύο κείμενα μυθοπλασίας με ήρωα τον Βενεαμίν Λέσβιο (Ξ. Μαυραγάνης και Α. Αβούρη), το ένα πιο κοντά στην Ιστορία, το άλλο πιο κοντά στη δημιουργική γραφή. Υπάρχει, εν ολίγοις, σπουδαίο υλικό για τις αναφορές στο 1821 και τις γιορτές στο σχολείο (δεν μπορεί να μην το σκεφτεί μια φιλόλογος…).

Γενικότερα, το πιο χαρακτηριστικό αλλά και το πιο εντυπωσιακό στο βιβλίο είναι πως αποκαλύπτει ότι, αν και οι Λέσβιοι ήταν αδύνατον εκ των συνθηκών να συμμετάσχουν στην Επανάσταση του 1821, και προσπάθησαν και βοήθησαν με διάφορους τρόπους και, κυρίως, υπέφεραν. Και ακόμα, το βιβλίο αποκαλύπτει, μετά τη συνολική ανάγνωσή του, ότι: Οι σύγχρονοι Λέσβιοι συγγραφείς έχουν ισχυρό στοιχείο της ταυτότητάς τους την Επανάσταση του 1821, ώστε να γιορτάζουν την επέτειό της μέσω της τέχνης, που ανοίγει ευκολότερους δρόμους επικοινωνίας, αλλά και αυτοσυνείδησης.

[Η Ζωή Κατσιαμπούρα είναι διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, επίτιμη σχολική σύμβουλος.]

Λεσβογραφίες του Αγώνα
Λογοτεχνικές & ιστορικές προσεγγίσεις στην παρουσία της Λέσβου στην Επανάσταση του 1821
Ιδέα – Συντονισμός – Επιμέλεια: Παναγιώτης Σκορδάς
Μύθος
318 σελ.
ISBN 978-618-84473-9-4
Τιμή €17,00

Twitter