Κυριάκος Χαραλαμπίδης: «Εν δορί κεκλιμένος»
«Ένας ποιητής στην Αθήνα!»
Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Εν δορί κεκλιμένος. Αυτός είναι ο τίτλος του βιβλίου, στο οποίο έχει συγκεντρώσει την πεμπτουσία των σκέψεων και των ιδεών του για την ποίηση. Σ’ αυτήν στηρίζεται και αυτή είναι το δόρυ του.
Και γιατί «Ένας ποιητής στην Αθήνα!»; Γιατί έτσι είπε συνάδελφος και φίλος, όταν ο φοιτητής στην Αθήνα Χαραλαμπίδης, αντί να πάει στις εξετάσεις, προτίμησε να μείνει στο σπίτι και να γράψει ποιήματα. Γιατί σαν από ιδιοτροπία της τύχης, η Μεγάλη Κερά –η Ποίηση, όπως την αποκαλεί ο Καβάφης– τον έβαζε μπροστά στο δίλημμα κάθε φορά που είχε εξεταστική περίοδο. Κι εκείνος, φυσικά, διάλεγε την Κερά, αλλά όχι πάντα. Πώς θα γινόταν ο τέλειος φιλόλογος που έγινε μετά;
Ο τυχερός νεαρός ποιητής βρέθηκε κοντά στον Νικηφόρο Βρεττάκο, που έγινε νονός της πρώτης του συλλογής. Τίτλος Πρώτη πηγή. Μέντορές του ο Φώτης Κόντογλου και ο Τάκης Παπατσώνης.
Ο Χαραλαμπίδης δεν ξεχνά να αναφέρει με τα ονόματά τους όλους τους άξιους συμφοιτητές του, καθένας κι ένα σημαντικό πόστο στην ελληνική πνευματική κοινότητα αργότερα, και δεν παραλείπει να μοναδικοποιεί την κάθε στιγμή και την κάθε εκδήλωση. Στην Aula του Πανεπιστημίου στου Ζωγράφου και στο Παλαιό Πανεπιστήμιο στην Πλάκα, παίχτηκε συναυλία του Μάριου Τόκα με τραγούδια βασισμένα στη συλλογή του Αμμόχωστος Βασιλεύουσα. Στη Μονή Δαφνίου, με τον Γιώργο Μπαμπινιώτη και άλλους «καλοφωνάρηδες», έψαλε τροπάρια του Ακαθίστου Ύμνου. Στην Παναγία των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη, Τη Υπερμάχω Στρατηγώ. Στη Λογγοβάρδα της Πάρου, το τροπάριο Επεσκέψατο εξ ύψους ο Σωτήρ, ανατολή ανατολών. Χρειάστηκα τα όπλα της τεχνολογίας, για να καταλάβω τι έλεγε ο ποιητής και τι το τροπάριο. Και τότε είδα μια εικόνα της Γέννησης με το άστρο πάνω από το Σπήλαιο, και αμέσως κατάλαβα τον ποιητή: «από τον φεγγίτη πάνω από την κόγχη του ναού, είδα να ευθυγραμμίζεται με τα τελούμενα, και με του τροπαρίου τον λόγο, ένα αστέρι που τρεμόσβηνε στον ουρανό». Και εγώ η αναγνώστρια είδα πάλι το τρίγωνο, για το οποίο μίλησε πριν λίγο ο ποιητής: «Ο άνθρωπος, τα έργα και το σύμπαν βρίσκονται σε τριγωνική μεταξύ τους σχέση».
Έτσι, με τέτοιες ψηφίδες, την ελληνική γλώσσα και παράδοση από τον Όμηρο μέχρι σήμερα και τον Παρθενώνα κορόνα, φέρει μέσα του σύμπασα την ελληνική κληρονομιά και την ταυτότητα, αξίες που δεν αλλάζουν με καμιά συνθήκη. Αειθαλή στηρίγματα, γιατί «Εάν δεν έχουμε κάτι ν’ αγαπάμε και κάπου ν’ ακουμπάμε, είμαστε κρατημένοι στον αέρα», μας λέει. Γιατί «Τελικά ο μηδενισμός δεν βρίσκεται στο γκρέμισμα των συμβόλων, παρά στην απώλεια της πίστης στον εαυτό μας». Γιατί η πίστη είναι δόρυ στο οποίο στηρίζεται, καθώς «και άλλα καρτερικά ονόματα» ηρώων και πόλεων που αντιστέκονται στον χρόνο, στη μόδα και στην αλλοτρίωση, αυτά που δεν «ξέρουν πια πώς να πεθάνουν», όπως θα έλεγε ο Σεφέρης. Αυτά είναι τα δικά του όπλα και με αυτά δημιουργεί, κάνει ποίηση και στοχάζεται, γιατί, όπως είπε και ο Νοβάλις, και μας το υπενθυμίζει ο ίδιος, «η Φιλοσοφία είναι η θεωρία της Ποίησης» και τα «διανοητικά μας όργανα» είναι «τμήματα της κοσμογονίας του φυσικού οργανισμού». «Ο άνθρωπος, τα έργα και το σύμπαν βρίσκονται σε τριγωνική μεταξύ τους σχέση». Έτσι, σ’ αυτό το βιβλίο ο Χαραλαμπίδης –Εν δορί κεκλιμένος– συγκεντρώνει τα τιμαλφή του, αυτά με τα οποία γέμιζε τα συρτάρια του στη μακρά πορεία του, δημιουργία του, ιστορία του.
Η περιδιάβαση στο βιβλίο του Κυριάκου Χαραλαμπίδη είναι ιστορική, γεωγραφική, θρησκευτική, γλωσσική, ποιητική, εθνική. Είναι, προπάντων, συγκινητική.
Είπα «μακρά» και αμέσως έρχεται μια φράση δική του να με διαψεύσει και να αντιστρέψει τα νούμερα: «Η βραχεία διάρκεια του βίου έχει τουλάχιστον την ιδιότητα ν’ αθανατοποιείται, στιγμές στιγμές, από το φεγγοβόλημα του πνεύματος». Βραχύς είναι ο βίος, αλλά το μεγάλο ή το μικρό είναι μεγέθη σχετικά και η ουσία μετατοπίζεται από το επίθετο στο «φεγγοβόλημα του πνεύματος», το οποίο δεν περιορίζεται από τη βραχύτητα του βίου, αντιθέτως αποκτά αθανασία.
Ο Κώστας Μπαλάσκας, μελετώντας το βιβλίο, έγραψε (στο Περί ου): «Πορεύεται [ο Χαραλαμπίδης] θεραπεύοντας πιστά την Ποίηση με την Άνω Ελλάδα στην ψυχή του και με τη μέσα Ελλάδα στη γλώσσα του, περνώντας από την εντοπιότητα και την ελληνικότητα στην ευρωπαϊκή διάσταση και οικουμενικότητα και επιδιώκοντας “να δημιουργήσει μια ποίηση παντός καιρού, καράβια-ποιήματα που να ταξιδεύουν χωρίς σημαία ευκαιρίας”» και ακόμα τον φαντάζεται «πάντα σαν ένα παλαιού καιρού άρχοντα, ας πούμε σαν τον κόντε Σολωμό, να περπατάει […] μιλώντας μια παράξενη ελληνική γλώσσα, “με την αρματωσιά της –μια– φεγγοβολή”. Μαζεύονται γύρω του τα παιδιά, όπως τότε με τον Παπατσώνη. –Μαμά, γιατί αυτός ο κύριος μιλάει έτσι; –Γιατί είναι ποιητής και “ποιεί ποιήματα”».
Ο ποιητής «ποιεί ποιήματα», λοιπόν, και ποιώντας «περιπλέκει τα πράγματα …μιλώντας απλά», λέει ο Χαραλαμπίδης έχοντας κατά νου τον Σεφέρη, που ήθελε να του δοθεί η χάρη να μιλήσει απλά. Με άλλα λόγια να συνθέσει· μόνο που η σύνθεση δεν γίνεται προσθέτοντας, αλλά αφαιρώντας. Και ότι η αφαίρεση απαιτεί μεγάλο αποθεματικό· και να πάλι πώς ανατρέπονται τα οφθαλμοφανή.
Ο Χαραλαμπίδης αγγίζει τα απλά πράγματα και «ανασυσταίνει την απολεσθείσα σχέση τους με τις πρωταρχικές αξίες της ζωής». Διαβάζει «ένα Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας», γιατί «δεν υπάρχει συναρπαστικότερο μυθιστόρημα από ένα λεξικό», γιατί μια λέξη μπορεί να συσσωματώνει τον γενετικό κώδικα ποικίλων καταστάσεων και επικαλείται επ’ αυτού τον Μπαμπινιώτη, τον Μάρκες, τον Μπόρχες, τη Ρομιγί, που ζήτησε από τον Γάλλο υπουργό Παιδείας να αυξήσει τις ώρες των αρχαίων ελληνικών στο σχολείο, «για να γίνουν εξυπνότερα τα Γαλλόπουλα», και τον Συκουτρή, ο οποίος, όπως και ο Βιλαμόβιτς, παρομοίαζε τον φιλόλογο με τον ηθοποιό, γιατί «η φιλολογική ερμηνεία ισοδυναμεί με καλλιτεχνική αναδημιουργία».
Και κάτι ακόμα. Στον ναό του Αγίου Φίλωνα βρέθηκε πηγάδι με αγίασμα. Ο αρχαιολόγος που κατέβηκε, ανέσυρε πλήθος ειδώλια και αγγεία. Ήταν ένας αρχαίος αποθέτης στην καρδιά του χριστιανικού ναού· «και στον τοίχο της αψίδας –απαραίτητο, θαρρείς, συμπλήρωμα– αεροζυγιαζόταν ένας οικουρός όφις (“θερκόν”, όπως το λέμε εμείς στην Κύπρο)». Ο νους μου πήγε στον Ρίτσο: «Κάθε νύχτα απ’ το ξερό πηγάδι/ βγαίνουν τ’ αγάλματα προσεχτικά και ανεβαίνουν στα δέντρα». Η 
παράδοση είναι και βαθιά και ολοζώντανη.
Η περιδιάβαση στο βιβλίο του Κυριάκου Χαραλαμπίδη είναι ιστορική, γεωγραφική, θρησκευτική, γλωσσική, ποιητική, εθνική. Είναι, προπάντων, συγκινητική. Είναι το δόρυ επί του οποίου κεκλιμένος ο ποιητής στηρίζει τη μακρά ποιητική μας παράδοση.
Εν δορί κεκλιμένος
Δοκίμια, μελέτες, άρθρα, συνεντεύξεις
Κυριάκος Χαραλαμπίδης
Σοκόλη
192 σελ.
ISBN 978-960-637-015-1
Τιμή €15,90
