«Περί συγγραφής, αφήγησης και συνηθειών (Σούζαν Σόνταγκ, Μάγια Αγγέλου και άλλοι)» του Πέτρου Γκάτζια
Σούζαν Σόνταγκ: «Με ρωτούν συχνά εάν πιστεύω πως υπάρχει κάτι που θα πρέπει να κάνουν οι συγγραφείς και πρόσφατα άκουσα τον εαυτό μου να λέει: Αρκετά πράγματα. Η αγάπη για τις λέξεις, η αγωνία για τις προτάσεις. Και να δίνουν λίγη σημασία στον κόσμο».
Μάγια Αγγέλου: «Νοικιάζω δωμάτιο σε ξενοδοχείο, στη γενέτειρά μου, και το πληρώνω με τον μήνα. Πηγαίνω γύρω στις 6.30 το πρωί. Μία κρεβατοκάμαρα με ένα κρεβάτι, τραπέζι και μπάνιο. Έχω μαζί μου το λεξικό, τη Βίβλο και μερικά σταυρόλεξα. Κάτι για να απασχολώ το μυαλό μου».
Σούζαν Σόνταγκ: «Ο πρωταρχικός στόχος του συγγραφέα είναι να γράφει καλά. Και να συνεχίσει, βέβαια, να γράφει καλά. Να μην εξαντληθεί και να μην ξεφουσκώσει».
Μάγια Αγγέλου: «Από την εποχή που ήμουν ακόμη τριών, μέχρι τα 13, είχα αποφασίσει ότι υπάρχει η “Μεγάλη Σκέψη” και η “Μικρή Σκέψη”. Η πρώτη σού επιτρέπει να ασχολείσαι με τις βαθύτερες σκέψεις, αλλά η δεύτερη είναι αυτή που σε κρατά απασχολημένο και δεν σου αποσπά την προσοχή. Είναι αυτή που θα λύσει τα σταυρόλεξα ή θα παίξει τα επιτραπέζια παιχνίδια, την ώρα που η πρώτη θα μπαίνει όλο και βαθύτερα σε όλα αυτά που θέλω να γράψω».
Ένας ουσιαστικός διάλογος, που όμως δεν έγινε ποτέ μεταξύ τους. Λίγο προτού πεθάνει, τον Δεκέμβριο του 2004, η συγγραφέας Σούζαν Σόνταγκ δίνει μια διάλεξη για τη φίλη και συνάδελφό της Ναντίν Γκόρντιμερ και εκεί βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει για την τέχνη της συγγραφής και της αφήγησης. Κάτι σαν συμβουλές σε νέους συγγραφείς. Σχεδόν δέκα χρόνια αργότερα, το 2013, η ποιήτρια Μάγια Αγγέλου μιλά σε αμερικανική σκανδαλοθηρική εφημερίδα (!), αποκαλύπτοντας μερικές από τις συνήθειές της στο γράψιμο:
Μάγια Αγγέλου: «Δεν μένω ποτέ στο ξενοδοχείο. Φεύγω από εκεί γύρω στις δύο τα ξημερώματα. Και τότε πηγαίνω σπίτι και διαβάζω ό,τι έγραψα όλο το πρωί και προσπαθώ να ξεσκαρτάρω τα κείμενα. Όταν διαβάζεις κάτι εύκολα, αυτό σημαίνει ότι γράφτηκε με κόπο. Αλλά συχνά συμβαίνει και το αντίθετο».
Σούζαν Σόνταγκ: «Το να γράφεις σημαίνει ότι γνωρίζεις κάτι. Τι μεγάλη ευχαρίστηση, όταν διαβάζεις έναν συγγραφέα που έχει πολλές γνώσεις – κάτι που δεν το συναντάς και τόσο εύκολα στις μέρες μας! Η λογοτεχνία, θα έλεγα, είναι πάνω απ’ όλα γνώση».
Οι δύο κυρίες της λογοτεχνίας έγραφαν παραδοσιακά, σε ένα γραφείο, με τον καφέ τους, τα μολύβια, τα στιλό και τις πένες τους. Ωστόσο, κάποιοι άλλοι υπήρξαν περισσότερο ανορθόδοξοι: ο Μαρσέλ Προυστ, ο Μαρκ Τουέιν (εκείνος κάπνιζε κιόλας και το πούρο του), ο Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, ο Τρούμαν Καπότε, ακόμη και ο Βολταίρος έγραφαν ξαπλωμένοι στο κρεβάτι τους. Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, ο Λούις Κάρολ, ο Φίλιπ Ροθ, ο Τόμας Γουλφ, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, όρθιοι, η Αγκάθα Κρίστι, ο Ντ. Χ. Λόρενς και
ο Βικτόρ Ουγκό στο μπάνιο τους. Και, βέβαια, κάποιοι χρειαζόταν να περπατήσουν αρκετά χιλιόμετρα για να καταγράψουν τις σκέψεις τους, όπως ο Κάρολος Ντίκενς και ο Χένρι Ντέιβιντ Θόρο.
