Ένα βράδυ τον Δεκέμβρη του 2015 έβαλα στο YouTube να παίζει το Reflektor των Arcade Fire. Εκείνη την περίοδο το άκουγα συχνά. Κατόπιν, επέτρεψα στον αλγόριθμο του YouTube να επιλέγει σχετικά τραγούδια και λίγα λεπτά αργότερα άκουσα πρώτη φορά το «Sprawl II (Mountains Beyond Mountains)». Στην περιγραφή του βίντεο, η μπάντα είχε αφήσει το παρακάτω σημείωμα (μεταφράζω):

Αγαπητοί φίλοι,
εμπνευστήκαμε αυτό το τραγούδι από το βιβλίο Mountains Beyond Mountains… Εάν δεν το έχετε διαβάσει, μπορείτε να το βρείτε στο Amazon ή στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας. Ή εάν θέλετε να δώσετε κάτι στον οργανισμό Partners in Health –για τον οποίο μιλάει το βιβλίο– πηγαίνετε εδώ.
Με αγάπη, Arcade Fire

Αρχικά έκανα μια αναζήτηση στα ελληνικά βιβλιοπωλεία για τίτλο και συγγραφέα. Τίποτα. Κανείς δεν είχε μεταφράσει το βιβλίο. Αναγκάστηκα λοιπόν να παραγγείλω ένα αντίτυπο στην αγγλική γλώσσα. Όταν λίγες ημέρες αργότερα έκλεισα το βιβλίο, είχα συγκινηθεί, γελάσει, θαυμάσει, απορήσει, αλλά κυρίως εμπνευστεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ιστορία είχα διαβάσει ποτέ.

Ο συγγραφέας Tracy Kidder (βραβείο Πούλιτζερ, Εθνικό Βραβείο Βιβλίου ΗΠΑ, βραβείο Ρόμπερτ Φ. Κένεντι, κ.ά.) παρακολούθησε από κοντά για σειρά ετών και κατέγραψε τη συγκλονιστική ζωή του λοιμωξιολόγου Δρα Πολ Φάρμερ. Από το πανεπιστημιακό νοσοκομείο Μπρίγκχαμ στη Βοστόνη, μέχρι το κεντρικό οροπέδιο της πολύπαθης Αϊτής, από τις παραγκουπόλεις της Λίμα στο Περού μέχρι τις φυλακές της Σιβηρίας, ο Φάρμερ εργάζεται για τους φτωχούς του κόσμου, προσπαθώντας να τους προσφέρει πρόσβαση στην υγεία και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Οι συνδέσεις ανάμεσα στον πλούτο, την ένδεια, την πολιτική, τον καθημερινό βίο, τις αποφάσεις των ιθυνόντων και τις ζωές των κατατρεγμένων αναδεικνύονται αριστοτεχνικά σε ένα κείμενο που καθιστά προσιτές και σχετικές με την καθημερινή ζωή επιστήμες όπως η ιατρική, η εθνολογία, η μηχανική, η πολιτική οικονομία, και θεωρήσεις, όπως η θεολογία της απελευθέρωσης, ο σοσιαλισμός ή ο φιλελευθερισμός. Ο Φάρμερ είναι μια αδιαμφισβήτητη διάνοια, αλλά και ένας άνθρωπος των έργων. Έχοντας επιφέρει τεράστιες βελτιώσεις σε ένα τμήμα της Αϊτής, στο φτωχότερο μέρος της φτωχότερης χώρας του δυτικού ημισφαιρίου, ενέπνευσε μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του Kidder εκατομμύρια ανθρώπους. Το Βουνά πέρα απ’ τα βουνά έχει ενταχθεί στις λίστες κοινών αναγνωσμάτων πολλών κολεγίων των ΗΠΑ. Είναι η ιστορία ενός πραγματικού ήρωα, που κατάφερε να ξεπεράσει τα εθνικά όρια της χώρας του και να δομήσει μια συνεκτική θέαση της ύπαρξης με επίκεντρο τον άνθρωπο.

Μια εύστοχη περιγραφή του βιβλίου δίνεται στο οπισθόφυλλο:

Στο επίκεντρο του Βουνά πέρα απ’ τα βουνά στέκει ο Πολ Φάρμερ. Ιατρός, καθηγητής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, καταξιωμένος λοιμωξιολόγος, ανθρωπολόγος, αποδέκτης της υποτροφίας ΜακΆρθουρ για ιδιοφυΐες, Ρομπέν των Δασών παγκοσμίου κλάσεως, ο Φάρμερ μεγάλωσε σ’ ένα λεωφορείο και σε μια βάρκα, ενώ στην ιατρική σχολή ανακάλυψε την κλίση του: να διαγιγνώσκει και να θεραπεύει λοιμώδη νοσήματα και να φέρνει τα σωτήρια εργαλεία της σύγχρονης ιατρικής σε εκείνους που τα έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Αυτό το υπέροχο βιβλίο δείχνει πως η ριζική αλλαγή δύναται να προωθηθεί σε καταστάσεις που φαντάζουν ανυπέρβατες, καθώς επίσης πως μπορεί να δομηθεί μια ζωή γεμάτη νόημα. Καθώς ο Φάρμερ –έξοχος, χαρισματικός, γοητευτικός, πρωτοπόρος στην παγκόσμια υγεία, αλλά και κλινικός ιατρός που βρίσκει χρόνο για κατ’ οίκον επισκέψεις στη Βοστόνη και στα βουνά της Αϊτής– καταρρίπτει συμβάσεις προκειμένου να καταστεί λυσιτελής.

Κι αυτό γιατί ένα τέτοιο βιβλίο έχει τη δύναμη να εμπνεύσει τους νέους να αναλάβουν δράση, να επιφέρουν την αλλαγή, να αγαπήσουν την επιστήμη, να κοπιάσουν και να προσπαθήσουν για κάτι δικό τους.

Το Βουνά πέρα απ’ τα βουνά μάς ταξιδεύει από το Χάρβαρντ στην Αϊτή, το Περού, την Κούβα, και τη Ρωσία, καθώς ο Φάρμερ αλλάζει γνώμη και πρακτική μέσω της προσήλωσής του στη φιλοσοφία πως «το μόνο πραγματικό έθνος είναι η ανθρωπότητα». Επιστρατεύει τη συνδρομή του Ιδρύματος Γκέιτς, του Τζορτζ Σόρος, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και άλλων, στην αποστολή του να θεραπεύσει τον κόσμο. Στην καρδιά αυτού του βιβλίου βρίσκεται το παράδειγμα ενός βίου που βασίζεται στην ελπίδα και στην κατανόηση της αλήθειας του αϊτινού αποφθέγματος «Πέρα απ’ τα βουνά υπάρχουν βουνά»: καθώς επιλύεις ένα πρόβλημα, ένα άλλο παρουσιάζεται, κι εσύ συνεχίζεις προσπαθώντας να το επιλύσεις κι αυτό.

Νομίζω πως είχα αποφασίσει ότι θα το μετέφραζα πριν καν το τελειώσω. Επειδή δεν είχα την παραμικρή ιδέα πώς γίνονται αυτές οι δουλειές, έψαξα λιγάκι στο διαδίκτυο. Η καλύτερη συμβουλή που διάβασα ήταν: κάνε τη μετάφρασή σου και κατόπιν αναζήτησε εκδότη. Εκ των υστέρων, αποδείχτηκε πως τα πράγματα δεν λειτουργούν ακριβώς έτσι στον κόσμο των εκδόσεων. Όντας, ωστόσο, παντελώς άσχετος με τον χώρο, η παραίνεση μου είχε φανεί τότε πολύ λογική. Ξεκινάω λοιπόν, κατόπιν διακόπτω για ένα μεγάλο διάστημα, μόνο για να αποφασίσω αμετάκλητα αργότερα πως η μετάφραση αυτή πρέπει να ολοκληρωθεί. Κι αυτό γιατί ένα τέτοιο βιβλίο έχει τη δύναμη να εμπνεύσει τους νέους να αναλάβουν δράση, να επιφέρουν την αλλαγή, να αγαπήσουν την επιστήμη, να κοπιάσουν και να προσπαθήσουν για κάτι δικό τους.

Τελικά ο Μανόλης Δεληγιαννάκης, του Δίαυλου, συμφώνησε να εκδώσει τη μετάφραση (ίσως είναι το κατάλληλο μέρος να τον ευχαριστήσω που έκανε το όνειρό μου πραγματικότητα, καθώς επίσης για τον επαγγελματισμό του, την υπομονή του και τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίστηκε το κείμενο).

Βουνά πέρα απ’ τα βουνά
Η ζωή του Δρα Πολ Φάρμερ, του ανθρώπου που ήθελε να γιατρέψει τον κόσμο
Tracy Kidder
μετάφραση: Κωνσταντίνος Ράπτης
Δίαυλος
464 σελ.
ISBN 978-960-531-470-5
Τιμή €22,20

Twitter