Είμαι ο Χρήστος Χατζηλίας, φιλόλογος, διδάκτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, και κατάγομαι από το Σκαλοχώρι της Λέσβου, μικρό χωριό στα βορειοδυτικά του νησιού. Το βιβλίο μου Οι πετράδες της Λέσβου. Κοινωνικά δίκτυα, τεχνικές και τοπική ιστορία (1850-1950), που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2020 από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, αφορά τη συστηματική διερεύνηση του φαινομένου των λιθόχτιστων κατασκευών, των τεχνικών της πέτρας, αλλά και της διαδρομής των μαστόρων της. Χρησιμοποίησα ως μελέτη περίπτωσης δύο χωριά της βορειοδυτικής Λέσβου, το δικό μου Σκαλοχώρι και την Ανεμότια, σε σχέση με την ιστορική διαδρομή του νησιού στα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα του 19ου και του 20ού αιώνα.

Τα κίνητρα που με οδήγησαν και με συντρόφεψαν σ’ αυτό το μακρύ ταξίδι έρευνας και αποκαλύψεων ήταν η αγάπη για τον τόπο μου και τους ανθρώπους του, η έγνοια για τα πετρόχτιστα δημιουργήματα των χωριών και της πόλης της Μυτιλήνης, καθώς και τα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα. Προηγήθηκε η διδακτορική μου διατριβή στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου (2005-2009) και ακολούθησε η αναδιάταξη και επικαιροποίηση του αρχικού κειμένου, μέχρι να λάβει τη σημερινή τελική του μορφή.

Είχα την απέραντη τύχη να προλάβω στη ζωή τους τελευταίους πετράδες της παλιάς γενιάς και να γράψω για το έργο και τον βίο τους, τόσο αυτών όσο και των προγόνων και των δασκάλων τους του 19ου αιώνα.

Δεκάδες γηραιοί πετράδες και άλλοι συντοπίτες μού εμπιστεύτηκαν τις μνήμες τους και μου άνοιξαν την καρδιά τους, όταν μου έδιναν συνέντευξη και με μυούσαν σ’ αυτό που αποκαλούμε «πολιτισμό της πέτρας» στη Λέσβο. Έπιασα με τα χέρια μου την πέτρα και την πελέκησα, ένιωσα ένα με τους ανθρώπους της δουλειάς, φωτογράφισα περήφανα κτίσματα, μάζεψα παλιές φωτογραφίες από οικογενειακά λευκώματα, συγκέντρωσα ιστορικές φωτογραφίες από εκκλησιαστικά αρχεία και από συλλογές ιδιωτών. Ατέλειωτες ήταν οι ώρες μελέτης σε δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες, συντροφιά με τη μαγεία της ανακάλυψης των σιναφιών των μαστόρων της πέτρας και των ταξιδιών τους σε όλη την τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία, και έπειτα τον ελλαδικό χώρο. Είχα την απέραντη τύχη να προλάβω στη ζωή τους τελευταίους πετράδες της παλιάς γενιάς και να γράψω για το έργο και τον βίο τους, τόσο αυτών όσο και των προγόνων και των δασκάλων τους του 19ου αιώνα. Βίωσα τη χαρά να βοηθήσω να αναδειχτούν τα δημιουργήματα που γεννήθηκαν από τα χέρια και την καρδιά των Λέσβιων πετράδων, έριξα φως στη διαδρομή της πέτρας από το λατομείο μέχρι την οικοδομή, «δούλεψα» μαζί τους στα οικογενειακά εργαστήρια της μαθητείας και των τεχνικών τους, ταξίδεψα νοερά μαζί τους στους δρόμους της ξενιτιάς και του μόχθου.

Ο ιστορικός Σπύρος Ασδραχάς είχε χαρακτηρίσει το Αιγαίο διάσπαρτη πόλη πάνω σε υγρή επιφάνεια, που διασχίζεται από θαλάσσιους δρόμους και αποτελεί δίκτυο πολιτικών και οικονομικών διασυνδέσεων, με προσαρμογή των τοπικών συστημάτων στις συνεχείς ιδεολογικές και κοινωνικές συγκρούσεις και επιρροές. Τα ερωτήματα, λοιπόν, ποια δίκτυα πολιτών συγκρότησαν τη λεσβιακή κοινωνία και διαμόρφωσαν την οικιστική της δομή κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα, ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία που διατηρούν και σήμερα η πόλη της Μυτιλήνης και τα χωριά του νησιού επιχειρείται να απαντηθούν στο βιβλίο μου.

Η έκδοση αυτή έγινε πραγματικότητα χάρη στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, το οποίο διατηρεί στενούς δεσμούς με το νησί, λειτουργώντας από το 2006 το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου.

Με τη βοήθεια του πλούσιου φωτογραφικού και χαρτογραφικού υλικού του [217 εικόνες, 5 χάρτες, 15 σχέδια], το βιβλίο αυτό μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των ερευνητών αλλά, θέλω να πιστεύω, και ευχάριστη συντροφιά για τους αναγνώστες.

Οι πετράδες της Λέσβου
Κοινωνικά δίκτυα, τεχνικές και τοπική ιστορία (1850-1950)
Χρήστος Ν. Χατζηλίας
Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
256 σελ.
ISBN 978-960-244-212-8
Τιμή €42,00

Twitter