Η Τατιάνα Ζωγράφου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Παιδαγωγικά στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και συνέχισε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στην Αγγλία με αντικείμενο τη Μουσική στην Εκπαίδευση (Master in Music Education,University of Reading). Πραγματοποίησε σπουδές μουσικής στο Ελληνικό Ωδείο Ιωαννίνων και αργότερα στο Ωδείο Εν Οργάνοις στην Αθήνα. Παράλληλα σπουδάζει κλασικό τραγούδι στο Ωδείο Κόνταλυ. Το 2007 πήρε πτυχίο Μονωδίας με καθηγητή της τον Κώστα Πασχάλη και τον Ιούνιο του 2012 πήρε δίπλωμα Μονωδίας με καθηγήτριά της τη Χριστίνα Γιαννακοπούλου. Για 25 χρόνια εργάστηκε ως μουσικός στο Αρσάκειο Νηπιαγωγείο Ψυχικού. Από τον Νοέμβριο του 2022 εργάζεται στο κέντρο προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης Rollino. Συνθέτει τραγούδια για μικρούς και μεγάλους, έχοντας στο ενεργητικό της μέχρι σήμερα οκτώ δισκογραφικές εργασίες για παιδιά και μία πάνω σε μελοποιημένη ποίηση. Τα τραγούδια της έχουν ερμηνεύσει οι: Μαρία Φαραντούρη, Νένα Βενετσάνου, Σαβίνα Γιαννάτου, Τάσος Αποστόλου, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Διονύσης Σαββόπουλος, Βαγγέλης Γερμανός, Δημήτρης Ζερβουδάκης, Χρήστος Θηβαίος, Κώστας Θωμαΐδης, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Ηλίας Λιούγκος, Σαββέρια Μαργιολά, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Ανδριάνα Μπάμπαλη, Γιώργος Νταλάρας, Δάφνη Πανουργιά, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Νεφέλη Φασούλη, Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Γιώργης Χριστοδούλου κ.ά. Η νέα της δισκογραφική δουλειά, Πιάσε ένα βιβλίο!, που μόλις κυκλοφόρησε, και η παρουσίασή της στο Μέγαρο Μουσικής την Κυριακή 27 Νοεμβρίου, μας έδωσαν την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Πιάσε ένα βιβλίο! τίτλος ενός CD. Γιατί; Ωραία ιδέα!

Εκλεκτοί συγγραφείς της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας εμπνεύστηκαν από την πρόσκλησή μου και έγραψαν ποιήματα. Στη συνέχεια, οι υπέροχοι στίχοι τους γίνανε τραγούδια και τώρα βαρκούλες που ταξιδεύουν στ’ ανοιχτά για να συναντήσουν τα μικρά και τα μεγάλα παιδιά.

Πολυσυλλεκτικός δίσκος. 20 συγγραφείς, 16 τραγουδιστές, μια πλειάδα από τους καλύτερους μουσικούς της πόλης. Πώς το καταφέρατε όλο αυτό; Πότε αρχίσατε να υλοποιείτε την αρχική ιδέα;

Όλα ξεκίνησαν το 2019. Τότε μοιράστηκα αυτή την ιδέα πρώτα με τον Μάνο Κοντολέων, του οποίου πήρα αρχικά τη γνώμη του για αυτό. Ενθουσιάστηκε! Αμέσως πήγα στη βιβλιοθήκη των παιδιών μου και διάλεξα μερικά από τα πιο αγαπημένα μου βιβλία της παιδικής κυρίως λογοτεχνίας… Τηλεφώνησα στην Αργυρώ Πιπίνη, στη Χριστίνα Φραγκεσκάκη, στον Μάκη Τσίτα. Και μετά σιγά σιγά λάμβανα στο e-mail μου υπέροχους στίχους. Το πρώτο-πρώτο τραγούδι που έφτιαξα ήταν του Μάνου, εμπνευσμένο από το βιβλίο του για νέους με τίτλο Ροκ ρεφρέν. Το τραγούδησε για τον δίσκο μας μοναδικά ο Γιώργης Χριστοδούλου… Μετά έκανα της Αργυρώς ένα τραγούδι για την αέναη διαδοχή των εποχών, της Άννας Κοντολέων για την αγάπη που δεν χάνεται κι ας μοιάζει να χάνεται και το ερμήνευσε με ιδιαίτερη ευαισθησία η Ανδριάνα Μπάμπαλη, για το σπίτι των παιδικών μας χρόνων, ένα τραγούδι που τραγούδησε με απαράμιλλο κέφι και αισιοδοξία η Νεφέλη Φασούλη σε στίχους της Χριστίνας Φραγκεσκάκη. Έλαβα στίχους από την παλιά μου συμμαθήτρια, Μαριάννα Αβούρη, και έφτιαξα ένα τραγούδι που συγκίνησε την Αναστασία Μουτσάτσου και ήρθε αμέσως με χαρά να το ηχογραφήσουμε. Ωστόσο, οι στίχοι μελοποιήθηκαν πριν από την επέλαση της πανδημίας Covid 19… Όχι όλοι, σχεδόν όλοι.

Δεν ξέρω αν είναι η καλύτερή μου δουλειά, ξέρω πάντως ότι είναι μια από τις πιο ειλικρινείς δισκογραφικές μου εργασίες.

Τι συνέβη όταν ξέσπασε η πανδημία; Πώς σας επηρέασε;

Στην πρώτη φάση της πανδημίας ήμουν σε εκπαιδευτική άδεια, προκειμένου να προχωρήσω το διδακτορικό μου… Όλα πάγωσαν. Είδα στα πρόσωπα των παιδιών μου τον φόβο. Η έφηβη κόρη μου δεν ήθελε σε κάποια φάση να σηκώνεται από το κρεβάτι. Ήταν συνεχώς σε οριζόντια θέση. Η μικρή είχε κόκκινα μάτια από την τηλεκπαίδευση… Θυμάμαι ήταν Μάιος όταν λάσκαραν κάπως τα μέτρα και, όπως οδηγούσα, είδα την Κατερίνα να κλαίει. Την πήγαινα στο Μοναστηράκι να βγει με την παρέα της… «Έχεις συνειδητοποιήσει ότι έχω να βγω από τον Νοέμβριο;» μου είπε. Σε αυτές τις συνθήκες απομόνωσης, η τέχνη είναι παρηγοριά. Η τέχνη και τα επιτραπέζια παιχνίδια! Μετά το αρχικό σοκ, άρχισα να συνθέτω με γρηγορότερους ρυθμούς τα τραγούδια μου. Τον Σεπτέμβριο του 2020 προσκλήθηκα να συμμετάσχω σε έναν πολυσυλλεκτικό δίσκο παραγωγής του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που κυκλοφόρησε από τη Μικρή Άρκτο. Σ’ αυτόν τον δίσκο το ένα τραγούδι μου ερμήνευσε η χρόνια συνεργάτιδά μου και σπουδαία ερμηνεύτρια, η Δάφνη Πανουργιά, και το δεύτερο ο Σπύρος Γραμμένος, ντουέτο με τη Νεφέλη Φασούλη. Οι στίχοι ήταν από τα ίδια τα παιδιά. Αυτό ήταν! Το αποφάσισα. Τα τραγούδια ήταν έτοιμα, αλλά δεν είχα βρει τους ερμηνευτές μου. Όλες οι απαντήσεις ήταν θετικές, εκτός από μία ερμηνεύτρια που αρνήθηκε να συμμετάσχει λόγω φόρτου εργασίας. Η πανδημία φαινότανε να υποχωρεί. Ξαναμπήκα στο στούντιο. Άρχισα να ξαναζεσταίνομαι. Ξέρετε, από το γράψεις ένα τραγούδι μέχρι να το ηχογραφήσεις είναι μια τεράστια απόσταση.

Οπότε ξεκινήσατε τον δίσκο. Σωστά;

Σωστά! Αλλά πώς; Έφτιαξα πρώτα τα demo με τη βοήθεια του Κώστα Παρίση στο στούντιο Praxis και μετά προσκάλεσα τους τραγουδιστές μου… Όλοι είπαν αμέσως «ναι». Ωστόσο, η ανασφάλεια που ένιωθα ως προς το για πόσο θα παρέμεναν ανοιχτά τα στούντιο ή τι θα γίνει σε περίπτωση κι άλλου λοκντάουν, με έκανε να κάνω κάτι που ποτέ δεν είχα ξανακάνει. Έγραψα πρώτα τις βάσεις και τις φωνές και ο ενορχηστρωτής μου ενορχήστρωσε μετά και γκρίνιαζε πολύ γι’ αυτό, και με το δίκιο του! Όμως εγώ δεν το μετάνιωσα, γιατί δεν θα είχα ποτέ τελειώσει αλλιώς αυτόν τον δίσκο! Ήθελα την ώρα που ήταν ζεστό το «ναι» να έρχονται οι τραγουδιστές να ερμηνεύουν τα τραγούδια!

Και οι τραγουδιστές σας, ένας κι ένας! Πείτε μας για το πώς διαλέγετε κάθε φορά φωνές για τα τραγούδια σας.

Οι τραγουδιστές αυτού του δίσκου έχουν κάτι που δεν έχω ξανασυναντήσει ποτέ ως τώρα στις δουλειές μου! Δεν είναι μόνο τρομερές φωνές, αλλά είναι και τα καλύτερα παιδιά! Πραγματικά! Τέτοιοι καλοσυνάτοι άνθρωποι μαζεμένοι! Αυτό έχω την αίσθηση ότι αποτυπώνεται όταν ακούει κανείς ολόκληρο αυτόν τον δίσκο. Κάποιοι είναι χρόνια συνεργάτες μου και φίλοι, ο Τάσος Αποστόλου, ο Κώστας Ζαμπούνης, ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος… αλλά γνώρισα και καινούργια παιδιά και ήρθαμε πολύ κοντά. Τον Άλεξ Sid, την Ανδριάννα Μπάμπαλη, τον Γιώργη Χριστοδούλου… Δεν ξέρω αν είναι η καλύτερή μου δουλειά, ξέρω πάντως ότι είναι μια από τις πιο ειλικρινείς δισκογραφικές μου εργασίες. Χρωστάω τα πάντα σε αυτούς τους ανθρώπους. Και εκτός των άλλων, δεν υπήρχε ένας ερμηνευτής που δεν με πήρε τηλέφωνο όταν πληροφορήθηκε την απόλυσή μου από το προφίλ μου στο fb… Θέλω να πω ότι αυτά τα στοιχειώδη γίνανε απλόχερα από τους συνεργάτες μου – δεν είναι πάντα αυτονόητο. Βέβαια, έχω δίπλα μου και τους μουσικούς μου που είμαστε γκρουπ χρόνια και το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς μου το ηχογράφησα και το μίξαρα με τον Νίκο Πλατύραχο στο στούντιο Melisma. Με αυτά τα παιδιά είμαστε αδέρφια, μου στάθηκαν πολύ. Με στήριξαν ψυχικά. Και η οικογένειά μου φυσικά. Ο Πάνος, τα κορίτσια.

Θα ερχόμουν και στο θέμα του Αρσακείου. Πώς είστε τώρα, τρεις μήνες μετά από αυτό το τρομερό που συνέβη;

Είμαι καλά. Και μέχρι τώρα που κάνουμε αυτή τη συνέντευξη δεν πιστεύω ότι οι απόφοιτοί μας υπήρξαν συκοφάντες. Δεν θέλανε να δυσφημίσουν το σχολείο τους. Ούτε κι εγώ, φυσικά. Το νηπιαγωγείο μου το λάτρευα και το λατρεύω.

Όμως η υπόθεση μπήκε στο αρχείο. Έκλεισε.

Πράγματι. Σε αυτό δεν είμαι αρμόδια να απαντήσω. Υποθέτω ότι αυτά όλα είναι γραμμένα στην Εισαγγελία και ότι οι απόφοιτοι γνωρίζουν με λεπτομέρειες τι συνέβη σε εκείνη τη φάση. Το τίμημα πάντως του να αποφασίσω συστηματικά να διατυπώνω την αντίθεσή μου, στον προσωπικό μου λογαριασμό, σε σχέση με τη διαχείριση του ζητήματος των καταγγελιών εκ μέρους της διοίκησης του σχολείου μου με έφερε στη δυσμενή θέση της ανεργίας. Και μάλιστα σε μια στιγμή που μόλις ξεκινούσε η μεγάλη μας κόρη τις σπουδές της στη Θεσσαλονίκη… Απόγνωση.

Διάβασα στο προφίλ σας την ανάρτηση της κ. Αργυρώς Καλεντάκη, νηπιαγωγού και ιδιοκτήτριας του κέντρου προσχολικής εκπαίδευσης Rollino. Εκεί εργάζεστε τώρα, σωστά; Βρήκα συγκινητική αυτή τη δήλωση εκ μέρους της…

Πράγματι! Ξαφνικά μέσα από τη χαραμάδα μπήκε μια ηλιαχτίδα. Μια κυρία μού τηλεφώνησε και μου είπε ότι ο γιος της πριν από 16 χρόνια ήταν μαθητής μου στο Αρσάκειο. Ήμουν η αγαπημένη του δασκάλα… Αυτή η γυναίκα, η Αργυρώ Καλεντάκη, με προσέλαβε στο σχολείο της – part time δουλειά σε άριστες συνθήκες. Εδώ είμαστε τώρα. Διαβάζω να τελειώσω το διδακτορικό μου, ετοιμάζω την παρουσίαση του δίσκου μου στις 27/11, στις 18.30, στην αίθουσα Πολυχώρος της Μουσικής Βιβλιοθήκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και εργάζομαι στο κέντρο προσχολικής εκπαίδευσης Rollino. Τώρα νιώθω παντού γύρω μου φως!

Καθόλου άσχημα τα νέα! Και έρχονται Χριστούγεννα. Στον δίσκο σας συμμετέχει το παιδικό τμήμα Π2 της Χορωδίας Rosarte. Συνηθίζετε, όπως έχω παρατηρήσει, και στους άλλους δίσκους σας να βάζετε τα παιδιά να αφήνουν το ίχνος τους, αλλά όχι να τραγουδάνε ολόκληρο έναν δίσκο αποκλειστικά τα ίδια. Εδώ όμως λένε μόνα τους το «Τι θα έκανα αν ήμουν Αϊ-Βασίλης». Μιλήστε μας για τη χορωδία της Ρόζης Μαστροσάββα.

Η χορωδία της Ρόζης είναι ίσως η καλύτερη χορωδία στη χώρα. Αυτό είναι γνωστό χρόνια. Δουλεύουν πολύ σκληρά τα παιδιά και ανταμείβονται πάντα από το αποτέλεσμα που παρουσιάζουν. Εγώ ζήτησα τα μικρούλια τους. Αυτά που μόλις ξεκινάνε. Μαζί με την κυρία Όλγα Αλεξοπούλου και τη μαέστρο τους, Ρόζη Μαστροσάββα, ηχογραφήσαμε στο στούντιο Sierra. Όπως τα λέτε. Πάντα, μα πάντα στους δίσκους μου αφήνουν το χνάρι τους οι παιδικές φωνές. Έτσι και σε αυτόν, με τίμησε η χορωδία Rosarte. Σε αυτό το τραγούδι βουρκώνω, όποτε τα ακούω να το ερμηνεύουν… Το είπαν με καρδιά!

Δεν υπάρχουν «παιδιά των άλλων». Είναι όλα τα παιδιά, παιδιά μας.

Θέλετε να οδηγήσουμε τη συνέντευξή μας προς το κλείσιμο με την τελευταία στροφή του τραγουδιού αυτού; Οι στίχοι είναι δικοί σας, σωστά;

Ναι. Έχω γράψει ένα βιβλίο κι εγώ. Το ομότιτλο από τις Εκδόσεις Καλέντη, το 2016. Ετοιμάζω και άλλο τώρα… Λοιπόν, η τελευταία στροφή είναι, μου φαίνεται, πιο επίκαιρη από ποτέ… Σα να γράφτηκε για την post Covid εποχή:

Τι με κοιτάς θλιμμένο,
με μάτια που ’ν’ υγρά;
Ακόμα θέλεις κούκλες και τόνους πλαστικά;
Ας πάνε στα κομμάτια τα δώρα τα παλιά.
Κι ας γίνει η φωνή μας μια δυνατή γροθιά.
Ετούτα τα Χριστούγεννα, τη νέα αυτή χρονιά!
Να γίνουμε επιτέλους όλοι μια αγκαλιά!
Αυτά είναι τα δώρα τα καλά!

Πράγματι, αυτά είναι τα δώρα τα καλά. Πάντοτε σας απασχολεί το ζήτημα της ευαλωτότητας. Τα πιο ευάλωτα παιδιά. Οι πρόσφυγες, τα παιδιά με δυσκολίες.

Ναι, με ενδιαφέρει καταρχήν πολιτικά το ζήτημα αυτό. Αν έναν εκπαιδευτικό δεν τον απασχολεί αυτό, ιδιαίτερα στην προσχολική και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, είναι ακατάλληλος για αυτή τη δουλειά. Δεν μπορούμε απλώς να προχωράμε τη ζωή μας και οι θάλασσές μας να ξεβράζουν παιδιά. Δεν υπάρχουν «παιδιά των άλλων». Είναι όλα τα παιδιά, παιδιά μας. Και το θέμα φυσικά του σεβασμού στην ετερότητα… Αν δεν νοιαστούμε για τα παιδιά, είμαστε τελειωμένοι. Δεν υπάρχει μέλλον. Το λέει ωραία ο στίχος του Μάκη Τσίτα:

Είσαι αλλιώτικο παιδί
και δεν μοιάζεις με εμάς.
Στον ασπρόμαυρο τον κόσμο
με το κόκκινο πού πας;

Πλησιάζουν οι γιορτές. Η νύχτα έχει λαμπερά αστέρια. Τα δέντρα είναι στολισμένα με φωτάκια… Τι θα μας τραγουδήσετε έχοντας αυτή την εικόνα στο μυαλό σας;

Θα τραγουδούσα τους στίχους της Άννας Κοντολέων:

Πέτα ψηλά, πέτα μακριά,σταμάτα, κρύψου
νιώσε, θυμήσου η αγάπη ζειπαντοτινά,
η αγάπη ζει μες στην καρδιά.

Και μετά;

Μετά θα νανούριζα τα παιδιά που αποκοιμήθηκαν κάτω από το στολισμένο δέντρο στην αγκαλιά μου με τους στίχους του ποιητή Δημήτρη Λέντζου:

Ράρι, ράρι, ράρι, ρο
θα του δέσω φυλαχτό.
Το πουλάκι μου στο λίκνο
φτερουγίζει μες στον ύπνο…

Περισσότερες πληροφορίες για την εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής την Κυριακή 27 Νοεμβρίου και για κράτηση θέσεων, μπορείτε να δείτε εδώ.

1. Τατιάνα Ζωγράφου – Αλέξανδρος Σιδηρόπουλος, 2. Τατιάνα Ζωγράφου – Νίκος Πλατύραχος (Studio Melisma), 3. Ανδριάνα Μπάμπαλη – Γιώργης Χριστοδούλου

Η Γιούλη Τσακάλου είναι κριτικός και δημοσιογράφος.

Άλλα κείμενα:

• Σκέψεις που έγιναν λέξεις
• Μαίρη Μπιρμπίλη – Απόστολος Πάππος: συνέντευξη στη Γιούλη Τσακάλου
• Πάνος Αμυράς: «Το φιλί του Δεκέμβρη»
• Vlastimil Vondruška: συνέντευξη στη Γιούλη Τσακάλου

Twitter