Θοδωρής Παπαθεοδώρου: συνέντευξη στον Λάζαρο Αντωνιάδη

Ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου γεννήθηκε στα Δίκαια του Έβρου και κατοικεί στην Αθήνα. Έχοντας ένα πλούσιο λογοτεχνικό έργο, ο συγγραφέας αποτυπώνει μέσα από τους ήρωές του τον παλμό της ελληνικής και ιστορικής μνήμης. Με αφορμή τα δυο τελευταία του μυθιστορήματα, Άγιο αίμα και Άγιες ψυχές, που αποτελούν μέρος τριλογίας για την Ελληνική Επανάσταση και κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, μας μίλησε για το έργο του και την Ελλάδα του σήμερα.

Στο Άγιο αίμα αφηγείστε την περίοδο της Τουρκοκρατίας και τις ημέρες του ξεσηκωμού, ενώ στις Άγιες ψυχές η δράση εκτυλίσσεται στα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης. Πώς αποφασίσατε να καταγράψετε τα γεγονότα σε μία τριλογία;

Είναι η προσωπική μου κατάθεση και συμβολή στη συλλογική μνήμη της ιστορικής επετείου των 200 χρόνων από την εθνεγερσία μας. Το είχα αποφασίσει εξαρχής και το προετοίμαζα τα τελευταία δύο χρόνια, γιατί το Εικοσιένα ήταν η ενδοξότερη, λαμπρότερη και σημαντικότερη στιγμή του ελληνισμού, καθώς του χάρισε τη λευτεριά του ύστερα από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς. Όσο για την τριλογία; Συνήθως γράφω μυθιστορήματα ενταγμένα σε μια ιστορική περίοδο κι ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, αυτό έπραξα με τον Εμφύλιο, αυτό και με τον Μακεδονικό Αγώνα. Και το πράττω γράφοντας πολυπρόσωπα και εκτεταμένα ιστορικά μυθιστορήματα, εντάσσοντας πολλά από τα γεγονότα μέσα στη μυθιστορηματική πλοκή, ούτως ώστε ο αναγνώστης πέρα από την καθεαυτού απόλαυση της ανάγνωσης να μπορέσει να αφουγκραστεί και να συναισθανθεί την εποχή και τους ανθρώπους της, να τη ζήσει, όχι απλώς να τη διαβάσει. Μία τριλογία ή τετραλογία είναι σαφώς πιο δύσκολο και επίμοχθο έργο, αλλά το αποτέλεσμα θεωρώ πως επιβραβεύει και εμένα και τους αναγνώστες.

Η Επανάσταση ήταν πρωτίστως και κυρίως εθνοαπελευθερωτική. Μα αναμφίβολα ήταν και κοινωνική.

Ο Νικόλας, η Δέσπω, ο Στέφανος, η Αργυρώ, ο Σίμος, μορφές και ψυχές της Επανάστασης. Πώς αντιμετωπίζουν τη νέα εποχή και ποιο το αντίκτυπό τους στη σημερινή κοινωνία;

Κάθε εποχή έχει τις συνιστώσες που την ορίζουν και πρέπει κανείς να την αξιολογεί σύμφωνα με αυτές. Για εμένα, οι άμεσες συγκρίσεις και οι ευθείες αναγωγές δεν έχουν νόημα. Ζούμε, εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, σε δύσκολες εποχές αναμφίβολα. Αλλά να συγκρίνει κανείς την οικονομική κρίση και την περίοδο της Κατοχής είναι άτοπο, εάν γνωρίζει έστω και ελάχιστα την ιστορική περίοδο. Το ίδιο ισχύει και για την περίοδο της εθνεγερσίας μας. Προσωπικά νιώθω μόνο ευγνωμοσύνη για όλους τους ήρωες και τις ηρωίδες του λαού μας που ολομόναχοι, ξετσαρούχωτοι και πεινασμένοι σήκωσαν μπόι και ψυχή για να κερδίσουν ζωή και λευτεριά.

Σύμφωνα με την έρευνά σας, υπήρχαν Έλληνες που αρνούνταν την εξέγερση και γιατί;

Ναι, προφανώς υπήρχαν ενάντιοι στην εξέγερση. Αρκετοί κοτζαμπάσηδες, πρώτα απ’ όλα, που είχαν μεγάλες περιουσίες και δεν ήθελαν να ρισκάρουν. Και κάποιοι αρχιερείς, ασφαλώς. Ανάμεσά τους, δυστυχώς πρώτοι πρώτοι, οι ηγούμενοι του Αγίου Όρους, παρεκτός από τον ηγούμενο της Μονής Εσφιγμένου που ήταν μέλος της Φιλικής και περιέθαλψε τον Εμμανουήλ Παπά. Ήταν οι επονομαζόμενοι «Τουρκολάτρες».

Οι κοινωνικές αστάθειες κατά τη διάρκεια των 200 χρόνων πιστεύετε πως διαφαίνονταν από τα πρώτα κιόλας χρόνια της απελευθέρωσης;

Και κατά τη διάρκεια του αγώνα. Η Επανάσταση ήταν πρωτίστως και κυρίως εθνοαπελευθερωτική. Μα αναμφίβολα ήταν και κοινωνική. Το πρώτο επιτεύχθηκε, έστω και με τρομερές θυσίες. Το δεύτερο όχι. Από τη Β’ Εθνοσυνέλευση στο Άστρος ακόμη, ο διαχωρισμός ανάμεσα σε κοτζαμπάσηδες και οπλαρχηγούς είχε εκδηλωθεί με το ζήτημα της διάθεσης των απελευθερωμένων «εθνικών γαιών», τα παλιά τουρκικά τσιφλίκια δηλαδή. Οι πρώτοι τα ήθελαν για τον εαυτό τους διαιωνίζοντας το οθωμανικό σύστημα εξουσίας, οι δεύτεροι ήθελαν να τα διαθέσουν στους ραγιάδες, τους σκλάβους που σήκωσαν τα άρματα και πολέμησαν. Ποιος επικράτησε το γνωρίζουμε όλοι. Καλύτερα το αποδίδει νομίζω ο τίτλος ενός βιβλίου της Κακούρη: 1821 – Η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε.

Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε στο εγχείρημα;

Η περίοδος της Επανάστασης είναι χαοτική. Και οι πηγές εξαιρετικά σπάνιες και συνήθως υποκειμενικές. Αυτά ως προς το κομμάτι της έρευνας και της μελέτης. Ως προς τη συγγραφή, η μεγαλύτερη έγνοια μου ήταν να αποφύγω τη γραφικότητα που χαρακτήριζε πολλά έργα για το Εικοσιένα παλιότερα, να αποδώσω με ευθύνη, σοβαρότητα και ευγνωμοσύνη την τιμή που πρέπει στους επώνυμους και ανώνυμους ήρωες και ηρωίδες του λαού μας

Πόσο χρόνο διαθέσατε για τη συγγραφή του βιβλίου;

Λίγο περισσότερο από δύο χρόνια για ολόκληρη την τριλογία, έρευνα και συγγραφή.

Προβληματιστήκατε μήπως θεωρήσουν πως η κυκλοφορία έγινε για εμπορικούς σκοπούς;

Δεν προβληματίστηκα διόλου. Η συγγραφή είναι πνευματικός μόχθος, αλλά το ίδιο το βιβλίο είναι αναμφίβολα εμπορικό προϊόν, γιατί όλοι οι συντελεστές του –συγγραφέας, εκδότης, επιμελητής, σελιδοποιός, γραφίστας, τυπογράφος– πρέπει να πληρωθούν για την εργασία τους. Σωστά; Δεν θα κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας.

Οι Έλληνες λίγα χρόνια αργότερα αντιμετώπισαν μία εξίσου σκληρή επιδημία. Όπως και στα πρώτα δύο μέρη, το ιστορικό πλαίσιο συνυπάρχει με τη μυθοπλασία, στο τρίτο και τελευταίο μέρος να αναμένουμε αναφορές από την επιδημία της πανώλης του 1828;

Όχι, γνωρίζω την επιδημία που αναφέρετε, μα δεν γίνεται καμία αναφορά διότι η Τριλογία της Επανάστασης ολοκληρώνεται το 1827.

Πώς βιώσατε την περίοδο της καραντίνας, της πανδημίας που συνεχίζει με ακραίο ρυθμό και της επιλογής του Υπουργείου Πολιτισμού να βάλει στον πάγο την τέχνη; Σας επηρέασε ή σας επηρεάζει ακόμα αυτή η κατάσταση;

Ασφαλώς με επηρέασε, όπως και όλους τους ανθρώπους. Περισσότερο σε προσωπικό παρά σε επαγγελματικό επίπεδο. Βεβαίως, έχω πλήρη συναίσθηση του τι θα συνέβαινε εάν μία παρόμοια πανδημία μάς έβρισκε τριάντα ή σαράντα χρόνια πίσω, για τούτο και είμαι ευγνώμων στους ανθρώπους που υπηρετούν την επιστήμη και την υγεία, ιδιαίτερα την υγεία στα δημόσια νοσοκομεία μας, που σήκωσαν ολόκληρο το βαρύ φορτίο.

Κλείνοντας, πόσες σκλαβιές χρειάστηκε να αντιπαλέψουμε μέχρι την Άγια λευτεριά;

Υπάρχουν ειδών και ειδών σκλαβιές. Δεν είναι μόνο η ξεκάθαρη σκλαβιά από μία ξένη, κατακτητική δύναμη, όπως ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Υπάρχει και η σκλαβιά της ζωικής ανάγκης επί παραδείγματι, πολλοί συνάνθρωποί μας τη βιώνουν τα τελευταία δέκα, δώδεκα χρόνια, αφού μετά την οικονομική κρίση ήρθε, δυστυχώς, και η πανδημία για να επιδεινώσει την οδυνηρή κατάσταση.

Άγιο αίμα
Θοδωρής Παπαθεοδώρου
Ψυχογιός
σ. 536
ISBN: 978-618-01-3884-9
Τιμή: 18,80€