Ελίν Πελίν: «Τα λόγια που ειπώθηκαν»
Θεωρείται ένας από τους πιο αγαπητούς συγγραφείς στην πατρίδα του, τη Βουλγαρία, ενώ στην Ελλάδα παραμένει σχεδόν άγνωστος, πέρα από την εμφάνισή του σε ανθολογίες διηγημάτων τις δεκαετίες του ’30 και του ’40. Ο λόγος γίνεται για τον Ελίν Πελίν (πραγματικό όνομα Ντιμιτάρ Ιβάνοφ Στογιάνοφ), του οποίου διηγήματα και νουβέλες εκδόθηκαν φέτος από τις Εκδόσεις Ροές, σε μετάφραση Πάνου Σταθόγιαννη, στον καλαίσθητο τόμο που φέρει τον τίτλο του ομώνυμου διηγήματος Τα λόγια που ειπώθηκαν και αποτελεί μια πρώτης τάξεως αφορμή για γνωριμία με το έργο του σπουδαίου αυτού λογοτέχνη.
Κυρίαρχο στοιχείο των ιστοριών του Πελίν είναι η φύση, η αποτύπωση της οποίας γίνεται με εξαιρετικό τρόπο, όπως στο χαρακτηριστικό απόσπασμα που ακολουθεί από το διήγημα «Στον θέρο»: «Ο κάμπος της Σόφιας μοιάζει να έχει αρπάξει φωτιά απ’ τον θέρο. Απ’ άκρη σ’ άκρη, ως εκεί που φτάνει ανθρώπου μάτι, κυματίζουν χρυσά τα σταροχώραφα και κουρασμένοι εργάτες πηγαινοέρχονται ανάμεσά τους απ’ τα άγρια χαράματα. Έτσι το θέλησε ο Θεός: αφόρητη τις μέρες τούτες να είναι η ζέστη. Ο γαλανός ουρανός έχει γείρει πυρωμένος πάνω απ’ τη γη σαν να τη πυρπολεί. Ο λίβας αργοκουνά τα στάχυα, καμίνι σκέτο ο πλατύς κάμπος. Μακρινά βουνά και δάση χάνονται μες στο γαλάζιο – σαν να προσμένουν πότε θα ξεσπάσει η πυρκαγιά. Τα πουλάκια έχουν κρυφτεί στα δροσερά απόσκια και σωπαίνουν. Μόνο η δεκαοχτούρα φωνάζει κάθε τόσο απ’ τη σκιερή αχλαδιά ή, πού και πού, κάποιο μοναχικό περιστέρι φτερουγίζει προς το δάσος. Βαρύς καιρός· αποπνικτικός».
Οι περιγραφές που συναντάμε στις ιστορίες του Πελίν θα μπορούσαν να προβληθούν σε οποιαδήποτε άλλη βαλκανική ύπαιθρο και θυμίζουν πανέμορφους ζωγραφικούς πίνακες με έντονα χρώματα, όπως η παρακάτω από το διήγημα «Το χάνι του Στέτινο»: «Καιρός θερισμού. Ο ήλιος, καρφωμένος στον βαθυγάλανο ουρανό, φλεγόταν. Πάνω απ’ την πεδιάδα της Σόφιας, απ’ τις πλαγιές του Βακαρέλ ως τη Βίτοσα κι από το Μουργκάς ως τα υψώματα του Λόζεν, η λάβρα πύρωνε τον αέρα, τα πάντα καίγονταν σαν σε καμίνι. Μες στην αποπνικτική αυτή ατμόσφαιρα, σιωπηλά και με μεγάλο κόπο, ο κόσμος μάζευε το στάρι του. Σκορπισμένοι οι εργάτες στα χωράφια, μοιάζαν με παράξενα μεγαλόσωμα πουλιά, που είχαν διακόψει το μακρύ τους ταξίδι, κατεβαίνοντας να βρουν τροφή. Έσκυβαν και ξανασηκώνονταν με κάποιο ρυθμό τελετουργικό, ραμφίζοντας ασταμάτητα το στήθος της γης που λες βαριανάσαινε. Χρυσά δεμάτια σκόρπια παντού στους σιτοβολώνες και στα λιβάδια πυργώνονταν οι μπάλες με το σανό. Στους δρόμους πηγαινοέρχονταν βαρυφορτωμένες άμαξες».
Εξαιρετική η συλλογή διηγημάτων του Ελίν Πελίν, μας συστήνει μια σπουδαία πένα από τη γειτονική Βουλγαρία.
Πέρα από τη φύση, οι άνθρωποι είναι αυτοί που κυριαρχούν στις ιστορίες του Πελίν. Ο μόχθος του εργάτη που δουλεύει τη γη, που εργάζεται ενάντια στα στοιχεία της φύσης και παλεύει με εργατικότητα και στωικότητα να επιβιώσει. Ο χρόνος, όπου διαδραματίζονται οι ιστορίες, τοποθετείται στα τέλη του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα, περίοδος όπου ενδυναμώνεται η εκβιομηχάνιση, ερημώνονται τα χωριά, οι νέοι επιδιώκουν να εγκατασταθούν στην πόλη και οι αρμοί με τη φύση αποδυναμώνονται όλο και πιο πολύ. Φαινόμενα που παρατηρήθηκαν έντονα και στην ελληνική επαρχία.
Πέρα από τα διηγήματα, όπου κυριαρχεί το φυσικό τοπίο, όπως είναι οι «Θεριστές», «Στον θέρο», «Το χάνι του Στέτινο», εξαιρετικές ιστορίες είναι «Η γη», στην οποία βλέπουμε την αδερφική διαμάχη για την απόκτηση περισσότερης γης να οδηγεί σε ακραίες καταστάσεις, «Οι γέρακες», η ιστορία της διάλυσης μιας οικογένειας γαιοκτημόνων, και «Το γερασμένο βόδι», ένα ίσως από τα πιο ωραία διηγήματα, όπου διαβάζουμε για ένα επιβλητικό μα γέρικο βόδι, που του συμπεριφέρονται σαν άνθρωπο.
Εξαιρετική η συλλογή διηγημάτων του Ελίν Πελίν, μας συστήνει μια σπουδαία πένα από τη γειτονική Βουλγαρία. Ένα έργο που θα μας συγκινήσει, θα μας αγγίξει και σίγουρα θα το απολαύσουμε.
Τα λόγια που ειπώθηκαν
Νουβέλες και διηγήματα
Ελίν Πελίν
Εισαγωγή – Μετάφραση: Πάνος Σταθόγιαννης
Προλογικό σημείωμα: Θωμάς Στεργιόπουλος
Ροές
272 σελ.
ISBN 978-960-283-507-4
Τιμή €15,90
