Κωνσταντίνος Μπούρας: «Ελευθερίας Ανατολή»

Όλοι μας το ξέρουμε, το νιώσαμε βαθιά στο πετσί μας, οι καιροί που ζούμε σήμερα είναι αβέβαιοι, χαλεποί, το μέλλον μας σκαιό, κι όμως είναι σε τέτοιες ώρες, σε ώρες κρίσης και εξάρθρωσης, σε ώρες ξεπεσμού, που το στοχαστικό πνεύμα καρπίζει. «Την ώρα του δειλινού αρχίζει η γλαύκα της Αθήνας το φτερούγισμά της», μαρτυρεί ο Έγελος αιώνες πριν και η φιλοσοφική σκέψη, πανανθρώπινη δύναμη, εγκαρδιώνει το συναίσθημα και δημιουργεί την ποίηση. Γιατί έτσι ακριβώς στάθηκαν στον κόσμο οι πρώτες φιλοσοφίες, ποιητικά, κι είναι τούτη η τέχνη με την ακατάλυτη δύναμη των λέξεων και τη μαγεία της, το όργανο που στερεώνει το νου στο δέος και τον φτερουγίζει μακριά από τα σύνορα του φόβου. Είναι τότε που η ποίηση γίνεται «Ανατολή Ελευθερίας» κι «αναδιάταξη του πόνου σε φως» (σελ. 70), «βάλσαμο στις πληγές» μας» κι «απάντηση σε έναν εχθρό που δεν μας έχει ακόμα επιτεθεί» (σελ. 103), για να χρησιμοποιήσουμε, επίκαιρα, δάνεια από την τελευταία ποιητική γραφή του Κωνσταντίνου Μπούρα.

Και την καλωσορίζουμε, στο μέτρο που αυτή η γραφή μάς βοηθά να σταθούμε με παρρησία απέναντι στον εαυτό μας αντικρίζοντας κατάματα τις αλήθειες μας, στο χείλος ενός κόσμου παλαιού που καταρρέει και ενός νέου, άγνωστου, που σφυρηλατείται ανέσπερος στους λογισμούς μας και απειλητικός:

Μετά έρχεται το Άγνωστο

–πριν πέσει η νύχτα–

εκείνο που σε κάνει να ανατριχιάζεις

και να λουφάζεις

τρομαγμένος στη γωνιά σου…

…η λογική παραλύει

και τα όρια της Γνώσεως

Καταλύονται.

Τότε εύχεσαι να είχες

Δοκιμάσει βαθύτερα.

Τότε κλείνεις τα μάτια και βουτάς

Στην ανέγνωρη θάλασσα

Που τη διατρέχουν

Τιτάνια ρεύματα,

Ασύλληπτα στο ανθρώπινο

Μυαλό.

Είναι τούτη η «ανέγνωρη θάλασσα» που μας θυμίζει τους μαύρους αρχέγονους ωκεανούς των πρώτων Κοσμογονιών και των πρώτων θρησκειών, η σκοτεινή μήτρα του πνεύματος και της ουσίας του κόσμου, μέσα από την οποία σαν φως ξεπήδησε η ζωή σε κύματα. Είναι αυτή ακριβώς η αντίθεση, σκοτάδι-φως, κι η έντασή της, η βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε και γιγαντώθηκε ο ανθρώπινος νους, δυαδικός στο ξεκίνημά του, κι η ανθρώπινη σκέψη, διαλεκτική στη σύνθεσή της. Από τούτα τα ανήλιαγα υφάδια του σκότους και της σκιάς, που συχνά στοιχειώνουν τις ζωές μας, όταν δεν φωτίζονται, ανασύρει με την ποίησή του ο Κωνσταντίνος Μπούρας πολύχρωμους ιριδισμούς, αναζητώντας «ήλιους που δεν εθώρησε» κανείς ακόμα κι αλήθειες που «οσμίζονται την αθανασία». Και αν «χρέος μοναδικό του ανθρώπου» είναι «να φιλιώσει τα αφιλίωτα», κατά τον Καζαντζάκη, και να μετουσιώσει «το πηχτό προγονικό σκοτάδι, όσο μπορεί, σε φως», είναι για άλλη μια φορά καλοδεχούμενη, γιατί είναι φιλάνθρωπη, η ποιητική εκείνη συνδρομή που υπενθυμίζει στην ύπαρξη τη φωτεινότητά της, βοηθώντας τη να σταθεί πλέρια στο όριο και «στη ρευστή ισορροπία» της, μη ξεστρατίζοντας από την ουσία της. Πολύ περισσότερο όταν αυτή η ποιητική συνδρομή προέρχεται από έναν ποιητή που την ανθρώπινη ζωή δεν την «οχυρώνει, μικρόψυχα, σε δοκιμασμένα καλούπια του παρελθόντος», για να χρησιμοποιήσω αγαπημένη φράση του βαθυστόχαστου φιλόσοφου Γιανναρά, μα την θεωρεί άκοπη αναζήτηση και κάθοδο, μαρτυρική οδοιπορία Οδυσσέα και, ελπιδοφόρα, συνειδητοποίηση και λύτρωση:

Μες στου ονείρου τις σκιές

Πλανιέμαι

Ψωμί γυρεύοντας των φαντασμάτων,

Άλας κρυσταλλικό,

Νερό που μόλις το αγγίξεις εξαχνούται.

Και διψασμένος μένω,

Νηστικός

Μακριά σταλμένος

Στον πηγαιμό των αδυνάτων

Που γενναίοι ήτανε θαρρείς

–πριν ξεκινήσουν–

και τώρα γυροφέρνουν