Συλλογικό έργο: «Ανθολογία σύγχρονης ιρλανδικής ποίησης»
Η Ιρλανδία έχει δύο επίσημες γλώσσες. Την αγγλική και την ιρλανδική. Η ιρλανδική όμως ήταν απαγορευμένη και διδασκόταν μόνο η αγγλική, και αυτήν χρησιμοποιούσαν στο Κοινοβούλιο και σε όλους τους επίσημους φορείς. Κι αυτό δείχνει πώς οι κατακτητές προσπαθούν να αλλοιώσουν την εθνική ταυτότητα και συνείδηση ενός λαού (θυμίζω την ταινία του Κεν Λόουτς Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι). Ακόμα, υπό διωγμόν ήταν και το θρήσκευμα· ο καθολικισμός. Κι αυτό γνωστό από παλιά, από την αντιδικία για τα δικαιώματα επί του θρόνου της Ελισάβετ και της Μαίρης Στούαρτ.
Από την καλογραμμένη Εισαγωγή μαθαίνουμε ότι οι Ιρλανδοί και οι Έλληνες έχουν μερικά κοινά, ήτοι: Ο εθνικός ύμνος και των δύο μιλάει για Ελευθερία και Θάνατο, όπως και το σύνθημα των Ελλήνων του 1821, ενώ το τραγούδι του Μπρένταν Μπίαν «Το γελαστό παιδί» από το έργο Ένας Όμηρος, που μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης, το τραγούδησε όλη η Ελλάδα. Το γλωσσικό πρόβλημα που απασχόλησε την Ελλάδα έχει το ανάλογό του στην Ιρλανδία. Μια γλώσσα με αρχαία καταγωγή και μία δημοτική. Οι τουρίστες όμως που θα επισκεφτούν τη χώρα, θα μιλήσουν αγγλικά. Ο Ιρλανδός που θα επιλέξει τη μειονοτική ιρλανδική θα έχει επιλέξει και τις λιγότερες ευκαιρίες για το έργο του, όπως φαίνεται και στο ποίημα της Μπίντι Τζένκινσον, η οποία απευθύνεται στην ποιήτρια Νούλα νι Γκόναλ:
Βάζω την ελπίδα μου/ μέσα σ’ αυτήν τη βαρκούλα
της γλώσσας μου,/ όπως θα ’βαζες ένα μωρό
σ’ ένα καλάθι πλεγμένο/ με φύλλα ίριδας,
η βάση του ασφαλισμένη/ με πίσσα κι άλειμμα.
Κι ύστερα τη βάζω ανάμεσα στις καλαμιές/ και τα βούρλα στην άκρη
ενός ποταμού/ προσέχοντας να δω/ πού θα την πάει το ρέμα.
Ίσως, όπως τον Μωυσή,/ στην αγκαλιά της κόρης του Φαραώ.
Το όνομα του σωσμένου από τα ύδατα μπαίνει στο τέλος, με έκδηλη την αγωνία για την τύχη του, αλλά και την ελπίδα ότι, «ίσως», θα φτάσει στη ζεστή αγκαλιά της θετής μητέρας. Και για να το πάμε παρακάτω, θα γίνει εκείνη –η ελπίδα– ο μέγας Μωυσής που θα μιλήσει με τον Θεό και θα νομοθετήσει και θα ηγηθεί του λαού του, θα γίνει η ελπίδα, και η γλώσσα τέτοια, όπως φαντάστηκε ο Μιχαήλ Άγγελος τον Μωυσή. Γιατί η γλώσσα της ποίησης είναι επαναστατική και οδηγήτρα.
Η Καίτη Λογοθέτη-Άντερσον και ο Κέβιν Άντερσον είναι ζευγάρι και κουβεντιάζουν τα θέματα της γλώσσας τους και κερδίζουν ο ένας από την κουλτούρα του άλλου. Τον Κέβιν τον στενοχωρεί η μετάφραση της ιρλανδικής ποίησης στην αγγλική γλώσσα, γιατί τα αγγλικά ως lingua franca σήμερα ταξιδεύουν σε όλον τον κόσμο, τα ποιήματα όμως στα ιρλανδικά μένουν στην άκρη και μπορεί να αγνοηθούν. Ακόμα, ο Κέβιν μάς λέει πως αναγνωρίζει περισσότερες ομοιότητες των ιρλανδικών με τα ελληνικά παρά με τα αγγλικά και ότι στην Ελλάδα αναφερόμαστε στα κελτικά, τα οποία όμως συνιστούν μια ευρύτερη οικογένεια γλωσσών. Δεν είχαμε επομένως ποτέ μια μετάφραση κατευθείαν από τα ιρλανδικά, οπότε η παρούσα χαρακτηριστική Ανθολογία γεμίζει ίσως αυτό το κενό. Η Nuala Ni Dhomhnaill ανήκει στη γενιά που ερευνά το παρελθόν της ιρλανδικής γλώσσας και λογοτεχνίας, «που είναι και η παλαιότερη μη κλασική λογοτεχνία της Ευρώπης και δίνει καινούργια πνοή και ζωντάνια στην ποίηση».
Στη συνέχεια της Εισαγωγής, γίνεται λόγος για ποιητές με τους οποίους συγγενεύει η ιρλανδική ποίηση, όπως είναι οι Μπιτ της Αμερικής, ο δικός μας Καβάφης ή ο Ναζίμ Χικμέτ. Πολλοί είναι οι Ιρλανδοί που γράφουν για την παγκοσμιοποίηση, για τις ταραχές στη Βόρεια Ιρλανδία και νιώθουν ελεύθεροι να δανειστούν οτιδήποτε τους συγκινεί. Από τους δημιουργούς, άλλοι εμπνέονται από τους δρόμους του Μπέλφαστ στον καιρό της Κατοχής και άλλοι από την οικονομική ανάπτυξη, εξετάζοντας κέρδη και ζημιές, οι νεότεροι αισθάνονται «σαν στο σπίτι τους» παντού, αγαπούν την τζαζ, τα μπαρ στο Μπορντό, το πώς βράζουν τις πατάτες δυο φίλες. Γενικώς, η Ιρλανδία είναι μια χώρα όπου όλοι έχουν ίδια δικαιώματα.
Η γλώσσα της ποίησης είναι επαναστατική και οδηγήτρα.
Η Ανθολογία, συγκεκριμένα, περιλαμβάνει ποιήματα του 20ού αιώνα από τα οποία επελέγησαν εκείνα που μεταφράζονται εύκολα και τα οποία οι Έλληνες θα βρουν ενδιαφέροντα. Βεβαίως, υπάρχουν και άλλοι ποιητές που γράφουν στα ιρλανδικά, καθώς και άλλες ανθολογίες. Ο φόβος πάντως είναι μήπως χαθεί η γλώσσα. Ωστόσο, η ελπίδα υπάρχει, εφόσον όλο και περισσότερο γράφονται ποιήματα στα ιρλανδικά.
Η Καίτη Λογοθέτη-Άντερσον και ο Κέβιν Άντερσον ολοκληρώνουν την τόσο συγκινητική Εισαγωγή τους με μια φράση του μεγάλου ποιητή της Ιρλανδίας, του Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, τιμημένου με το Νόμπελ το 1923, o οποίος ήλπιζε ότι θα γίνουμε μια μέρα «Οι Αδάμαστοι Ιρλανδοί».
Επιλέγουμε μερικά αποσπάσματα από την όμορφη ιρλανδική ποίηση. Η Μόιρα Μακ Αν Τι ρωτάει:
Άραγε, πατέρα, εδώ είναι το μέρος/ όπου για πρώτη φορά βρεθήκαμε/ σε δυο διαφορετικά στρατόπεδα,/ εδώ; […]
Το μακροσκελές ποίημα φέρνει στην επιφάνεια τη βαθιά πληγή του εμφύλιου σπαραγμού. Όμως οι γενιές παρέρχονται, η ζωή συνεχίζεται και το παιδί επιζητεί διάλογο με τον πατέρα, που κάποτε εξέφρασε μομφή:
Εδώ, πατέρα, είσαι ο άγνωστος στρατιώτης […]/ Θυμάσαι τη μομφή που εξέφρασες/ όταν κανείς δεν τολμούσε ακόμα να μιλήσει έτσι;
Από το ποίημα «Ο Πάτρικ πάει στον χορό» επιλέγω το ΙΙ Μέρος:
Στη Νικαράγουα/ στην άλλη άκρη του κόσμου/ ένα παλικάρι, συνομήλικος του Πάτρικ,/ πολεμάει για την πατρίδα του/ και τη φτωχολογιά της/ σαν τον νέο εκείνον στο Ευαγγέλιο/ που ο Χριστός αγάπησε […]/ Θεέ μου, και οι δυο τους είναι ακόμα παιδιά./ Προς τα πού να στραφώ/ να μην ακούσω τον θρήνο/ να μη δω το παράλογο;/ Πώς να δεχτώ το θέλημα του Θεού;
Η Μπίντι Τζένκινσον κάνει «μια μικρή αυθάδικη χειρονομία», όταν γράφει για τον Άθω και τον αποκλεισμό όλων των θηλυκών από το Όρος, γυναικών και ζώων:
Αλλά στο παζάρι σήμερα,/ στην οδό Αθηνάς,/ πουλούσαν αθωνίτικο μέλι/ και υμνώ τη Μούσα/ και τις βασίλισσες-μέλισσές της/ που έκαναν κατάληψη του Όρους/ χωρίς να νοιάζονται για τον κόσμο των γενειοφόρων.
Το βιβλίο περιλαμβάνει δέκα ποιητές/τριες και περί τα πενήντα ποιήματα, βιογραφικά σημειώματα και πρόσθετες χρήσιμες πληροφορίες. Είναι συγκινητικό, έχει δάκρυ και χιούμορ, μα πάνω απ’ όλα είναι ανθρώπινο.
Ανθολογία σύγχρονης ιρλανδικής ποίησης
Συλλογικό έργο
μετάφραση από τα ιρλανδικά: Καίτη Λογοθέτη-Άντερσον – Κέβιν Άντερσον
Εκδόσεις Βακχικόν
104 σελ.
ISBN 978-618-231-016-8
Τιμή €12,72
