Ιωσήφ Βεντούρας: «Τα ποιήματα του Πέτρου Αλώβητου»
Ο Ιωσήφ Bεντούρας μάς προειδοποιεί από το μότο της συλλογής για την αλήθεια του με ένα απόσπασμα από τον Ιώβ, κεφ. ΙΓ’:
Ιδού, ταύτα πάντα είδεν ο οφθαλμός μου
Το ωτίον μου ήκουσε και ενόησε ταύτα
Τα όργανα με τα οποία ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον εξωτερικό κόσμο, μάτια και αυτιά, βρίσκονται σε εγρήγορση και ο ποιητής οπλισμένος με θάρρος και υπομονή προχωρεί «σε καλντερίμια άγνωστα» με «μόνη ελπίδα το άρωμα της μυγδαλιάς και μια καινούργια γέννα». Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως σαν άλλος Δάντης μπαίνει στην Κόλαση του σύγχρονου κόσμου και αναμεταδίδει ό,τι βλέπει και ακούει, ελπίζοντας ωστόσο να αντλήσει από εκεί το «άρωμα της μυγδαλιάς» – τον προάγγελο της άνοιξης, της ζωής και της αγάπης. Ο Δάντης είχε αποκλείσει κάθε ελπίδα. Ο Πέτρος Αλώβητος, όμως, προσωπείο του ποιητή Ιωσήφ Βεντούρα, επιμένει να ελπίζει, με όλα τα σημαινόμενα της αμυγδαλιάς, σε «μια καινούργια γέννα», όπως, σε άλλα συμφραζόμενα, μας λέει και ο Άγγελος Σικελιανός. Γιατί ο κόσμος προώρισται να ζήσει. Η ζωή πρέπει να βρει δρόμο και ο ποιητής να γίνει ο οδηγός που θα αναζητήσει το φως, θα ανοίξει τις γραφές –ιερά, θρησκευτικά, ποιητικά βιβλία– θα αποκρυπτογραφήσει τα μηνύματα, θα μεταγλωττίσει τα ακούσματα, θα διασχίσει το μαύρο της κόλασης, θα φρίξει με τους άρρωστους που από αλαζονεία κατέστρεψαν το μέλλον. Η αγωνία του Πέτρου Αλώβητου είναι εμφανής, και η πέτρα που πάνω της στηρίζεται είναι η αγάπη του για τη ζωή και η ελπίδα του στο μέλλον. Μπορεί να δογμάτισε ότι «εμείς καταστρέψαμε τους κήπους με τις ορχιδέες». Αλλά και από μας η Άνοιξη εξαρτάται, έχει ήδη πει ο Ελύτης, κάτι το οποίο πιστεύει κάθε ποιητής.
Ο Πέτρος γονατισμένος πάνω στη χλόη τραγουδάει. Το τραγούδι του είναι επίκληση στον χαμένο ποιητή, στη χαμένη ομορφιά, στην αγάπη, στην αδελφοσύνη. Σε όλα τα καλά που χάθηκαν και άφησαν τον χώρο ελεύθερο στην «γκρίζα τέφρα», στα «σπασμένα μάρμαρα», στη «λύκαινα», στους «θρήνους», στις «στριγκλιές», στα «ουρλιαχτά», στη «χολή». Ωστόσο αυτή η επίκληση, κάτι που ανατριχιαστικά παραπέμπει σε άλλου είδους επικλήσεις, σηματοδοτεί μια ανάγκη για να σωθεί ο κόσμος και η ζωή. Και ο μόνος ικανός για κάτι τέτοιο είναι ο ποιητής, όπως προσφυώς μας υπέδειξε, καμουφλάροντας κωμικά, ο Αριστοφάνης την τραγική κατάσταση της Αθήνας στους Βατράχους του. Και αυτός είναι ρόλος του Πέτρου Αλώβητου, αλλά και εκείνου του Αγνώστου Ποιητή, του οποίου η Ιδέα και μόνον είναι ικανή να αποκαταστήσει το καλό.
Ο Βεντούρας, στην επιφάνεια λυρικός, τραγικός στο βάθος, κινείται με γλώσσα πυθική ανάμεσα στον απλό καθημερινό λόγο, τη λαϊκή αφήγηση και τον εξειδικευμένο επιστημονικό, με πλούσιες αναφορές στα ιερά κείμενα, στην ποίηση, ελληνική και ξένη. Οι εικόνες του όλες παραπέμπουν στα μεγάλα έργα της τέχνης και τους μύθους, σε πίνακες ζωγραφικής, μεταγραφές ποιητικές, αλληγορίες μιας πραγματικότητας με καλά κρυμμένα τα μυστικά της.
Το τραγούδι του είναι επίκληση στον χαμένο ποιητή, στη χαμένη ομορφιά, στην αγάπη, στην αδελφοσύνη.
Με θεϊκό ένστικτο ο Πέτρος Αλώβητος αντιλαμβάνεται πως «κάτι είναι έξω», κάτι υπάρχει, κάτι που κινείται εδώ ή αλλού ή στο όνειρο, στο χάος από όπου εκβάλλει αρμονία ήχων. Εδώ θα μπορούσαμε να ακούσουμε και εκείνο το «Κάτι/ κάτι δαιμονικό μα που να πιάνεται σαν σε δίχτυ στο σχήμα του Αρχαγγέλου» του Οδυσσέα Ελύτη από το «Φωτόδεντρο…», που μας υποψιάζει ότι ο ποιητής, ακόμα και αν αδυνατεί να «διαβάσει» τα μηνύματα, τα ακούει και αντιλαμβάνεται τη θετική παρουσία αυτού του «κάτι» που κινείται «έξω».
Ο Πέτρος Αλώβητος θα διασκευάσει τρία παραμύθια του Άντερσεν, θα τα ντύσει με της μεταμορφωτικής του τέχνης τα μέσα, θα συμπλέξει τους στίχους και θα επιμείνει στο ότι «Αρχή του τέλους πάλι αρχή/ Σ’ αγκίστρι σπαρταρά η Γη», όπου τα πράγματα τίθενται και αντιτίθενται. Τέλος, θα καταλήξει στο «Ο βασιλιάς είναι γυμνός», όπως και ο άνθρωπος από ιδεολογία και ελπίδα. Μας ξεναγεί στα άδυτά του, στο ρευστό απροσδιόριστο, σαν ουράνιο νεφέλωμα, υγρό πλαγκτόν ονείρου, ομίχλης. «Στην Πλατεία», όμως, σαν πολίτες απελπισμένοι που περιμένουν τους Βαρβάρους ίσως διακρίνουμε τους μεγάλους ποιητές μας, αλλά και εκείνους που τριγυρνούν σαν σκιές· τον Γιώργο, τον Παύλο, τον Στρατή, τον Κώστα, τον Νίκο, τον Λουκά και «όσα σε στίχους έχουνε γραφτεί/ σαν μια κατάθεση ή μαρτυρία/ σε φωνογράφο ή χαρτί» θα καρπίσουν, γι’ αυτό ο Πέτρος μάς συμβουλεύει να «περιμένουμε τον θεριστή».
Ποιοι είναι αυτοί που προχωρούν καταμεσήμερο;
Γιατί νότες ακούγονται τυμπάνων;
Τολμώ να πω ότι αυτοί που κυκλοφορούν μέσα στο φως είναι οι Ποιητές, οι καλλιτέχνες, οι Προφήτες, οι Αναμενόμενοι, πρόσωπα που ο λόγος τους διασώθηκε στις Γραφές, αυτοί που έρχονται από μακριά και είναι αιωνίως Ερχόμενοι.
Ο Βεντούρας αξιοποιεί πάρα πολύ καλά τις σπουδαίες πηγές του, αναδεικνύει την παρουσία των μυθικών γυναικών που φιλοξενεί στο βιβλίο του, ανυψώνοντας το φύλο, με παραδείσου αλλά και κόλασης φόρεμα. Ωραία, σκληρή και απάνθρωπη, σαν Ιουδήθ, Δαλιδά, Σαλώμη. Απόδειξη τούτου η «Κυρία ντυμένη Άρτεμις», εν πρώτοις ποίημα του Βεντούρα, αλλά πηγή έμπνευσης το Portrait de Dame en Diane, έργο του François Flameng, 1904 (λάδι σε καμβά, 130x90 εκ., Sète, Μουσείο Paul Valéry). Ο ρομαντικός ζωγράφος παρουσιάζει την Αρτέμιδα σαν κυρία του σαλονιού, με μπούστο πλατύ, ανοιχτό, τουαλέτα εποχής, τόξο, φαρέτρα και βέλη. Στόχος της, εικάζουμε, δεν είναι τα ζώα του δάσους, αλλά οι υποψήφιοι εραστές στο σαλόνι της. Ο Βεντούρας, αξιοποιώντας δημιουργικά το έργο τέχνης ως αλληγορία, φέρνει στην επιφάνεια τον ερωτικό πόθο, αλλά με την ασπαίρουσα κατακομματιασμένη εικόνα του Ακταίωνα-ελαφιού μάς ωθεί σε μια άλλη κρυμμένη εικόνα, όπου η ωραία κυρία «ντυμένη» Ντιάνα, Άρτεμις, μαινάδα, δείχνει το προφίλ του θανάτου-Μάνας-Φύσης. Γιατί και το ένδυμα, η εσθήτα με «γράμματα/ ψαλμούς και προφητείες» μιλά. Με μικρά μετατοπιζόμενα βήματα, προβάλλει η Ζωή που παίρνει πίσω αυτό που γεννά… Το ίδιο, πιστεύω, ισχύει και για τη «μαγική Κυρία Χ», με την «πύλη», το «χρυσάφι», το «κερί» που έλιωνε, την «ηδονή σε κρατήρα», «Εκείνος αγκαλιά με ρίζα δέντρου και Εκείνη…» «εις το κενό».
Εν τέλει, ο Πέτρος Αλώβητος ταξίδεψε σε χώρους άγνωστους, μίλησε με γλώσσα πυθική, έδωσε εικόνες φρίκης αλλά και ονείρου, δώρισε ελπίδες, έσπειρε οδύνες, είπε μύθους που κρύβουν αλήθειες, έθεσε το θέμα του Χρόνου-Κρόνου που τρώει τα παιδιά του και τελείωσε με ένα ουρλιαχτό:
Κυλά το αίμα μου
από δαγκωματιές του χρόνου
[…]
κάποιο αστέρι
καίει τα σπλάχνα μου
ουρλιάζω.
Τα ποιήματα του Πέτρου Αλώβητου
Ιωσήφ Βεντούρας
Νίκας
σ. 40
ISBN: 978-960-296-296-1
Τιμή €9,00
