Μαριγώ Αλεξοπούλου: «Ο γύρος του χρόνου με ποιήματα»
Μια ανθολογία είναι μια ανθοδέσμη ή αλλιώς μια ποικιλία, συνθεμένη από πολλά και ετερόκλητα, αλλά με τον τρόπο τους ομοειδή λουλούδια ή ποιήματα. Ήταν ο Μποντλέρ που κατέστησε σαφές ότι τα ποιήματα είναι άνθη, όταν μας έδωσε τα πασίγνωστα Άνθη του κακού. Στην περίπτωσή μας, η πολυτάλαντη και πολυπροικισμένη με τα δώρα της τέχνης και της επιστήμης, ποιήτρια και ανθολόγος Μαριγώ Αλεξοπούλου συγκέντρωσε σε ένα βιβλίο ποιήματα για παιδιά, με τον τίτλο Ο γύρος του χρόνου με ποιήματα. Και φυσικά ένας τέτοιος γύρος δεν μπορεί παρά να είναι ανάλογος με τον γύρο του κόσμου, προς τον οποίο κρυφοκοιτάζει ο τίτλος και η Μαριγώ μάς κλείνει πονηρά το μάτι. Γιατί πράγματι τον γύρο του χρόνου θα τον κάνει με τον γύρο του ποιητικού κόσμου, αναζητώντας από την ποιητική γεωγραφία μας τα ποιήματα που αναφέρονται σ’ αυτόν.
Πολλά είναι ποιήματα για μεγάλα παιδιά ή ποιήματα που διαβάζονται από μικρότερα παιδιά πλάι σε ωριμότερους αναγνώστες. Και τούτο διότι είναι δημιουργίες σημαντικών ποιητών και απαιτούν πολλές αναγνώσεις για να αποκαλύψουν το κρυμμένο μυστικό τους. Τα είπαμε ποιήματα για τον χρόνο ή για παιδιά, επειδή και ο χρόνος είναι παιδί και παίζει.
Στην παρούσα ανθολογία θα βρούμε ποιήματα παλιά, παραδοσιακά, απλά και χαριτωμένα, με μέτρο και ομοιοκαταληξία, στίχους που πετούν και χορεύουν, πετούν και ξαναπέφτουν με ένταση και ορμή, αλλά και νεωτερικούς και μοντέρνους, χωρίς μέτρο, χωρίς ομοιοκαταληξία, χωρίς ευδιάκριτες στροφές, με κρυφό μήνυμα, αλλά κι αυτοί χορευτικοί σε μοντέρνους ρυθμούς, μυστικούς και αθέατους. Με άλλα λόγια, άλλοτε τα μηνύματα είναι σαφή, σταράτα, ντρίτα, άλλοτε όχι τόσο, αλλά κάπως λοξά και παλαβάτα.
Κάθε εποχή και τα ποιήματά της, κάθε ποίημα και η κίνησή του, σαν ένας χορός που έχει τις στάσεις του, τις φιγούρες του και τα κλειδιά του.
Η ανθολόγος ποιήτρια μας προετοιμάζει για το τι θα βρούμε στο βιβλίο της με μια Εισαγωγή: η ποίηση είναι ουρανός με αστέρια φωτεινά, με γνωστά ονόματα αλλά και άγνωστα. Η επιλογή έγινε με στόχο τη διέγερση της παιδικής φαντασίας, της μύησης των παιδιών στην ποίηση, την ανακάλυψη της ομορφιάς και της ποιητικής της ατμόσφαιρας. «Εκ στόματος νηπίων θηλαζόντων καταρτίσω αίνον», λέει ένας ψαλμός που τον θυμάται από τη μητέρα της και να πώς ένας ώριμος αναγνώστης παίρνει θέση πλάι στο παιδί και του διδάσκει το μέγιστον μάθημα, που στην περίπτωσή μας είναι το ποίημα.
Από τον Διονύσιο Σολωμό και τον Παλαμά μέχρι σήμερα, ένα ποιητικό ουράνιο τόξο αποκαλύπτει τη συνομιλία του ενός ποιήματος με το άλλο.
Στο ωραίο απόσπασμα από το βιβλίο της Ρένας Καρθαίου: «Γύρω γύρω όλοι!/ Η ζωή περβόλι./ Άνθη, χιόνια και βροχή/ κάθε χρόνο απ’ την αρχή/ Και το ξέρουνε όλοι: μια δουλειά, μια σκόλη», διαπιστώνουμε τη ρήση του Ηράκλειτου για τη διαρκή ροή των πάντων, αλλά και του Εμπεδοκλή τις αντινομίες· φιλότης και νείκος. Ήτοι, σε πιο απλά για τα παιδιά, η μέρα και η νύχτα, το φως και το σκοτάδι, ο χειμώνας και το καλοκαίρι, το γέλο και το κλάμα.
Ποιητές, μεγάλοι και μεγαλύτεροι, γνωστοί και γνωστότεροι, σύγχρονοι και παλαιότεροι, εκφράζονται με τη δική του ο καθένας ευαισθησία και τεχνοτροπία, συμμετέχοντας στον χορό του χρόνου και των ποιημάτων. Από τον Διονύσιο Σολωμό και τον Παλαμά μέχρι σήμερα, ένα ποιητικό ουράνιο τόξο αποκαλύπτει τη συνομιλία του ενός ποιήματος με το άλλο. Το δημοτικό ποίημα «Του κυρ Βοριά», με την επιβλητική θαλασσινή του εικόνα, συνιστά ένα πρώτης τάξεως παράδειγμα ανθρώπινης αλαζονείας απέναντι στις δυνάμεις της φύσης, καθώς και τον απρόβλεπτο παράγοντα που είναι οι αλλαξοκαιριές της.
Η ανθολόγος προσθέτει στον «γύρο» ένα δικό της νανούρισμα:
«Ζυμαράκι παραμύθι/ το κουκί και το ρεβίθι/ για κοιμήσου/ κι ήρθε η ώρα/ το ψωμάκι ζυμαράκι/ να σου δώσω στο χεράκι». Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης νοιάζεται για τα «καημένα τα πουλάκια» που κρυώνουν τον χειμώνα. Ο Τέλλος Άγρας γράφει για τις «Αμυγδαλιές», ο Ιωάννης Πολέμης για τα «ζώα τα καημένα», ο Γιάννης Ρίτσος για το «μικρό πουλί τριανταφυλλί, δεμένο με κλωστίτσα», ο Λαπαθιώτης πάλι για το αηδόνι, το θλιμμένο που τρελάθηκε, ο Ζαχαρίας Παναντωνίου για το ποταμάκι που έρχεται από το βουνό και πάει για τον γιαλό, ο Κώστας Καρυωτάκης γράφει για τη νεραντζιά, «που ’ναι ολανθισμένη/ κι είναι σα λευκότατη/ νύφη στολισμένη». Η Ρίτα Μπούμη-Παπά μάς δίνει τον τρελό Μάρτη και τη μάνα του που «Ως το βράδυ φορές δέκα/ άπλωσε η φτωχή γυναίκα/ την μπουγάδα, κι όρκο δίνει/ Μάρτη να μην ξαναπλύνει». Η Λαμπρή του Σολωμού και το «δε μ’ αγαπάς»: «Όσα λούλουδα είν’ το Μάη/ μαδημένα ερωτηθήκαν, κι όλα αυτά μ’ αποκριθήκαν/ πως εσύ δε μ’ αγαπάς». Ακόμα μία Λαμπρή από τον Στέλιο Σπεράντζα, ποιήματα για την άνοιξη του Καρυωτάκη, του Βηλαρά και ο «Παπαγάλος» του Παπαντωνίου.
Κι έρχεται το καλοκαίρι με Παλαμά, όπου «γιορτάζουν πάλι/ καθώς προβάλλει το καλοκαίρι, Θεού χαρά», ακολουθούν του Ελύτη το «Τρελοβάπορο» και «Το θαλασσινό τριφύλλι». Με μια πολύ ωραία εικόνα μάς δίνει το καλοκαίρι ο Τίτος Πατρίκιος: «Τίποτα πια./ Μονάχα η θάλασσα σφυρίζοντας,/ ένα μεγάλο κοχύλι/ στο στόμα του ορίζοντα». Ο Γεώργιος Δροσίνης βάζει τον αέρα να μαλώνει με τον ήλιο για την κάπα ενός γέρου. Νικάει του ήλιου η αγάπη. Το «Σώμα του καλοκαιριού» κείτεται ανάσκελα, ανάμεσα στα ασημοκαπνισμένα ελιόφυλλα… του Ελύτη, «Καράβια βγήκαν στη στεριά και πιάσανε τα όρη» τραγουδάει ο Μιχάλης Γκανάς με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα. Ο Σολωμός χαιρετάει την «Ξανθούλα» του, που μπήκε στη βαρκούλα και πάει στην ξενιτιά.
Το φθινόπωρο έρχεται με τις αγροτικές γιορτές του, τον «Τρύγο» του Σουρέλη και τη «Συγκομιδή» των ελαιών του Στρατή Πασχάλη, το ευλογημένο καράβι του Παπαντωνίου, του Βιζυηνού την «Καληνύχτα» και πολλά πολλών ακόμα.
Τα ποιήματα είναι «τοπία μαγικά», γράφει ο Αργύρης Χιόνης, και για να τα ξεκλειδώσουμε θέλουμε μια «αρμαθιά αντικλείδια», προσθέτει ο Γιώργης Παυλόπουλος, αν και η πόρτα είναι ανοιχτή.
Παράλληλα, ασκεί μεγάλη γοητεία η εμπνευσμένη εικονογράφηση, την οποία ανέλαβε η διακεκριμένη Σάντρα Ελευθερίου, που μας έδειξε την ποικιλόμορφη, ανθρωπόμορφη –συχνά– φύση, και με ευφάνταστα χρώματα και σχήματα ανέδειξε τα ποιήματα, επανεπιβεβαιώνοντας τη γόνιμη συνεύρεση της ποίησης ως ομιλούσας εικόνας και της εικόνας ως σιωπώσας ποίησης, όπως κατέθεσε ο Σιμωνίδης ο Κείος ή ut pictura poesis, όπως μας το παρέδωσε ο Λατίνος ποιητής Οράτιος. Κι έτσι, Ο γύρος του χρόνου με ποιήματα έγινε κατά κάποιον τρόπο γύρος του κόσμου.
Ο γύρος του χρόνου με ποιήματα
Μια ανθολογία ποίησης για παιδιά
ανθολόγηση: Μαριγώ Αλεξοπούλου
εικονογράφηση: Σάντρα Ελευθερίου
Μεταίχμιο
88 σελ.
ISBN 978-618-03-2144-9
Τιμή €15,50
