Maja Lunde: «Το πνεύμα του χιονιού»
Έχοντας χάσει πρόσφατα τη μεγαλύτερη αδελφή του από ενδονοσοκομειακή μόλυνση, ο δεκάχρονος Κρίστιαν προσπαθεί να συμβιβαστεί με τις νέες συνθήκες που επικρατούν στο σπίτι του, όπου το πένθος έχει αλλάξει δραστικά την οικογενειακή καθημερινότητα. Δίχως να το συνειδητοποιεί, επηρεάζεται και ο ίδιος από τη γενική βαρυθυμία, με αποτέλεσμα να μην ευχαριστιέται πια ούτε τη συντροφιά του καλύτερού του φίλου. Μια μέρα γνωρίζεται επεισοδιακά με την αεικίνητη και λαλίστατη Χέντβιχ, ένα συνομήλικό του κοριτσάκι που τον παρασύρει σ’ έναν ξέφρενο κόσμο γέλιου και ξεγνοιασιάς. Στο παραμυθένια όμορφο σπιτικό της, ο Κρίστιαν βρίσκει ό,τι έχει χαθεί από το δικό του: ευχάριστη παρέα με ατέλειωτη κουβέντα και παιχνίδι, νόστιμο φαγητό, αστραφτερά στολίδια για τα Χριστούγεννα που πλησιάζουν, τις γνώριμες γιορτινές μελωδίες και ευωδιές. Ώσπου ένα τυχαίο –ή μήπως όχι;– παιχνίδι του φωτός θα αποκαλύψει μια πτυχή των πραγμάτων που θα τον βάλει σε υποψίες, ενώ η παρουσία ενός παράξενου ηλικιωμένου που τριγυρίζει έξω απ’ το σπίτι της Χέντβιχ εντείνει δυσοίωνα το μυστήριο. Αποφασισμένος να βρει την άκρη σ’ όλα αυτά, ο Κρίστιαν αρχίζει να συναρμολογεί το παζλ μιας απίστευτης ιστορίας, πασχίζοντας συγχρόνως να χωνέψει την οριστική απουσία της αδελφής του, καθώς και να ξαναβάλει τους γονείς και τη μικρότερη αδελφούλα του σ’ έναν φυσιολογικό ρυθμό ζωής…
Με τον πρωτότυπο νορβηγικό τίτλο Snøsøsteren –που εύστοχα αποδόθηκε στα ελληνικά ως Το πνεύμα του χιονιού– η ευαισθητοποιημένη απέναντι στα οικολογικά ζητήματα συγγραφέας Μάγια Λούντε (από την οποία, μάλιστα, είχα την τιμή και τη χαρά να πάρω πρόσφατα συνέντευξη –μπορείτε να τη διαβάσετε εδώ– με αφορμή το μυθιστόρημά της για ενήλικες Η ιστορία των μελισσών) μας χαρίζει ένα πολύ συγκινητικό, εικαστικά θεσπέσιο χριστουγεννιάτικο παραμύθι που δεν απευθύνεται αποκλειστικά στα παιδιά. Οι υπέροχες ζωγραφιές της εικονογράφου και συγγραφέα παιδικών βιβλίων Λίζα Αϊσάτο ζωντανεύουν με απαλές γραμμές και ονειρικά χρώματα τους ήρωες, μικρούς και μεγάλους, μα και το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινούνται. Χρησιμοποιώντας το χιόνι ως φορέα πολύσημων συμβολισμών –το χιόνι είναι μια μονάχα απ’ τις μορφές του νερού, εγγενώς ευμετάβλητου φυσικού στοιχείου που διαδραματίζει καίριο ρόλο στο βιβλίο– η Λούντε ξεδιπλώνει την ιστορία της με ανεπιτήδευτη ποιητικότητα, η οποία έχει μεταφερθεί θαυμάσια στη γλώσσα μας από τη μεταφράστρια Χριστίνα Σωτηροπούλου. Το Πνεύμα του χιονιού, που μαζί με την Ιστορία των μελισσών κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις Eκδόσεις Κλειδάριθμος, περιλαμβάνει 24 σύντομα κεφάλαια, τα οποία μπορούν να διαβαστούν απ’ την πρώτη του Δεκέμβρη ως την παραμονή των Χριστουγέννων, ένα την κάθε μέρα, έτσι ώστε οι αναγνώστες να παρακολουθήσουν σε πραγματικό χρόνο το συναρπαστικό όσο και λυτρωτικό ταξίδι που προτείνει η συγγραφέας.
Ακόμα και στην εποχή μας, η αντιληπτική ικανότητα των παιδιών τυχαίνει, δυστυχώς, να υποτιμάται. Έχοντας, προφανώς, ξεχάσει τα δικά τους παιδικά χρόνια, οι μεγάλοι αδυνατούν να συντονιστούν απόλυτα με τον τρόπο σκέψης ενός παιδιού, να κατανοήσουν ουσιαστικά τη ζωτική σημασία των σταθερών σημείων αναφοράς στην καθημερινότητά του. Για τα παιδιά, η τακτική επανάληψη καθορισμένων δραστηριοτήτων είναι δείγμα ομαλότητας μέσα στην οικογένεια. Η αιφνίδια απώλεια έστω και ενός από τα μέλη της διαταράσσει αυτόματα την τάξη, μετακινεί τις ισορροπίες, προξενεί μη αναστρέψιμες μεταβολές στα δεδομένα. Οι ενήλικες προτιμούν να επεξεργάζονται τέτοιες καταστάσεις εγκεφαλικά, να τις εκλογικεύουν, να προστατεύονται απ’ το πένθος με το να καταπνίγουν τα συναισθήματα που προξενεί η απώλεια αυτή καθαυτήν, όπως και η ανάμνηση του εκλιπόντος προσώπου. Για τα παιδιά, όμως, η εμπειρία του πένθους είναι εντελώς διαφορετική. Με την πρωτογένεια της συγκινησιακής τους προσέγγισης, δεν κατανοούν εύκολα τη μέθοδο της απομάκρυνσης που υιοθετούν οι ενήλικες, πράγμα το οποίο συχνά γίνεται αιτία ασυνεννοησίας, γκρίνιας και προστριβών. Ο μικρός Κρίστιαν δεν μπορεί να καταλάβει γιατί οι γονείς του έχουν γίνει τόσο λιγομίλητοι και ανέκφραστοι, σαν να τους έχουν αντικαταστήσει «απατεώνες» οι οποίοι απλώς τους παριστάνουν, γιατί κανείς δεν δείχνει να θυμάται τα γενέθλιά του, αν και είναι συνυφασμένα με την τελετουργία των Χριστουγέννων. Η επίμονη άρνηση των γονιών του (πιθανότατα με την προτροπή ψυχοθεραπευτή, προκειμένου να αποστασιοποιηθούν από το τραγικό γεγονός) να στολίσουν τους τοίχους με χαρούμενες φωτογραφίες της αδικοχαμένης Γιούνι έρχεται σε αντίθεση με τη δική του επιθυμία και ανάγκη να βλέπει συνεχώς το πρόσωπό της, να τη νιώθει για πάντα κοντά του, να συντηρεί μέσα του και γύρω του την εικόνα της «αρτιμελούς» και ενωμένης τους οικογένειας.
Χάρμα οφθαλμών και ψυχής, ιδανικό χριστουγεννιάτικο –και όχι μόνο– ανάγνωσμα, κατορθώνει να συγκινήσει μέχρι δακρύων, υπενθυμίζοντάς μας με συγκλονιστική τρυφερότητα το νόημα και την ομορφιά της μνήμης.
Την αιτία θανάτου της Γιούνι, στα δεκάξι της μόλις χρόνια, δεν τη μαθαίνουμε. Ή, μάλλον, μαθαίνουμε την πρακτική αιτία, όχι όμως και τι ακριβώς οδήγησε τη Γιούνι στο νοσοκομείο, όπου προσβλήθηκε από τον μοιραίο πνευμονιόκοκκο. Γίνονται, βέβαια, νύξεις για κατάθλιψη και ίσως νευρική ανορεξία, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα του βιβλίου. Όπως την περιγράφει ο Κρίστιαν, η Γιούνι ήταν μια πρόσχαρη, ζωηρή κοπέλα, η οποία δεν θα συμφωνούσε καθόλου με την τωρινή κατήφεια και παραίτηση των γονιών της. Το ίδιο της το όνομα (που σημαίνει «Ιούνιος») φέρνει στον νου τον καλοκαιρινό ήλιο – έναν ήλιο που γλυκαίνει την παγωνιά του πένθους. Το χιόνι, εξάλλου, έχει διπλή ιδιότητα: απ’ τη μια απλώνεται ανεξέλεγκτα και καλύπτει τα πάντα, απ’ την άλλη, όμως, είναι υλικό εύπλαστο και ευάγωγο. Φτιάχνοντας, μαζί με τη Χέντβιχ, μια φιγούρα από χιόνι που καταλήγει να πάρει τη μορφή της Γιούνι, ο Κρίστιαν καταφέρνει να διαχειριστεί και να εξορκίσει τον πόνο του, μετουσιώνοντάς τον σε δημιουργικότητα. Η αινιγματική παρουσία της Χέντβιχ (και για επιπλέον λόγους που αποκαλύπτονται συνταρακτικά προς το τέλος) στο συγκεκριμένο στιγμιότυπο δεν είναι, φυσικά, διόλου τυχαία. «Hedwig» σημαίνει «μάχη» – επομένως, σε επίπεδο αλληγορίας, το κοριτσάκι με το όνομα αυτό προσωποποιεί την εσωτερική πάλη του Κρίστιαν, τον αγώνα του ενάντια στο σκοτάδι της μελαγχολίας και της οδύνης. Παράλληλα, η απροσδόκητη φιλία του με τον αρχικά ύποπτο ηλικιωμένο –που όπως αποδεικνύεται, είναι ένας καλοκάγαθος και επίσης χαροκαμένος σχεδιαστής ευχετήριων καρτών– ανατρέπει την προοπτική των γεγονότων, βοηθώντας τον να αντιληφθεί την περιπλοκότητα στη φύση και τις εκφάνσεις του πένθους.
Το Πνεύμα του χιονιού είναι από τα βιβλία εκείνα που με τον λιτό, μετρημένο λόγο τους αγγίζουν τις πιο ευαίσθητες χορδές μας, περνώντας τα μηνύματά τους νηφάλια και διακριτικά, δίχως να κάνουν κήρυγμα. Χάρμα οφθαλμών και ψυχής, ιδανικό χριστουγεννιάτικο –και όχι μόνο– ανάγνωσμα, κατορθώνει να συγκινήσει μέχρι δακρύων, υπενθυμίζοντάς μας με συγκλονιστική τρυφερότητα το νόημα και την ομορφιά της μνήμης. Όλοι έχουμε χάσει αγαπημένα πρόσωπα, όλους, λίγο ή πολύ, μας στοιχειώνει η απουσία τους – ιδίως κατά την περίοδο των γιορτών, που ο κατεξοχήν οικογενειακός τους χαρακτήρας μεγιστοποιεί την αίσθησή της. Το γιατρικό του πένθους δεν είναι η λησμονιά, αλλά η αποδοχή της ανάμνησης, η συμφιλίωση με το κενό της απώλειας. Γιατί μονάχα έτσι μπορεί να πάει μπροστά η ζωή.
Το πνεύμα του χιονιού: Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία
Maja Lunde
εικονογράφηση: Lisa Aisato
μετάφραση: Χριστίνα Σωτηροπούλου
Κλειδάριθμος
200 σελ.
ISBN 978-960-461-971-9
Τιμή €19,90
