Άλκη Ζέη: «Ένα παιδί από το πουθενά»

Η φωτεινή πλευρά της ζωής. Ο κόσμος όπως θα θέλαμε να είναι. Και θα μπορούσε να είναι, αν θέλαμε να αλλάξουμε στάση απέναντι στα πράγματα. Να τα δούμε από άλλη οπτική. Από τη σκοπιά του άλλου.

Η ουτοπία μπορεί να γίνει πραγματικότητα; Από εμάς εξαρτάται. Όσο πιο πολύ την επιδιώκουμε, τόσο πιο πολύ την πλησιάζουμε.

Η Άλκη Ζέη γράφει ένα βιβλίο γεμάτο αισιοδοξία για τον ζοφερό σημερινό κόσμο και την ταραγμένη σύγχρονη κοινωνία. Στη δέκατη δεκαετία της ζωής της, γράφει πρωτοπρόσωπα με τα μάτια ενός δεκάχρονου αγοριού. Ο Ίκαρος, μαθητής της πέμπτης δημοτικού, αισθάνεται πως είναι παιδί από το πουθενά, αφού δεν έχει γνωρίσει γονείς και για την καταγωγή του έχει θολή εικόνα. Μεγαλώνει σ’ ένα διαμέρισμα στο Παγκράτι με τη συνταξιούχο θεία του, που έχει αναλάβει την ανατροφή του και του προσφέρει τα απαραίτητα, γιατί «είναι αίμα της», αλλά δεν βιώνει κοντά της τη θαλπωρή της οικογένειας. Αισθάνεται μετέωρος, περιθωριοποιημένος από τους συμμαθητές του –αυτός ο διαφορετικός– και χωρίς προσανατολισμό, γι’ αυτό διακαώς ψάχνει να βρει κάτι που θα αναδείξει την προσωπικότητά του και θα τον κάνει επιθυμητό και αγαπητό. Και ξαφνικά αρχίζουν να συμβαίνουν ένα σωρό θαυμαστά πράγματα, που θα αλλάξουν σταδιακά τη θεώρησή του. Από το μπούλινγκ του νταή της τάξης τον σώζει ένας άστεγος, η δασκάλα του και ο διευθυντής του σχολείου αποδεικνύονται ακέραιοι χαρακτήρες και δίκαιοι, οι δυο καλοί του φίλοι, Ξένια και Μίλτος, είναι υποστηρικτικοί, ο θείος της Ξένιας, ο φοιτητής Γιάννης, είναι ανθρωπιστής και στέκεται αλληλέγγυος στον άστεγο, ο κύριος Αργύρης, ο γυμναστής του σχολείου, και η σύντροφός του, Στέλλα, τον περιβάλλουν με αγάπη σα να ήταν δικό τους παιδί και τον παίρνουν μαζί τους το καλοκαίρι στο απομονωμένο χωριό τους στον Πάρνωνα, όπου μέσα από την επαφή με ανθρώπους ξεχωριστούς και την εμπειρία σ’ έναν τόπο τελείως διαφορετικό από αυτόν που μέχρι τότε γνώριζε, θα συνειδητοποιήσει ότι τον κόσμο, τον ατομικό αλλά και τον ευρύτερο, τον φτιάχνει καθένας όπως επιλέγει.

Το παιδί από το πουθενά της Άλκης Ζέη περιπλανιέται σε μια μικρογραφία της κοινωνίας μας και δεν αφήνει κανένα από τα θέματα που την ταλανίζουν χωρίς να το θίξει. Σχολικός εκφοβισμός, άστεγοι, ανεργία, προσφυγικό, αγγίζουν τον μικρό ήρωα του βιβλίου και, χωρίς διδακτισμό, του γνωρίζουν την ανθρωπιά, την αλληλεγγύη, τη δικαιοσύνη, την ανεκτικότητα, την αγωνιστικότητα, τη μεγαλοθυμία, τους ανοιχτούς ορίζοντες της σκέψης και την ενεργητική αντιμετώπιση όλων των δυσκολιών και εμποδίων της ζωής.

Η Άλκη Ζέη δεν γίνεται ποτέ διδακτική, επιδιώκει όμως να παραδίδει με τον δικό της τρόπο αξίες και πρότυπα στη νέα γενιά.

Θαυμάζουμε τη γραφή της αγαπημένης μας Άλκης, πάντα απλή, φυσική και άμεση, μα τόσο μεστή κι ευχάριστη, χωρίς τίποτα περιττό στην αφήγησή της. Με τα γνώριμα χαρακτηριστικά της, χιούμορ, ευφυείς επιθετικούς προσδιορισμούς, επαναλαμβανόμενες ατάκες που εικονοποιούν τα συναισθήματα του ήρωα, αναγνωρίσιμες διακειμενικές αναφορές που δίνουν ζωντάνια στο κείμενο.

Για τον στενό της περίγυρο, η Άλκη Ζέη επιφυλάσσει σταθερά κι ένα κλείσιμο ματιού, είτε βαφτίζοντας τους ήρωές της με ονόματα φίλων της, είτε φωτογραφίζοντας δικά τους στοιχεία καθημερινότητας για τους πρωταγωνιστές της, είτε εντάσσοντας στη μυθοπλασία της περιβάλλοντα οικεία τους –από ένα σπίτι ή μια γειτονιά έως ένα χωριό– για να κινηθούν τα πρόσωπα της ιστορίας της. Έτσι, για μένα ήταν έκπληξη τα Μίντζινα του Πάρνωνα, πρότυπο για τα οποία αποτέλεσε το χωριό καταγωγής μου, τα Τσίντζινα! Ένα ορεινό χωριό με μετρημένους στα δάχτυλα κατοίκους, αλλά με φανατικούς λάτρεις και επισκέπτες τα Σαββατοκύριακα όλου του χρόνου και το καλοκαίρι, κρυμμένο μέσα σε ρεματιές και περιτριγυρισμένο από ελατοδάσος, στο μυθιστόρημα της Άλκης Ζέη γίνεται ο ιδανικός τόπος χειραφέτησης του ήρωά της, από τον οποίο επιστρέφει συνειδητοποιημένος και ώριμος.

Το βιβλίο που μας χαρίζει η Άλκη Ζέη είναι η επιτομή της ανθρωπιάς και της καλής προαίρεσης. Όχι τυχαία. Η ίδια στις περιπέτειες της ζωής της εισέπραξε πολλές φορές αυτή τη θετική στάση από ανθρώπους που της συμπαραστάθηκαν και, παρ’ όλες τις αναποδιές, δεν έχασε ποτέ κι εκείνη τη μεγαλοψυχία και τη γενναιοδωρία της. Μέσω του Ίκαρου, του παιδιού από το πουθενά, μας θυμίζει ότι οικογένεια δεν είναι απαραίτητα και αποκλειστικά οι άνθρωποι που συνδέονται με δεσμούς αίματος. Μας προκαλεί να βγούμε από το καβούκι στο οποίο τείνουμε να κλειστούμε, να ξεπεράσουμε φοβίες και στερεότυπα και να αντικρίσουμε τον κόσμο με άλλα μάτια. Κι αν αυτό δυσκολεύονται να το κάνουν οι μεγαλύτεροι, τουλάχιστον ας το προσπαθήσουν οι μικρότεροι, γιατί αυτοί είναι η αυριανή κοινωνία. Η Άλκη Ζέη δεν γίνεται ποτέ διδακτική, επιδιώκει όμως να παραδίδει με τον δικό της τρόπο αξίες και πρότυπα στη νέα γενιά.

aze Η προφανής διακειμενικότητα του Παιδιού από το πουθενά με τον Μικρό Πρίγκιπα ταξιδεύει τη φαντασία του αναγνώστη και κάνει τον χαρακτήρα του μικρού Ίκαρου να αναπτύσσεται αντιστικτικά με τον οικουμενικό ήρωα του Σεντ Εξιπερί. Νομίζω πως με το καινούργιο βιβλίο της Άλκης Ζέη κρατάμε στα χέρια μας έναν σύγχρονο Μικρό Πρίγκιπα.