Έλενα Αρτζανίδου: «Η Ξένη στον Ρήνο»

Συμπληρώνονται έξι δεκαετίες από τότε που οι πρώτοι Έλληνες μετανάστες φτάνανε στη Γερμανία για να αναζητήσουν ένα μέλλον καλύτερο από αυτό που θα μπορούσαν να ελπίζουν πως η πατρίδα τους θα τους πρόσφερε.

Τις έξι αυτές δεκαετίες η Έλενα Αρτζανίδου είχε την ιδέα να τις μετατρέψει σε ένα μυθιστόρημα για μεγάλα παιδιά. Ο τρόπος που υλοποίησε την ιδέα της ήταν απλός – τρεις ηρωίδες, κάθε μια για μια δεκαετία, κάθε μια για μια γενιά. Γιαγιά, μητέρα, κόρη.

Αλλά από τα πρώτα χρόνια ως το σήμερα οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Οι ανάγκες του τότε, εκείνοι οι λόγοι που σπρώξανε νέους ανθρώπους να ξενιτευτούνε, σήμερα μπορεί να επανέρχονται, αλλά με μια άλλη, διαφορετική μορφή. Στις χώρες της κεντρικής Ευρώπης δεν πάνε άνθρωποι χωρίς μοίρα και ειδικές γνώσεις, αλλά άτομα στην πλειοψηφία τους με πτυχία και εξειδικεύσεις.

Πώς όλα αυτά τα βιώνει η κάθε γενιά; Η πάλη του τότε ανταμείφθηκε – έφερε οικονομική σιγουριά και η απόσταση που πλέον υπάρχει μπορεί να επιτρέψει στις αναμνήσεις να κρατήσουν και θετικά στοιχεία από την εκεί παραμονή.

Μα για την Ξένη –αυτή την έφηβη που οι νέες συνθήκες που επικράτησαν στην πατρίδα της ανάγκασαν τη μάνα της να επιστρέψει στη Γερμανία και να την πάρει μαζί της– η επιστροφή στον ξένο τόπο δεν μπορεί να δικαιολογηθεί. Δεν μπορεί να κατανοήσει σχέσεις που η προσφυγιά διέλυσε, δεν μπορεί να αποδεχτεί αποχωρισμούς που την πληγώνουν. Και αποφασίζει την επιστροφή. Την αποφασίζει με μια εφηβική απρονοησία, δίχως κάποιον σωστό σχεδιασμό. Και έτσι αντιμετωπίζει ακόμα και τον αφανισμό της.

Η έφηβη Ξένη αναζητά να κατανοήσει έναν κόσμο που, αν και της λένε πως της ανήκει, εκείνη θέλει να τον προσαρμόσει στις δικές της ανάγκες. Και γι’ αυτό αποφασίζει να πάρει τη ζωή της στα ίδια της τα χέρια.

Μεταναστεύω δε σημαίνει και πως λησμονώ. Και οι παλιές σχέσεις μπορούν να διατηρηθούν, όπως και να συνυπάρξουν με τις νέες.

Το αδιέξοδο στο οποίο θα εμπλακεί στο μυθιστόρημα μορφοποιείται με το ξεχείλισμα του ποταμού Ρήνου και δίνει την ευκαιρία στην Αρτζανίδου να γράψει μερικές πάλλουσες από ένταση σελίδες, όπου τα φυσικά φαινόμενα αποκτούν την ταυτότητα των συναισθηματικών εκφορτίσεων.

Το αίσιο τέλος δεν προσφέρει κυκλικά ευτυχισμένη λύση. Τα κεντρικά πρόσωπα θα συνεχίσουν να κρατάνε τις απόψεις τους. Αλλά θα έχουν μάθει και να επικοινωνούν μεταξύ τους – μήνυμα που ξεφεύγει από το πλαίσιο μιας ενδοοικογενειακής συνθήκης και γίνεται πρόταση συνύπαρξης των ατόμων μέσα στις νέες συνθήκες που επικρατούν στη Γηραιά Ήπειρο.

Μεταναστεύω δε σημαίνει και πως λησμονώ. Και οι παλιές σχέσεις μπορούν να διατηρηθούν, όπως και να συνυπάρξουν με τις νέες. Το μέλλον φωτίζεται από το παρελθόν και δημιουργείται από το παρόν – η πρόταση που η Αρτζανίδου καταθέτει με αυτό το μυθιστόρημα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που το θέμα των Ελλήνων μεταναστών στη Γερμανία απασχολεί τη συγκεκριμένη συγγραφέα. Από τη μια και η ίδια διαθέτει παρόμοιες εμπειρίες και από την άλλη συνηθίζει στα κείμενά της να αναπτύσσει προβληματισμούς σε ζητήματα επίκαιρα, όσο και πέρα από τα όρια μιας ασφυχτικής εντοπιότητας.

elartz Κι έτσι, με το τελευταίο της αυτό μυθιστόρημα καταφέρνει και γνήσια πρόσωπα να περιγράψει και ενδιαφέρουσα πλοκή να συνθέσει και παράλληλα να αναφερθεί με έναν απόλυτα ενδιαφέροντα νέο τρόπο σε θέμα που εδώ και εξήντα τόσα χρόνια υπάρχει μέσα στην ελληνική πραγματικότητα.