Βασίλης Κουτσιαρής: «Πορτοκαλάδα σλουρπ!» και «Δεν θα σε πειράξει κανείς»

Με δύο διαφορετικά αλλά εξίσου καίρια και διαχρονικά θέματα που αφορούν (και) τα παιδιά, την ανεξέλεγκτη περιέργεια και την ύπαρξη ή μη των ορίων της αδελφικής αγάπης, καταπιάνεται στα δύο τελευταία του βιβλία ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός Βασίλης Κουτσιαρής.

Την περιέργεια και την επιθυμία για το «απαγορευμένο» σχολιάζει εύστοχα και διασκεδαστικά στο χιουμοριστικό Πορτοκαλάδα σλουρπ! μέσα από την ιστορία ενός μικρού ανώνυμου αφηγητή ο οποίος, παρακινημένος από την ακατανίκητη λαχτάρα του να δοκιμάσει τον απαγορευμένο καρπό –την πορτοκαλάδα με το ανθρακικό, στην προκειμένη περίπτωση– προκαλεί άθελά του μια αλυσίδα καταστάσεων και αντιδράσεων που πολύ γρήγορα ξεφεύγουν από τον έλεγχό του και διογκώνονται δυσανάλογα με τη βαρύτητα της δικής του πράξης.

Με γλαφυρότητα, γρήγορο ρυθμό και καλόγουστο χιούμορ, ο συγγραφέας βάζει αρχικά σε πρώτο πλάνο τον μικρό ήρωα και στη συνέχεια τον τοποθετεί στο κέντρο των γεγονότων που προκλήθηκαν εξαιτίας της δικής του παρορμητικής συμπεριφοράς. Μέσα στον μικρόκοσμο του παιδιού, οι μπάμιες που αναγκάζεται να φάει φαντάζουν σαν ανυπόφορη αγγαρεία, κανονικό βασανιστήριο. Από την άλλη, το να απολαύσει κρυφά απ’ όλους την πορτοκαλάδα με το ανθρακικό παίρνει μέσα στο μυαλό του διαστάσεις ανδραγαθήματος. Πόσο έτοιμος όμως είναι να αντιμετωπίσει τις αναπάντεχες συνέπειες, όταν αποφασίσει να πάει ενάντια στην «εξουσία» και να κάνει το δικό του;

Η συνειδητοποίηση ότι οι πράξεις μας έχουν αντίκτυπο στο κοινωνικό μας περιβάλλον έρχεται, τις περισσότερες φορές, μέσα από γκάφες που κάνουμε όταν είμαστε παιδιά. Μέχρι να συμβεί αυτό, θεωρούμε ότι είμαστε μονάδες ανεξάρτητες από τον υπόλοιπο κόσμο. Ο μικρός πρωταγωνιστής του Πορτοκαλάδα σλουρπ! παίρνει το μάθημά του με τρόπο που δεν χωράει αμφισβήτηση, και είναι σίγουρο ότι θα το σκεφτεί πάρα πολύ την επόμενη φορά που θα μπει στον πειρασμό να κάνει κάποια ατασθαλία.

Οι πολύχρωμες, ολοζώντανες εικόνες της Ναταλίας Καπατσούλια, με έμφαση στα καρτουνίστικα, εκφραστικά πρόσωπα συμβάλλουν τα μέγιστα στο παιχνιδιάρικο κλίμα του βιβλίου, η ιστορία του οποίου, ωστόσο, παρά την ανάλαφρη προσέγγιση του θέματος, περνάει μηνύματα άμεσα και ουσιαστικά.

Σε τελείως άλλο κλίμα, αλλά εξίσου εύστοχο, το Δεν θα σε πειράξει κανείς ξαφνιάζει με τον άμεσο και βαθύτατα συγκινητικό τρόπο με τον οποίο χειρίζεται ένα εξαιρετικά σοβαρό θέμα. Με λέξεις σχεδόν μετρημένες, κείμενα σύντομα σε κάθε σελίδα όπου τίποτα δεν περισσεύει, ο Ματίας, ο ατίθασος γάτος που κάνει συνεχώς σκανταλιές, μας συστήνεται χωρίς περιστροφές. Η αφήγηση εξελίσσεται σε ήρεμο τόνο, ωστόσο αρχίζεις σύντομα να αναρωτιέσαι τι μπορεί να έχει στο μυαλό του και γιατί έχει βαλθεί να ξυρίσει όλη τη γούνα του. Με την ίδια απλότητα έρχεται αναπάντεχα και η απάντηση, η οποία μπορεί και να σοκάρει, με την καλή έννοια, όποιον δεν έχει υποψιαστεί, μέχρι εκείνη τη στιγμή, πού το πήγαινε ο συγγραφέας.

Διαβάζοντάς τα, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να ευαισθητοποιηθούν και να προβληματιστούν με τρόπο που δεν αντιτίθεται στην ηλικία τους, καθώς παίρνουν από αυτά ερεθίσματα που τους είναι οικεία είτε από το οικογενειακό είτε από το σχολικό περιβάλλον.

Ο Κουτσιαρής επιλέγει τη γάτα για να αντιπροσωπεύσει το ατίθασο παιδί με τη χρυσή καρδιά, εντάσσοντας σε αυτό το δυνατό σύμβολο πολλά στοιχεία που αξίζει να επισημανθούν. Είναι αποδεδειγμένο επιστημονικά ότι η γάτα επέλεξε μόνη της να παραμείνει κοντά στον άνθρωπο και είναι ένα ζωάκι με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Χωρίς να απαρνείται την άγρια φύση της (ας μην το ξεχνάμε: η γάτα δεν εκπαιδεύεται ούτε και εξημερώνεται – είναι απλά προσαρμοστική και απολαμβάνει τη συντροφιά), είναι φιλική, δένεται με τον άνθρωπο και διαθέτει πολύ ξεχωριστή νοημοσύνη και οξυμμένο ένστικτο. Είναι διακριτική και δεν την ενδιαφέρει να εκδηλώνει τα συναισθήματά της μόνο και μόνο για να γίνεται αρεστή, καθώς ξέρει κάθε φορά πότε είναι η πιο κατάλληλη στιγμή για να τα δείξει.

Κάπως έτσι, λοιπόν, και ο Ματίας κρατάει καλά φυλαγμένη μέσα του την απέραντη αγάπη που νιώθει για το αδελφάκι του και δεν τον νοιάζει και τόσο που οι σκανταλιές του είναι αυτές που κυρίως τον χαρακτηρίζουν. Ξέρει ο ίδιος πως όταν έρθει η ώρα, θα κάνει αυτό που πρέπει και μάλιστα με τον καλύτερο τρόπο, και αυτό του φτάνει.

Κι εδώ η εικονογράφηση, της Κατερίνας Βερούτσου αυτή τη φορά, παίζει ρόλο καθοριστικό. Χρώματα έντονα αλλά ονειρικά, με τα μάτια του Ματίας να κυριαρχούν με τη θλιμμένη προσμονή τους, και την τρυφερότητα των γραμμών να προσδίδει ευαισθησία στις εικόνες που αγκαλιάζουν το κείμενο σε κάθε σελίδα και που δίνουν υπαινικτικά όσα στοιχεία χρειάζεται, ώστε να προετοιμάσουν το έδαφος για την τελική αποκάλυψη χωρίς να την προδίδουν.

koutsiaris Είναι πάρα πολύ σημαντικό για τα παιδιά να έρχονται σε επαφή με τέτοιου είδους βιβλία, τα οποία συνδυάζουν τη σοβαρότητα των θεμάτων με την απλή, άμεση προσέγγιση. Είναι ευχάριστα αισθητικά, εξαιρετικά καλογραμμένα, χωρίς διδακτισμούς ή περιττολογίες και χωρίς να καταφεύγουν σε τεχνάσματα εντυπωσιασμού. Διαβάζοντάς τα, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να ευαισθητοποιηθούν και να προβληματιστούν με τρόπο που δεν αντιτίθεται στην ηλικία τους, καθώς παίρνουν από αυτά ερεθίσματα που τους είναι οικεία είτε από το οικογενειακό είτε από το σχολικό περιβάλλον. Μπορούν έτσι να βρουν εύκολα σημεία ταύτισης και να συνειδητοποιήσουν θέματα και έννοιες που θα βρουν μπροστά τους στον δρόμο προς την πνευματική αλλά και συναισθηματική ενηλικίωσή τους.