Το βιβλίο Δημόσια τέχνη – Δημόσια σφαίρα, σε επιμέλεια της Αγγελικής Αυγητίδου, προκαλεί, από τον τίτλο του ήδη, το ενδιαφέρον του αναγνώστη, καθώς η βιβλιογραφία για τις σύγχρονες μορφές τέχνης προέρχεται κυρίως από τον διεθνή χώρο. Το ενδιαφέρον εντείνεται όταν ανοίγοντας το βιβλίο αντιλαμβάνεσαι πως πρόκειται για ένα διεπιστημονικό έργο, που συγκεντρώνει όλες τις επικρατούσες προσεγγίσεις πάνω στο κεντρικό θέμα που πραγματεύεται: τη δημόσια τέχνη. Με τον τρόπο αυτό δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να γνωρίσει πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους πτυχές των όρων και των εννοιών που συνδέονται με τη δημόσια τέχνη και τον δημόσιο χώρο.

Η Αγγελική Αυγητίδου από τον πρόλογο ήδη του βιβλίου μάς καθιστά γνωστό ότι η σχέση της σύγχρονης τέχνης με τον δημόσιο χώρο βρίσκεται, πράγμα εξόχως φυσικό, υπό συνεχή αναθεώρηση, καθώς οι έννοιες του χώρου, του δημόσιου, της σχέσης της δημόσιας τέχνης με το πολιτικό και το κοινωνικό, ανανοηματοδοτούνται διαρκώς. Με αποκορύφωμα τις πρόσφατες εξελίξεις, αποτέλεσμα της πανδημίας του Covid-19, που έφεραν αλλαγές στην πρόσβαση, την ελεύθερη μετακίνηση και τη συνάθροιση – περιστέλλοντας έτσι την κοινωνική λειτουργία του δημόσιου χώρου.

Το περιεχόμενο του βιβλίου είναι δομημένο σε τέσσερις θεματικές ενότητες. Στην πρώτη ενότητα, μέσα από τα κείμενα των Κώστα Βασιλείου, Δήμητρας Χατζησάββα και Ευφροσύνης Τσακίρη, εξοικειωνόμαστε με βασικές έννοιες που αφορούν το κεντρικό θέμα του βιβλίου. Έννοιες όπως: το δημόσιο, το ιδιωτικό, ο τόπος, ο χώρος και πώς αυτές μεταβάλλονται ιστορικά, ανάλογα με τις ιδέες της κάθε εποχής για την ατομικότητα. Στην ενότητα αυτή ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η γνώση που παρέχεται για το πώς η έννοια του χώρου αναδείχτηκε σε πρωτεύον ερμηνευτικό εργαλείο για την τέχνη και την αρχιτεκτονική στον ύστερο 19ο αιώνα, πώς ο χώρος αντιμετωπίστηκε ως ουδέτερο τοπίο από τους μοντερνιστές αρχιτέκτονες και πώς στη δεκαετία του 1960 η έννοια του χώρου αντικαταστάθηκε από την έννοια του τόπου. Τέλος, στην ίδια αυτή ενότητα γίνεται η διάκριση μεταξύ χαρτογραφίας και χαρτογράφησης, με τη σημαντική πληροφορία ότι σήμερα η χαρτογράφηση αποτελεί μέθοδο αποτύπωσης άυλων και κρυφών φαινομένων, προσωπικών βιωματικών εμπειριών, καθώς επίσης και ιδεών, αξιών και νοοτροπιών των δημιουργών της.

Με τον τρόπο αυτό δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να γνωρίσει πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους πτυχές των όρων και των εννοιών που συνδέονται με τη δημόσια τέχνη και τον δημόσιο χώρο.

Στη δεύτερη ενότητα το ενδιαφέρον μεγαλώνει, καθώς φοράμε τα παπούτσια της τέχνης και περιηγούμαστε την παρουσία της στο αστικό τοπίο ως μνήμη, ιστορία και εικόνα, αντλώντας παραδείγματα από τις πόλεις της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Η Χάρις Κανελλοπούλου, ο Παναγιώτης Μπίκας και ο Θανάσης Μουτσόπουλος είναι οι ξεναγοί μας στην ιδιαίτερα διαφωτιστική αυτή ενότητα. Η γνώση για τα απεικονιστικά γλυπτά της Αθήνας που ανεγέρθησαν τον 19ο και 20ό αιώνα, η μεταβολή των εννοιών της γλυπτικής και του δημόσιου χώρου στη διάρκεια του χρόνου με παραδείγματα από την τύχη που είχαν γνωστά γλυπτά της πόλης της Θεσσαλονίκης, τα γκράφιτι σαν μια αθηναϊκή μητροπολιτική τέχνη ανάμεσα σε παραβατικότητα και διακόσμηση αυξάνουν το ενδιαφέρον μας για τη συνέχεια του βιβλίου.

Φτάνοντας στην τρίτη ενότητα, συναντάμε την Εύα Φωτιάδη, την Ελπίδα Καραμπά και τον Κώστα Ντάφλο που, υπό τον τίτλο «Νέα δημόσια τέχνη και (ψηφιακή) δημόσια σφαίρα», ανιχνεύουν το ανανεωμένο ενδιαφέρον της τέχνης για παρεμβατική δράση στην κοινωνία και στην πολιτική ζωή, την αντικατάσταση του αντικειμένου της τέχνης από τη σχέση καλλιτέχνη-κοινού, καθώς και τη σχέση ψηφιακού και φυσικού χώρου.

Στην τέταρτη και τελευταία ενότητα, μέσα από μια ποικιλία έργων σύγχρονων καλλιτεχνών βλέπουμε τον δημόσιο χώρο ως πλαίσιο συνάντησης ανθρώπων, ένα «παλίμψηστο καιρικών, κοινωνικών, καθημερινών και άυλων ροών». Ο Βασίλης Ψαρράς, η Μαρία Κονομή και ο Πάνος Κούρος μάς ξεναγούν στα φαινόμενα του 21ου αιώνα και το πώς έχουν εξελιχθεί στη σημερινή εποχή οι έννοιες της δημόσιας τέχνης και της δημόσιας σφαίρας.

Το βιβλίο, ως οφείλει στον επιστημονικό του χαρακτήρα, είναι εμπλουτισμένο με σημαντικές βιβλιογραφικές αναφορές και σημειώσεις που ανοίγουν ορίζοντες σε νέες γνώσεις και επιτρέπουν στον αναγνώστη την πρόσβαση σε πολλά άγνωστα μέρη της σύγχρονης πραγματικότητας, όχι μόνον της τέχνης, αλλά και ευρύτερα της εποχής που διανύουμε. Θα κλείσω με ένα μικρό απόσπασμα (το υπογράφει η επιμελήτρια του βιβλίου με την ιδιότητά της ως καλλιτέχνιδας), που βρήκα να συμπυκνώνει τον σημαντικό ρόλο που μπορεί να επιτελέσει η (δημόσια) τέχνη στη δημόσια σφαίρα:

«…στον φαινομενικά ήσυχο δημόσιο χώρο όπου το προσωπικό καταπνίγεται, οι καλλιτέχνες μπορεί να φέρουν στην επιφάνεια διαμάχες, διεκδικήσεις, μνήμες και σύμβολα εξουσίας και δύναμης, όχι με την αφέλεια της εύρεσης λύσης, αλλά με την επιμονή της εμπλοκής σε μία ζωή με τους άλλους».

[Η Αγγελική Καστρινέλλη είναι φωτογράφος – art therapist.]

Δημόσια τέχνη – Δημόσια σφαίρα
Επιμέλεια: Αγγελική Αυγητίδου
University Studio Press
σ. 256
ISBN: 978-960-12-2545-6
Τιμή: 24,00€

Twitter