Γιώργος Γιαννακόπουλος: «Τεχνητή νοημοσύνη»

Ο Γιώργος Γιαννακόπουλος, διδάκτορας τεχνητής νοημοσύνης και συνεργαζόμενος ερευνητής στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», μέσα από το βιβλίο του Τεχνητή νοημοσύνη: Μια διακριτική απομυθοποίηση μοιράζεται με τον αναγνώστη την πείρα 15 χρόνων στο αντικείμενο αυτό. «Γιατί, λοιπόν, ένα βιβλίο για την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ); Η βασική απάντηση είναι: γιατί θα κληθούμε άμεσα όλοι να πάρουμε συγκεκριμένη θέση για τον ρόλο της ΤΝ στη ζωή μας. Καθώς μια τεράστια προσπάθεια ξετυλίγεται για την αξιοποίηση της ΤΝ από την ανθρωπότητα, είναι σημαντικό να μάθουμε περί τίνος πρόκειται». Αυτό διαβάζουμε στην Εισαγωγή ως απάντηση στο γιατί χρειαζόμαστε το βιβλίο αυτό στην Ελλάδα του σήμερα.

Το βιβλίο είναι, επομένως, μια προσπάθεια του συγγραφέα να μας εισαγάγει στον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης όπως είναι σήμερα, αλλά και στο πώς είναι πιθανό να εξελιχθεί στο μέλλον.

Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, με τίτλο «Γνωριμία με την τεχνητή νοημοσύνη», βρίσκουμε απαντήσεις σε ερωτήσεις όπως: Τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ); Θα μας αντικαταστήσουν οι νοήμονες μηχανές στην εργασία μας; Μπορούν οι σημερινές νοήμονες μηχανές να αυτοεξελιχθούν; Πώς μπορούμε να προστατευτούμε από την κακή χρήση της ΤΝ; Επίσης, αναλύονται οι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να μεταφέρουμε γνώσεις σε μια μηχανή και τα προβλήματα που συνδέονται με καθέναν από τους τρόπους αυτούς. Από το κεφάλαιο αυτό συμπεραίνουμε ότι ο άνθρωπος που εκπαιδεύει τη μηχανή έχει τον πλήρη έλεγχο πάνω στις γνώσεις της και στη συμπεριφορά της. Αν επομένως θέλουμε μια ανθρωποκεντρική ΤΝ, πρέπει να θέσουμε κανόνες στους εκπαιδευτές των μηχανών.

Στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου απαντώνται ερωτήματα όπως: Ποιες εργασίες επιζητεί να υποστηρίξει ή να μιμηθεί η ΤΝ; Με τι καταπιάνεται και ποιοι είναι οι κλάδοι και οι εξειδικεύσεις της; Γίνεται, επίσης, μια αναλυτική περιγραφή των τομέων στους οποίους ήδη η ΤΝ διαπρέπει, δηλαδή η καθημερινότητα, η ιατρική, οι θετικές επιστήμες, η βιομηχανία και οι μεταφορές, οι τέχνες και η μουσική. Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται επίσης αναφορά στο κρίσιμο/οριακό σημείο της ΤΝ, μετά το οποίο θα μπορεί να αυτοεξελιχθεί ελεύθερα. Όταν φτάσουμε στο σημείο αυτό, είναι πιθανό να ξεκινήσει ένας συνεχώς επιταχυνόμενος κύκλος αυτοβελτίωσης των μηχανών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ο συγγραφέας θέτει επίσης το ερώτημα αν οι μηχανές είναι απολύτως αντικειμενικές. Η ερώτηση που θα έπρεπε να τεθεί, κατά τη γνώμη μου, είναι αν η μηχανή ακολουθεί κατά γράμμα τις οδηγίες που της έχουν δοθεί, και σε αυτό το ερώτημα η απάντηση είναι προφανώς «ναι». Αντίθετα, ένας άνθρωπος υπάρχει περίπτωση να μην ακολουθήσει κατά γράμμα τις οδηγίες που του δίνονται για διάφορους λόγους (π.χ. προσωπικό συμφέρον, λόγοι συνείδησης).

Θα μας αντικαταστήσουν οι νοήμονες μηχανές στην εργασία μας; Μπορούν οι σημερινές νοήμονες μηχανές να αυτοεξελιχθούν;

Στο τρίτο κεφάλαιο τίθεται το ερώτημα: Πώς γίνεται να σκέφτεται η μηχανή; Επίσης, δίνεται η συνταγή για το πώς μπορούμε να φτιάξουμε ένα έξυπνο σύστημα. Κατόπιν, βλέπουμε πώς αναπαρίστανται στους υπολογιστές γράμματα και αριθμοί, έτσι ώστε να καταλάβουμε πώς μαθαίνει η ΤΝ, αναλύονται η μνήμη, οι αισθήσεις, η αυτονομία και η δημιουργικότητα των μηχανών. Το επόμενο βήμα είναι η εξήγηση των όρων «μηχανική μάθηση» και «βαθιά μάθηση». Ιδιαίτερα διασκεδαστική είναι η περιγραφή των νευρωνικών δικτύων, η οποία καταλήγει ως εξής: «Εξαντλημένος από την κοπιώδη προσπάθεια και τον σύνθετο υπολογισμό, ο αρχηγός “Έξοδος” μας δίνει την απόφασή του προς αξιολόγηση. Εμείς (ο αξιολογητής) –που γνωρίζουμε το αληθινό βάρος– βλέπουμε πόσο απέχει η απάντηση από την πραγματικότητα και ενημερώνουμε με φωνές τον αρχηγό “Έξοδο” για το πόσο λάθος έκανε. Ο τελευταίος κοιτάζει τα χαρτάκια του, βλέπει ποιο χαρτάκι τον οδήγησε περισσότερο ή λιγότερο στη λάθος εκτίμηση και κάνει ό,τι θα έκανε κάθε αξιοπρεπής αρχηγός: κατηγορεί τους από κάτω του».

Στο τέταρτο κεφάλαιο βλέπουμε παραδείγματα για το πώς οι μη ειδικοί πιστεύουν πως λειτουργεί η ΤΝ και πώς πραγματικά λειτουργεί. Τα θέματα που αναλύονται είναι η δυνατότητα των μηχανών να επικοινωνήσουν μεταξύ τους με τρόπο επικίνδυνο για εμάς, η μαθηματική μοντελοποίηση της γλώσσας και η όραση των μηχανών. Στο τέλος του κεφαλαίου έχουμε την πρόταση του συγγραφέα για το πώς μπορούμε να φτιάξουμε ακόμη καλύτερες νοήμονες μηχανές.

Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύεται το τι περιμένουμε για το μέλλον της ΤΝ σε εθνικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Το αύριο της ΤΝ και γενικά του κόσμου εξαρτάται από την ενεργή συμμετοχή όλων μας: «Ένα θα σας παρακαλέσω: σε αυτή την πορεία, ας μην είμαστε απόντες. Ας είμαστε ενήμεροι με εγρήγορση και καλή διάθεση, μιας και η ΤΝ ήδη έχει ρόλο στη ζωή μας και –κατά πάσα πιθανότητα– θα την επηρεάσει σημαντικά».

Το βιβλίο διαβάζεται σε τρία επίπεδα: Διαβάζοντας μόνο το κείμενο χωρίς τις τεχνικές σημειώσεις, ο αναγνώστης λαμβάνει μια γενική γνώση για την ΤΝ. Διαβάζοντας και τις τεχνικές σημειώσεις, αρχίζει να κατανοεί τον τρόπο λειτουργίας της τεχνητής νοημοσύνης. Αν ο αναγνώστης μελετήσει και τις παραπομπές, θα λάβει έναν ακόμη μεγαλύτερο όγκο πληροφορίας για κάθε τομέα της ΤΝ.

Η ΤΝ είναι ένας ραγδαία αναπτυσσόμενος τομέας, που παρουσιάζει ευκαιρίες για τη χώρα μας και για όσους θα ήθελαν να ασχοληθούν με αυτόν. Το βιβλίο εισάγει τον αναγνώστη στις βασικές έννοιες της ΤΝ και τον καθοδηγεί, ώστε να μπορέσει να συμμετάσχει στην εξέλιξή της. Θα πρέπει, βέβαια, να έχουμε υπόψη μας ότι ακόμη και αν κάποιοι δεν έχουν ως στόχο να ασχοληθούν περισσότερο με την ΤΝ, θα αναγκαστούν να το κάνουν, καθώς θα τη συναντήσουν σε πολλούς τομείς της ζωής τους.

gio giiannakopoulos Εν κατακλείδι, η χρησιμότητα του βιβλίου είναι μεγάλη, καθώς θα μας βοηθήσει να συμμετάσχουμε στις αποφάσεις για το αύριο της ΤΝ, αποφάσεις που θα επηρεάσουν κάθε πλευρά της ζωής μας και μπορούν να κάνουν τον κόσμο μας πολύ καλύτερο ή πολύ χειρότερο. Το μέλλον της ΤΝ και γενικότερα το δικό μας είναι στα χέρια μας.