Μιχάλης Φακίνος: «Ρετούς»
Για να ξεκλειδώσει κανείς τα πολύ σκοτεινά, φανταστικά και υπερρεαλιστικά βιβλία του πολύ καλού συγγραφέα Μιχάλη Φακίνου, πρέπει να βρει τους κώδικες που τα υποστηρίζουν, γιατί διαφορετικά θα χαθεί σε έναν κυκεώνα αφηγηματικό, ο οποίος (όπως ακούω από πολλούς αναγνώστες) είναι πραγματικά δαιδαλώδης. Έχουμε και λέμε, λοιπόν, για το συγκεκριμένο βιβλίο πως κατ’ αρχάς βρισκόμαστε στην περίοδο του εγκλεισμού λόγω κορονοϊού. Η Ρετούς –ψευδώνυμο που της προσέδωσε ο θείος Τέλης επειδή άλλαζε τα έργα της αδερφής της, η οποία ζωγράφιζε Παναγίες σε όλες τις εκδοχές–, ακαθορίστου ηλικίας (μάλλον γύρω στη μέση), είναι μια γυναίκα η οποία βγαίνει ελάχιστα, κρατάει ημερολόγιο, επισκέπτεται τον ψυχίατρό της, καπνίζει τα τσιγάρα της και πίνει τον καφέ της έξω από το σπίτι της στην ταράτσα, επικοινωνεί μέσω μηνυμάτων με κάποιον ο οποίος στέλνει, όπως οι ναυαγοί, μπουκάλια με το γράμμα στο εσωτερικό τους. Η Ρετούς έχει μια αδερφή η οποία αυτοκτόνησε, έναν θείο ο οποίος της έμαθε σκάκι και στη συνέχεια ως φωτογράφος, αφού έζησε για λίγα χρόνια ανέστιος, πέθανε, αγαπά τα πουλιά, τα φυτά και τα ζώα, είναι ένας άνθρωπος μοναχικός και γεμάτος ενοχές, γενικώς μια προσωπικότητα η οποία (προς το τέλος του βιβλίου) θα ανατρέψει οτιδήποτε καθορίζει τη ζωή της μέχρι τώρα και θα περάσει στο μέλλον χωρίς την παραμικρή αναφορά πως οι δύο πιο κοντινοί της άνθρωποι είναι νεκροί, ίσως και εξαιτίας της. Η Ρετούς δεν ξεχνά την παιδική της ηλικία, τα μαθητικά χρόνια, τους συμμαθητές της, τα πρώτα νεανικά φλερτ, τους δασκάλους της στο σχολείο, τις εκδηλώσεις της μαθητικής κοινότητας, οτιδήποτε αφορά καιρούς περασμένους οι οποίοι και ενεγράφησαν στον νου, πράγμα που δεν είναι μόνο της ίδιας αλλά πολύ περισσότερο του αφηγητή (και συγγραφέα), κάτι στο οποίο οι μεγαλύτεροι άνθρωποι προστρέχουν, αφού η γλώσσα είναι η παιδική ηλικία (όπως έχει λεχθεί), αφού τα παιδικά χρόνια είναι ό,τι καλύτερο μένει στην άχαρη ζωή μας, ακόμη και αν είσαι ένας πεζογράφος και μπορείς να μετουσιώσεις σε οντότητες, καινούργιους ήρωες και πρωταγωνιστές, ακόμη και αν έχεις ζήσει σε απρόσμενες ονειρικές και φανταστικές συνάξεις. Ο Φακίνος μέσω της Ρετούς θα μιλήσει για το απαράμιλλο των πρώτων ερώτων της ζωής μας, την κοινωνικοποίηση μέσω του σχολείου, τα ευγενή αισθήματα που αναπτύσσονται μόνο τότε, τη μελέτη και τα παιχνίδια, τις φιλίες, τους έρωτες, οι οποίοι κάποτε κρατάνε στο διηνεκές, τέλος, για τους ανθρώπους που έχουν αναλάβει τη μόρφωσή μας – αληθινά κολόνες, πραγματικά συνεπείς στο καθήκον, επιφορτισμένοι με την ανάγκη τα παιδιά να βρουν τον δρόμο τους, να μην ατυχήσουν, να συνεχίσουν και να προοδεύουν, σε έναν κόσμο ο οποίος, σκληρός όσο ποτέ, τα περιμένει για να τα αφανίσει. Ο Φακίνος αποτίει φόρο τιμής σε μαθητές και δασκάλους όλων των κατηγοριών, όλων των καιρών, όλων των ηλικιών, οι οποίοι καθόρισαν την πορεία του τόσο στα γράμματα όσο και επαγγελματικά, οι οποίοι του συνέστησαν την ενσυναίσθηση, την ευαισθησία και την τιμιότητα, οι οποίοι του μιλούν ακόμη (ίσως μάλιστα και πιο εμπεριστατωμένα τώρα) για την αξία του εκπαιδευτικού συστήματος, για τη μαζική ψυχολογία (ιδίως εκείνη των παιδιών), τέλος, για τη συμμετοχή στα κοινά και ουσιώδη ζητήματα μιας αξιοπρεπούς ζωής.
Δεν αφήνει την επικαιρότητα να διαβρώνει την προσωπική του οπτική και συνείδηση.
Όσοι από εμάς παρακολουθούμε δεκαετίες τώρα το έργο του πεζογράφου Μιχάλη Φακίνου είμαστε ασφαλώς πιο εξοικειωμένοι μαζί του από άλλους, οι οποίοι ή δεν τον ανακάλυψαν ποτέ, είτε δεν προσέφυγαν στις πραγματικά τεράστιες απαιτήσεις του. Άρα, γνωρίζουμε πως τα βιβλία του είναι ερεβώδη, μυθικά, παραμυθιακά, σκοτεινά, με μπόλικη διάθεση βίαιων καταστάσεων και με εν γένει έναν ρεαλισμό ο οποίος κινείται στο περιθώριο, δεν βγαίνει στο φως, παρότι υπάρχει. Είναι απίστευτο το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί, λέξεις παλιές και ξεχασμένες αλλά και σύγχρονες και ενδιαφέρουσες, περιγραφές δύο ή τριών σελίδων χωρίς τελεία, αφήγηση συναρπαστική και με περιτύλιγμα μόνο τα αναγκαία, ατμόσφαιρα σφαιρική και προσαρμοσμένη στον μύθο χωρίς την παραμικρή διάθεση αστεϊσμού, εκφορά δραματική και τραγική, ύφος εστιασμένο σε ό,τι πιο επώδυνο η ιστορία περιέχει, ολοκληρωμένη δόμηση πολλών γεγονότων που όμως συνάδουν στην εκμετάλλευση της ανθρώπινης ζωής, σε ό,τι πιο καλό αυτή περιέχει, αλλά και σε ό,τι αρνητικό η βίωση φανερώνει. Γενικώς μια παράθεση η οποία είναι, πέραν όλων των άλλων, συγκινητικού περιεχομένου, ικανή να δρομολογήσει μια νέα αφετηρία που θα συνδράμει και στην ψυχαγωγία αλλά και στην επιμέλεια των συνθηκών, οι οποίες είναι απαραίτητες στην πορεία προς ένα άγνωστο αλλά ίσως πολύ ενδιαφέρον μέλλον. Ο συγγραφέας Φακίνος, δηλαδή, μιλά για το μέλλον σήμερα, πολύ πριν αντιληφθούμε τα τεράστια άλματα που η επιστήμη και η τεχνολογία σίγουρα θα επιδιώξουν και θα πετύχουν, πολύ πριν η γνώση μας θεραπευθεί, πολύ πριν και χωρίς αμφιβολία η κοινωνική διαστρωμάτωση διαρραγεί, πολύ πριν χάσουμε την κοινή μας ταυτότητα, χάριν εξουσιών που θα συντρέχουν μόνο προς όφελός τους και παράλληλα προς τη δική τους απίστευτα μεγάλη δυναμική, που θα διαθέτουν. Ο Φακίνος είναι ουσιαστικά ένας προφήτης (κυρίως για τη λογοτεχνία και όχι μόνο), ο οποίος σήμερα μας καλεί να δούμε πώς η συγκεκριμένη θέση θα είναι στο μέλλον, πώς θα την αφομοιώσουμε, πώς θα την ταυτοποιήσουμε, πώς θα ερχόμαστε σε επαφή μαζί της, πώς θα την αξιολογήσουμε, πώς θα τρυγούμε από αυτή ό,τι πολυτιμότερο μας προσφέρει.
Είναι αληθινά τεράστια η πρόκληση, το να βρεις έναν εύσημο τρόπο να κλείσεις ένα κείμενο για το τελευταίο βιβλίο του πεζογράφου Φακίνου, όχι ως έναν κοινό επίλογο αλλά, πολύ περισσότερο, ως καλλιεργημένη ενέργεια, ως αυξημένη φροντίδα και ως επαυξάνουσα μέριμνα. Διαβάστε λοιπόν τη Ρετούς έχοντας υπ’ όψιν σας ό,τι λίγο παραπάνω καταθέσαμε και γευτείτε τους καρπούς που προσφέρονται, έχοντας στον νου πως ένα υπερρεαλιστικό πόνημα αξίζει μεγαλύτερης προσοχής, ενδελεχούς ανάλυσης και προσωπικής σχέσης με ένα ρίσκο που παίρνεται από τα πριν, που και εκτός των άλλων αποτελεί επιθυμία. Ο Φακίνος διατρέχει την όγδοη δεκαετία της ζωής του, κάτι που από μόνο του αποκτά τεράστια σημασία για το πώς καταφέρνει σε αυτή την ηλικία να γράφει έτσι, αυτό όμως είναι το λιγότερο, καθώς με τα έργα του αποτελεί μια κατηγορία μόνος του, καθώς είναι μοναδικός σε αυτό το είδος του πεζού λόγου, καθώς είναι ξεχωριστά έτοιμος τώρα να πάρει τη φανταστική λογοτεχνία στις πλάτες του, να την απογειώσει, να την αναδείξει και να τη φτάσει ψηλά. Και εν κατακλείδι, ο πεζογράφος Φακίνος γράφει έτσι όπως θέλει, γράφει έτσι όπως νιώθει καλύτερα, δεν κάνει εκπτώσεις στις εμπνεύσεις του, δεν βιάζει τα πράγματα, άρα αφηγείται λογοτεχνικά με υπομονή, δεν σκοπεύει να αλλάξει ρότα έπειτα από τόσα επιτυχημένα έργα, δεν αφήνει την επικαιρότητα να διαβρώνει την προσωπική του οπτική και συνείδηση.
Ρετούς
Μιχάλης Φακίνος
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 168
ISBN: 978-960-03-7173-4
Τιμή: 14,00€
