Αμάντα Μιχαλοπούλου: «Η μεταμόρφωσή της»

«Παρότι χορηγούσα στον εαυτό μου τεστοστερόνη τακτικά, πήρε πολύ καιρό ώστε να γίνω αποδεκτός κανονικά ως άντρας. Πρώτα απ’ όλα, αν κι είχα ήδη λίγο μούσι και μουστάκι, τα δυαδικά πλάσματα της ετεροπατριαρχικής κοινωνίας επέμεναν να με αποκαλούν “κυρία”, κοιτώντας με υποτιμητικά, ενώ κάποιες φορές με το που γυρνούσα την πλάτη μου τους ξέφευγε η λέξη “λεσβία”. Μέχρι τη μέρα που, αφού έκανα επί τρεις μήνες μία ένεση των 250 mg τεστοστερόνης κάθε 21 μέρες, άνοιξα το στόμα μου και βγήκε από μέσα μου μία φωνή βραχνή και τραχιά».

Έτσι μιλάει ο Πωλ Μπ. Πρεθιάδο στο κείμενό του Είμαι το τέρας που σας μιλά (μτφρ. Αναστασία Μελία Ελευθερίου, εκδ. Αντίποδες, 2022) για τα στάδια της μετάβασής του από γυναίκα σε άντρα. Η μεταμόρφωση στην περίπτωσή του, όπως και στην περίπτωση όλων των γυναικών που γίνονται άντρες, είναι μία διαδικασία που κρατά χρόνο και περνά από στάδια. Και σχεδόν πάντα, ξεκινά από μία συνειδητή απόφαση της γυναίκας ή του κοριτσιού να ξεκινήσει αυτή τη διαδικασία.

Στο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου Η μεταμόρφωσή της, η ηρωίδα της, η εικοσάχρονη Σάσα, δεν παίρνει τέτοια απόφαση. Ούτε περνά από κάποια διαδικασία μετάβασης. Είναι τελείως ανυποψίαστη, όταν ένα πρωί ξυπνά και ανακαλύπτει με έκπληξη πως το σώμα της έχει αλλάξει.

«Ανακάθισε στο κρεβάτι και κατέβασε τις πατούσες στο παρκέ. Το κρύο πάτωμα τη συνέφερε. Σύρθηκε στην άλλη άκρη του στρώματος και γραπώθηκε από το κάγκελο. Το σώμα της είχε φαρδύνει. Τα πόδια της είχαν χάσει τη συνηθισμένη τους ευλυγισία. Κι αυτό το πράγμα ανάμεσά τους είχε φουσκώσει και της προξενούσε αδιανόητο παροξυσμό» (σελ. 46-47).

Το βιβλίο ξεκινά με την αλλαγή φύλου να έχει συντελεστεί. Δεν υπάρχει δίλημμα ή προσωπική επιλογή. Η ηρωίδα καλείται να αντιμετωπίσει αυτό που της έχει συμβεί. Και η Σάσα σχεδόν αμέσως συμφιλιώνεται με το μεταμορφωμένο της σώμα και την τραχιά, βραχνή της φωνή και προχωρά με την καθημερινότητά της. Δεν νιώθει πόνο, φόβο, άρνηση, συστολή. Αντιμετωπίζει τη μεταμόρφωσή της με κατάφαση.

Ποιος μας έπιασε κορόιδα και μας έμαθε να απολογούμαστε γι’ αυτό που είμαστε;

Ο κόσμος του βιβλίου και της πρωταγωνίστριας δεν είναι ο κόσμος όπως τον ξέρουμε. Έχει και αυτός μεταμορφωθεί. Ένας τρομερός κατακλυσμός έχει διαλύσει την προηγούμενη τάξη πραγμάτων και έχει διαμορφώσει ένα νέο καθεστώς. Αυτό το καθεστώς είναι άναρχο, χωρίς κεντρική εξουσία. Οι άνθρωποι όπως-όπως οργανώνονται σε τοπικές κοινότητες για να επιβιώσουν. Δεν υπάρχει τεχνολογία, ούτε ανέσεις, ούτε πλούτος. Όσοι επιβίωσαν ζούνε τώρα λιτά και αυτοσχεδιάζοντας. Αυτή η νέα συνθήκη που περιβάλλει την ηρωίδα, τη βοηθά και να προχωρήσει με τη ζωή της. Δεν συναντά εμπόδια, ούτε βάζει η ίδια εμπόδια στον εαυτό της. Το αντίθετο. Προσπερνά τυχόν εμπόδια. Την παρακολουθούμε να πειραματίζεται, να εκτίθεται, να βρίσκει νέα ενδιαφέροντα, σιγά-σιγά να απολαμβάνει τη μεταμόρφωσή της, να ερωτεύεται.

Σε τέλεια αντίθεση με τον ζόφο που περνά ο Γκρέγκορ Σάμσα του Κάφκα στη νουβέλα Η μεταμόρφωση, όταν ξυπνά και έχει μεταμορφωθεί σε τεράστιο έντομο, η Σάσα της Μιχαλοπούλου μαθαίνει από την αρχή να ζει και ζει καλά έτσι αγνώριστη σε έναν αγνώριστο κόσμο:

«Όλα θα διορθωθούν, σκέφτηκε. Όχι, όλα είναι διορθωμένα. Ό,τι καταστρέφεται ξαναφτιάχνεται. […] Η ελπίδα είναι η πηγή ενέργειας. Αν την ανακυκλώναμε θα ηλεκτροδοτούσαμε την πόλη, τη χώρα, ολόκληρο τον κόσμο» (σελ. 107).

Στο βιβλίο της Μιχαλοπούλου συνέχεια βρέχει. Τα τοπία είναι πλημμυρισμένα και έχει παντού υγρασία. Οι άνθρωποι έχουν μάθει να ζουν με το νερό. Είναι άλλοι άνθρωποι από εμάς, αλλαγμένοι, είναι οι καινούργιοι άνθρωποι που επιβίωσαν. Και αν κάποιοι, λίγοι από αυτούς, είναι ακόμη προσκολλημένοι στις αξίες του παλιού κόσμου, μοιάζει πως σιγά-σιγά θα αφοπλιστούν από τους πολλούς, άλλους, καινούργιους ανθρώπους που θα έρθουν. Το νερό, που είναι το κυρίαρχο στοιχείο, ενισχύει τον ρομαντισμό που διαποτίζει όλο το βιβλίο. Πρόκειται όμως για έναν ρομαντισμό που δεν φλερτάρει με τον θάνατο και τον ζόφο, αλλά με τη ζωή και με τη γενναιότητα να αποδεχτείς την ανατροπή της νόρμας, και δείχνει τον δρόμο προς έναν διαφορετικό κόσμο. Ίσως και να πρόκειται για έναν διαφορετικό κόσμο που έρχεται.

am mixalopoulou23 «Είναι δυνατόν να πιστεύουμε πως η ζωή υπόκειται σε αφύσικες ταξινομήσεις κι ότι αν είσαι έτσι δεν μπορείς να είσαι αλλιώς; Ποιος μας έπιασε κορόιδα και μας έμαθε να απολογούμαστε γι’ αυτό που είμαστε; Τι τεράστια ανοησία ν’ απαντάμε διαρκώς σ’ έναν αόρατο κριτή;» (σελ. 123).