Κώστας Ακρίβος: «Ανδρωμάχη»

Ο πεζογράφος Κώστας Ακρίβος, ως πολυγραφότατος, ώριμος και καταξιωμένος δημιουργός, με κάθε νέα του εμφάνιση μας ωθεί να δούμε το διαφορετικό από τον προηγούμενο μύθο, την άλλη μυθοπλασία του, τη βαθιά ενδοσκόπηση ηρώων που ο ίδιος διαλέγει με τρόπο θα έλεγε κάποιος σημαδιακό, την ερευνητική διαχείριση παραμυθιών που χρειάζονται αυτή την ενέργεια, προκειμένου να λειτουργήσουν ως αυτόνομοι οργανισμοί, τέλος, την αληθινά συγκινησιακή εκδοχή της παράθεσης που, όντως μεγάλη, προκαλεί τα ανάλογα ερεθίσματα και συναισθήματα. Αυτή τη φορά, πρωταγωνίστρια είναι η ομηρική Ανδρομάχη (μάλιστα το ο μετατρέπεται σε ω, μια που η ίδια έδωσε πραγματικές μάχες με τους άνδρες της ζωής της), η οποία μετά τον θάνατο του Έκτορα και την πτώση της Τροίας καταλήγει σκλάβα του γιου του Αχιλλέα, Νεοπτόλεμου, τον οποίο φυσικά και μισεί για ό,τι ο πατέρας του έκανε στον άντρα της, αποκτά μαζί του δύο παιδιά, τον Πέργαμο και τον Μολοσσό, και ξεκινά μια πορεία δυτικά, σε ελλαδικά εδάφη. Μετά τον θάνατο του Νεοπτόλεμου γίνεται σύζυγος του Έλενου, του μάντη και αδελφού του Έκτορα, με τον οποίο κάνει ένα παιδί, το οποίο όμως θα πεθάνει σύντομα. Φτάνουν μέχρι την περιοχή της Ηπείρου, όπου ο Έλενος τοποθετεί βασιλιά τον Μολοσσό, και επιστρέφουν ανατολικά έως την πόλη της Περγάμου, η οποία παραδίδεται αμαχητί και δίνει το όνομά της στον μεγάλο γιο της Ανδρομάχης. Ένα φλας μπακ που ο συγγραφέας Ακρίβος επιχειρεί για ό,τι διαδραματίστηκε μετά τον θάνατο του Έκτορα, καθώς «το κτήνος», όπως λέει η ίδια, έσερνε τη σορό του πίσω από το άρμα του και μπροστά στα τείχη όπου όλοι θρηνούσαν και παράλληλα με την επίσκεψη του πατέρα του Έκτορα, Πριάμου, στη σκηνή του Αχιλλέα, προκειμένου να διαπραγματευτεί μαζί του και να πάρει το σώμα του προκειμένου να το κηδέψει όπως του άξιζε, πράγμα που τελικώς πετυχαίνει, του δίνει τη δυνατότητα να μπει με καθαρά δικιά του γλώσσα και εκφραστικά μέσα στο ομηρικό έπος. Το δε απρόσμενο τέλος, που θα μπορούσε να είναι όσο ποτέ τραγικό, δείχνει τη γηραιά πλέον Ανδρομάχη να θέλει να πέσει από τα τείχη, κάτι που ουσιαστικά δεν γίνεται, γιατί ο γιος της ο Πέργαμος της αφιερώνει τον γιο του, στον οποίο έδωσε το όνομα Αστυάνακτας, όπως το αδικοχαμένο παιδί του Έκτορα, αποτρέποντας έτσι ένα δραματικό συμβάν. Αυτό είναι το βιβλίο που συζητάμε. Αν όμως κάποιος αντιτείνει πως καλά αλλά όλα αυτά είναι γνωστά στους περισσότερους και ποιος ο λόγος της επανάληψης, θα απαντούσα ότι η Ανδρομάχη του Ακρίβου ξεφεύγει κατά πολύ από την ομηρική της διάσταση, ο συγγραφέας καταφεύγει και σε άλλες πηγές, η τεράστια μυθοπλαστική παράμετρος είναι εντελώς προσωπική, εν κατακλείδι διαβάζουμε ένα πληθωρικό, παρά το σύντομο της έκτασης, έργο, φοβερά ενδιαφέρον, καλογραμμένο, με εξαίσια οράματα και με πετυχημένο συνδυασμό μύθου και έκφρασης, γλώσσας και παραμυθίας.

Ο πεζογράφος Ακρίβος έχει τη μοναδική ικανότητα να απευθύνεται με τα βιβλία του στο σύνολο του αναγνωστικού φάσματος, από τους περιστασιακούς αναγνώστες έως τους λάτρεις της απαιτητικής λογοτεχνίας, από τις λατρεμένες γυναίκες που έζησαν μια ζωή μέσα στα βάσανα έχοντας στο κομοδίνο ένα βιβλίο έως τους πιο μορφωμένους συμπολίτες μας, που αναζητούν το κάτι παραπάνω, το πιο σημαντικό, από ανθρώπους που λόγω ταλέντου αλλά και σκληρής δουλειάς έχουν αναλάβει αυτό το καθήκον. Ο πεζογράφος Ακρίβος γράφει έτσι ώστε το σύνολο των δεκτών του να βρίσκει στα έργα του μια ή και περισσότερες πτυχές της ανθρώπινης συνείδησης, της συλλογικής ενσωμάτωσης, της απόλυτης ωριμότητας, της μοιραίας κατάληξης, τέλος, της αφύσικης συνθηκολόγησης των παθών με την ευτυχία. Η Ανδρομάχη του (σπάνια ενδοσκόπηση της γυναικείας προσωπικότητας) είναι ένα παράδειγμα όσων ισχυριζόμαστε, καθώς αποτελεί το πρότυπο –παρέα με πολλές άλλες γυναικείες φιγούρες και όχι μόνο των ομηρικών επών– συμπόρευσης ακόμη και σήμερα, που το γυναικείο φύλο αναζητεί μετ’ επιτάσεως την πραγματική του ταυτότητα και παράλληλα τη θέση του στον σύγχρονο κόσμο, στις σύγχρονες κοινωνίες, στις σύγχρονες συνθήκες βίωσης και δημιουργίας. Και επιτυγχάνει να κατασκευάσει ένα έργο του ύψους του Αλφόνς (το καλύτερο μυθιστόρημά του, που ποιος δεν το έχει διαβάσει) από την αντίθετη όμως πλευρά, από εκείνη της κόρης, της αδερφής, της συζύγου, της μητέρας, της γιαγιάς, που δρομολογεί τον δικό της πόλεμο με άνδρες που αντιπάθησε γιατί της στέρησαν τον αγαπημένο της σύντροφο και άφησαν ορφανό τον γιο της, από ένα πείσμα ερωτικό, από μια αφηγηματική αρπαγή της ωραίας Ελένης από τον Πάρι, που είχε ως συνέχεια τον Τρωικό πόλεμο και την άλωση της πόλης με το εφεύρημα του Οδυσσέα και τον Δούρειο Ίππο. Άρα, η ανάδειξη της Ανδρομάχης σε πρωταγωνιστικό ρόλο, με πρωταρχικό λόγο, πυροδοτεί τη γυναικεία αξία και ηθική, αυτές δηλαδή είναι οι αιτίες, ενώ παράλληλα πριμοδοτεί και τη γυναικεία φύση και εξυφαίνει τη γυναικεία υπομονή και αγωνιστικότητα.

Ένα πληθωρικό, παρά το σύντομο της έκτασης, έργο, φοβερά ενδιαφέρον, καλογραμμένο, με εξαίσια οράματα και με πετυχημένο συνδυασμό μύθου και έκφρασης, γλώσσας και παραμυθίας.

Κάθε φορά που κλείνω ένα βιβλίο του πεζογράφου Κώστα Ακρίβου μένω με μια γλυκιά αίσθηση και στην ψυχή αλλά και στο σώμα, με μια γεύση που αναδεικνύει τις πιο καθοριστικές μου απόψεις, τόσο για τους ήρωές του (πάντα σκοτεινοί, πάντα απρόκλητοι, πάντα δύσκολα προσεγγίσιμοι παρά το κατανοητό της παράθεσης), άνδρες ή γυναίκες (και παιδιά ακόμα, μην ξεχνάμε το Γάλα Μαγνησίας), που άφησαν το στίγμα τους και έγιναν πρότυπα, έστω μέσα από έργα που επανέρχονται σε αυτούς, που τους προτάσσουν ξανά και ξανά, που τους βάζουν σε βάθρο ανάλογα με την ηθική τους στάση και θέση. Και όλα αυτά αναπτύσσονται με βάση την ανάγκη δημιουργών να μιλήσουν για το παρελθόν έχοντας στραμμένο το βλέμμα στο μέλλον (το παρόν είναι η κλίμακα, η σκάλα για να αναρριχηθούμε), στο τι μας περιμένει, στο πώς οι ανθρώπινες σχέσεις μπορούν να εξαγνιστούν, να γίνουν καλύτερες, πιο παραγωγικές kos akrivos22 και πιο αποτελεσματικές, όπως η ιστορία της Ανδρομάχης διδάσκει, καθώς βρέθηκε σύζυγος ενός ατρόμητου πολεμιστή, ο οποίος νικήθηκε στη μάχη ποτέ όμως στη σκέψη των –με συναίσθημα και υγεία– σκεπτόμενων ανθρώπων, βρέθηκε σκλάβα του πιο μισητού της προσώπου μετά τον πατέρα του και σύζυγος άλλου μισητού άνδρα, μέχρις ότου στα γεράματά της αξιώθηκε να γίνει δεύτερη μητέρα ενός μωρού, που θα έπαιρνε το όνομα του αδικοχαμένου καρπού του αγαπημένου της συντρόφου.