Μιλτιάδης Σαλβαρλής: «Πατρίδα χώρα ξένη»

Σαν ένα περίτεχνο ψηφιδωτό ιστορικής μνήμης φτιαγμένο με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία μοιάζει το μυθιστόρημα του Μιλτιάδη Σαλβαρλή Πατρίδα χώρα ξένη, που προβάλλει την Ελλάδα του 20ού αιώνα και όλες εκείνες τις οδυνηρές περιόδους οι οποίες διαμόρφωσαν την κοινωνική, πολιτική και οικονομική κατάσταση των κατοίκων της. Μέσα από τις ιστορίες δύο ανθρώπων και των οικογενειών τους, αποτυπώνει με ευαισθησία και λιτότητα τις εικόνες του ξεριζωμού από τη Μικρά Ασία, εκείνες της προπολεμικής Θεσσαλονίκης, της Κατοχής και της απελευθέρωσης, και συνεχίζει παρουσιάζοντας περιστατικά και γεγονότα μέχρι και την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.

Εντυπωσιάζει τον αναγνώστη η λογοτεχνική τέχνη της απλότητας με την οποία ο συγγραφέας χειρίζεται τη λεπτομέρεια. Όπως ένας αληθινός ποιητής γνωρίζει πώς να χειριστεί την κάθε φράση, ώστε να της χαρίσει τον ρυθμό που πρέπει για να μιλήσει στην ψυχή του κοινού, έτσι και ο Μιλτιάδης Σαλβαρλής δουλεύει τη λεπτομέρεια με τέχνη και διάκριση, όπως οι παλιοί καλλιγράφοι.

Ετούτη η ικανότητα ανοίγει και τη γέφυρα της βαθιάς επικοινωνίας του αναγνώστη με τον συγγραφέα. Σ’ αυτό βοηθά και η εξαιρετική χρήση της γλώσσας, που είναι γλαφυρή και διαθέτει την αμεσότητα που χρειάζεται για να διαβαστεί το βιβλίο απνευστί. Επίσης, οι χαρακτήρες των ηρώων, οι δράσεις και τα λόγια τους παρουσιάζονται με σεβασμό και ευαισθησία τοποθετημένοι πάντα στο φόντο των γεγονότων, με τον τρόπο ενός έμπειρου σκηνοθέτη.

Ο Μιλτιάδης Σαλβαρλής γνωρίζει να διηγείται και να συνθέτει τις ψηφίδες μιας μεγάλης περιόδου του 20ού αιώνα, δημιουργώντας στον αναγνώστη την επιθυμία να διαβάσει ξανά αποσπάσματα από το βιβλίο του, που ακουμπούν και τις δικές του μνήμες. Ας αναφέρουμε μερικά από αυτά:

Εντυπωσιάζει τον αναγνώστη η λογοτεχνική τέχνη της απλότητας με την οποία ο συγγραφέας χειρίζεται τη λεπτομέρεια.

…Θα ήθελα μια φορά να ανοίξω και εγώ την κουβέντα· να πω για τις οπερέτες που βλέπουμε με την Κωνσταντία στη Λυρική, για το Εθνικό Θέατρο και τα σινεμά που έχουμε πάει, για τα Καλουτάκια, για τις εκδρομές, για το βαλς που ξέρω καλά να χορεύω, η αλήθεια όμως είναι ότι όλα αυτά για μένα είναι μπόρες του καλοκαιριού: έρχονται απροειδοποίητα, σε μουσκεύουν, σε δροσίζουν για λίγο και μετά τις πίνει το χώμα και δεν μένει τίποτα. Βγαίνει ξανά ο ήλιος και με βρίσκει στα υποθηκοφυλακεία, πνιγμένο στη σκόνη, περιστοιχισμένο από φακέλους με τίτλους ιδιοκτησίας. Στο σαλόνι έχουμε ένα χαμηλό, μακρόστενο έπιπλο-μπαρ με ενσωματωμένο ραδιόφωνο και ηλεκτρόφωνο. Πηγαίνω στου Καπετανάκη και αγοράζω δίσκους 45 στροφών, το «Ροδόσταμο», τον «Κυρ-Αντώνη», το «Κλωτσοσκούφι», τώρα κοντά τον «Καημό»· γράφω τους τίτλους σε χαρτάκια και πάω και τα ζητάω. Στην Κωνσταντία αρέσει η Ελίζα Μαρέλλι και εκείνο το τραγούδι με την Τσιγγάνα από τον «Βαπτιστικό». Τα παιδιά προτιμάνε ξένα. Μου ζητάνε εκείνο το «γιε, γιε, γιε», που ακούει όλη η νεολαία, ζητάνε δίσκους με μπόσα νόβα και γιάνκα…
[…]
…Κανείς δεν φανταζόταν τι θα συνέβαινε σε αυτό το λιμάνι δύο μήνες μετά, τέλη Αυγούστου του 1922. Κανείς δεν φανταζόταν τα καράβια να καταφθάνουν το ένα μετά το άλλο γεμάτα θλίψη, απελπισία, απόγνωση, γεμάτα ανθρώπους που έχασαν τα πάντα, ανθρώπους που έκαναν πέρα την αξιοπρέπεια για να κλέψουν έναν καρπό από ξένο περιβόλι, ανθρώπους με τη γεύση της προδοσίας ανάμεσα στα σφιγμένα δόντια τους, πεισμωμένα δόντια, πείσμα να στήσουν νέο σπιτικό, να φτιάξουν τη ζωή τους από την αρχή…