Γιώργος Σκαμπαρδώνης: «Προσοχή: εποχιακή διέλευση βατράχων»

Ο σύγχρονος μετρ του διηγήματος (αλλά και μυθιστορηματικός εργάτης με τα τόσα έργα που έχει καταθέσει) Γιώργος Σκαμπαρδώνης με το παρόν βιβλίο –στο οποίο συμπεριλαμβάνονται είκοσι πέντε εντελώς κοντινά στο σήμερα αφηγήματα– στην ουσία πιστοποιεί πως η ικανότητά του σε αυτό το είδος του πεζού λόγου δεν είναι φήμη, δεν είναι άποψη αλλά, πολύ περισσότερο, πεπρωμένο, μοιραίο και δεδομένο επιστέγασμα μιας λαμπρής λογοτεχνικής καριέρας και πορείας, όσο και διαδικασίας. Γνωρίζοντας πως στους συγγραφείς ουσιαστικά δεν αρέσει οι κριτικοί να τοποθετούνται θετικά απέναντι στη μια ή στην άλλη μεριά των καταθέσεών τους (ίσως και να έχουν δίκιο, δεν είναι τόσο θεμιτό από τη μια να επιβραβεύεις ένα σύνολο κειμένων και από την άλλη να στέκεσαι επιφυλακτικά, πράγμα που εμείς δεν κάναμε ποτέ, όχι μόνο για τη δημιουργία του Σκαμπαρδώνη αλλά πολύ γενικότερα), έτσι δεν θα επιμείνουμε, παρά τη διάχυτη χαρά και την τέλεια ικανοποίηση που τα πεζά του συγκεκριμένου προξενούν, παράλληλα με την αδημονία για το τι αυτή τη φορά έχει σκαρφιστεί και μας προτείνει να απολαύσουμε. Και δεν θα επιμείνουμε και για τον λόγο ότι η πλοκή ενός μυθιστορήματος διαφέρει παρασάγγας από εκείνη της μικρής φόρμας και, όπως έχουμε ξαναπεί, μυθιστοριογράφος γίνεσαι, διηγηματογράφος γεννιέσαι (αφού φυσικά για να ολοκληρώσεις ένα παραμύθι χρειάζεσαι εύλογο και περιορισμένο χρόνο, δεν μπορείς να εκτίθεσαι σε ολόκληρα εικοσιτετράωρα).

Ο πεζογράφος Σκαμπαρδώνης στο υπό συζήτηση βιβλίο γράφει για όλα εκείνα που στερήθηκαν τα παιδιά εργατικών ή μικροαστικών οικογενειών στις δύσκολες δεκαετίες του ’50 και του ’60. Όπως για παράδειγμα ανάγκες για το σχολείο, αντικείμενα όπως ντοσιέ, μαρκαδόρους, πλαστελίνες ή και για τη διασκέδαση και το παιχνίδι αυτοκινητάκια, στα οποία οι γονείς αδυνατούσαν να ανταποκριθούν οικονομικά, ενώ σήμερα τα βρίσκεις πανεύκολα και πάμφθηνα στα μεγάλα πολυκαταστήματα και όχι μόνο. Η χαρά του συγγραφέα είναι τόσο μεγάλη που τώρα, ενήλικας πια, μπορεί να τα αποκτήσει, φτάνοντας μέχρι του σημείου να παρακολουθεί κάποιον εξαφανισμένο, που πραγματοποιεί τις αγορές του χωρίς όμως να έχει τα απαραίτητα χρήματα για να πληρώσει και τα κάνει δικά του, έστω και αν πια δεν του είναι απαραίτητα. Παρόμοια γεύση έχει και για τη γνωστή λεμονάδα ΕΨΑ, την οποία φέρνει στο προσκήνιο η μνήμη, η οποία και διατηρήθηκε ακέραια για πάνω από εξήντα χρόνια. Και παρακάτω η αγάπη του για τα σκυλιά (είναι επίσης γνωστή η αδυναμία του Σκαμπαρδώνη για τα ζώα), οι φίλοι του μοναχοί στο Άγιο Όρος, τους οποίους και συναντά συχνά πυκνά διδασκόμενος περισσότερο την αξία της υπομονής, της προσμονής και της επιμονής, ο Εμφύλιος και ό,τι άφησε στη δεκαετία που ακολούθησε και όπου ο ίδιος γεννήθηκε, τέλος, διάφοροι άλλοι μύθοι χρονικά οικείοι, οι οποίοι και δίνουν μια ξεχωριστή νότα σε ένα βιβλίο χαρισματικό, ώριμο και ειλικρινά ενδιαφέρον. Μύθοι εντελώς παράδοξοι και προσφιλείς, καθολικά ευρηματικοί όσο και δικοί μας, συντριπτικά ηφαιστειογενείς και παράλληλα προσηνείς, καθημερινά παρόντες και αντικειμενικά νοητικοί, τέλος μύθοι που προσδοκούν μια αναγνωστική αντίληψη, η οποία θα εδράζεται σε μια θέση πρόσληψης (όντως εφικτή) και επιπλέον ορμώμενη από το τι έχει απολαύσει κανείς στο παρελθόν από την ίδια υπογραφή.

Το κυριότερο χαρακτηριστικό των διηγημάτων του πεζογράφου Σκαμπαρδώνη είναι η αμεσότητα και παράλληλα η καθαρότητα, είναι η πέρα από κάθε αμφισβήτηση εύκολη πρόσληψη, αναγνωστική και αβίαστη ταύτιση μαζί τους.

Το κυριότερο χαρακτηριστικό των διηγημάτων του πεζογράφου Σκαμπαρδώνη είναι η αμεσότητα και παράλληλα η καθαρότητα, είναι η πέρα από κάθε αμφισβήτηση εύκολη πρόσληψη, αναγνωστική και αβίαστη ταύτιση μαζί τους. Πράγματι, από τις πρώτες αράδες, ξεκινώντας δηλαδή την περιπέτεια, είμαστε σίγουροι πως αυτό που θα συναντήσουμε είναι ενδιαφέρον, είναι καλό, είναι σημαντικό, είναι συναρπαστικό. Ο Σκαμπαρδώνης, χρησιμοποιώντας ένα ουδέτερο ύφος, μια αντικειμενική συνθήκη, πετυχαίνει να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα, η οποία –είτε πρόκειται για μια καντάδα σε αγαπημένο πρόσωπο, είτε μιλά για την αγριότητα του Εμφυλίου– το βέβαιο είναι πως ως καθημερινότητα, ως ρεαλισμός, γίνεται απίστευτα πειστική. Μπορούμε λοιπόν ελεύθερα να το πούμε πως οι περισσότερες ιστορίες που διαδραματίζονται μπροστά μας, ως επεισόδια ικανά να κινήσουν την προσοχή μας, είναι αληθινά. Η βάση τους δηλαδή ακουμπάει στη γη και στη συνέχεια γίνεται η απαραίτητη διαχείριση, δέχεται το λογοτεχνικό ψεύδος, το οποίο και μας κάνει να μιλάμε για πολύ υψηλή δημιουργία, με πολύ χαρακτηριστικό πρόσημο. Ο πεζογράφος Σκαμπαρδώνης ώριμος πλέον, με σχεδόν δύο δεκάδες έργα στο ενεργητικό του, με ανάλαφρη έρευνα (γιατί πλέον τίποτα δεν είναι ολοκληρωμένο στις μέρες μας χωρίς αυτή), έτσι ώστε η αληθοφάνεια να μην είναι κενό γράμμα, και παράλληλα με έλξη από ό,τι καλύτερο διαβάσαμε μεταπολεμικά μέχρι τις μέρες μας από ταλαντούχους και μεγάλους δημιουργούς, με έλλειψη κινδύνου πια, αφού η παρουσία του απ’ την αρχή υπήρξε άκρως λεκτικά και γλωσσικά συναρπαστική, με το παρόν βιβλίο απλώς επισημοποιεί την άποψη πως είναι και διακρίνεται μεταξύ των συναδέλφων του ως απόλυτα αναγνωρισμένος, ως ευρισκόμενος στην κορυφή.

gi skampardonis Απ’ τη στιγμή που έχεις κερδίσει σχεδόν τα πάντα, έχεις βραβευτεί επανειλημμένα από την Πολιτεία και άλλους ιδιωτικούς φορείς, έχεις δει τα έργα σου να ανεβαίνουν στο θέατρο και να γίνονται ταινίες, έχεις πολλαπλή δραστηριότητα με έκδοση περιοδικών και άλλων πολιτιστικών εντύπων, έχεις την αποδοχή από το σύνολο των αναγνωστών κ.λπ., εκείνο που σου απομένει είναι κάθε νέα έμπνευση και εμφάνιση να είναι το ίδιο ανατρεπτική και καταλυτική σε σχέση με το υπόλοιπο έργο σου. Εκείνο που σου απομένει είναι να μην προδώσεις τίποτα από την προηγούμενη δουλειά σου, και αυτό όχι για κανέναν άλλο λόγο παρά για να μείνεις στην Ιστορία της Λογοτεχνίας ως ένας δημιουργός που, ναι μεν έβαλε εξαρχής τον πήχη ψηλά, τον κράτησε όμως εκεί μέχρι το τέλος του λογοτεχνικού του χρόνου. Και πράγματι, ο συγγραφέας Σκαμπαρδώνης σε αντίθεση με πολλούς άλλους συναδέλφους του, οι οποίοι όσο τα χρόνια περνούσαν τόσο έπεφταν από άποψη ποιότητας, χαραμίζοντας το ήδη σημαντικό μέχρι εκείνη τη στιγμή έργο, με την παρούσα συλλογή αποδεικνύει πως και συνέχεια έχει, και θα γράψει ακόμη περισσότερα, αλλά και διατηρεί τη μέγιστή του δυνατότητα στον πεζό λόγο και ιδίως στο αφήγημα. Άρα (και για να κλείσουμε με κάτι που είναι απόλυτα εμφανές στο έργο του) η τεράστια αμεσότητα για την οποία μιλήσαμε παραπάνω διασώζει την έμπνευση και του δημιουργού αλλά και του ταυτιζόμενου μαζί του αναγνώστη, σε ένα χρώμα διαλόγου, μια μορφή συζήτησης μεταξύ μας (άσχετα αν μπορεί ακόμη και να διαφωνούμε), ένα θέμα αναζήτησης, για όσα αναμένουμε από ένα βιβλίο αξιοσέβαστο όπως αυτό, μέχρι του σημείου μάλιστα που η κριτική να μην είναι επαρκής διαδικασία, αλλά μάλλον επικουρική και ανυστερόβουλη.