Tον μεγάλο συγγραφέα, «πρύτανη των σύγχρονων αραβικών γραμμάτων», όπως τον αποκαλούν μέχρι σήμερα σε όλο τον αραβικό κόσμο, γνώρισα αρχικά μέσα από τα συγγράμματα και τα μυθιστορήματά του, όταν ήμουν φοιτήτρια φιλολογίας στη Φιλοσοφική του Πανεπιστημίου του Καΐρου. Τον διδάχτηκα μαζί με άλλα, επίσης πολύ σπουδαία ονόματα της αραβικής διανόησης και λογοτεχνίας, που αργότερα στη ζωή μου είχα την τύχη να ασχοληθώ επαγγελματικά μαζί τους μεταφράζοντας το έργο τους, όπως για παράδειγμα τον νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ (15 έργα). Και η αλήθεια είναι ότι για πολλά χρόνια από τότε τον σκεφτόμουν κυρίως διότι, πριν ακόμα τον γνωρίσω ακαδημαϊκά, τον θαύμασα από τις διαλέξεις που έδινε και που μετέδιδε κατά καιρούς η αιγυπτιακή τηλεόραση τη δεκαετία του ’70 έως και μετά τον θάνατό του. Με εντυπωσίασε το ήθος του, η ευρυμάθεια, η εμβρίθεια της γνώσης και του στοχασμού, η φιλοσοφική του προσέγγιση σε θέματα που άπτονταν ακόμα και της καθημερινότητάς μας, διευρύνοντας έτσι και τους δικούς μου προσωπικούς ορίζοντες. Και δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγα ότι μαζί με τον Μαχφούζ επέδρασαν σημαντικά στην ψυχοσύνθεση και την προσωπική μου ιδεολογία σε ό,τι αφορά τη γνώση, την αποδοχή και την κατανόηση του Άλλου. Ως παιδί με εντυπωσίασε επίσης η θέλησή του για μάθηση και γνώση, όντας τυφλός από τα δυο του χρόνια και μεγαλωμένος σε μια υποβαθμισμένη περιοχή της επαρχίας της Αιγύπτου, όπου οι προκαταλήψεις, ο φόβος και ο θρησκευτικός προσανατολισμός κυριαρχούσαν σε όλες τις εκφάνσεις ζωής του μέσου Αιγύπτιου, εκείνη την εποχή περισσότερο από ποτέ. Ενώ ιδέες όπως η επανάσταση της σκέψης, ο πολιτισμικός φιλελευθερισμός και ο διαχωρισμός ανάμεσα στο κράτος και τη θρησκεία ήταν έννοιες ταμπού.

Ο μεγάλος λοιπόν αυτός συγγραφέας, στοχαστής, μεταρρυθμιστής, υπέρμαχος της ελεύθερης σκέψης κατάφερε να ξεπεράσει τα στενά όρια της επαρχιακής ζωής στην οποία μεγάλωσε και να διαπρέψει. Να γίνει όχι απλά γνωστός σε όλο τον αραβικό κόσμο, αλλά να επιβληθεί ως ένα πρόσωπο σχεδόν ιερό – παρότι αρχικά δέχτηκε μεγάλη αντίδραση από τους συντηρητικούς κύκλους του τόπου του για την προοδευτικότητα και τις ριζοσπαστικές ιδέες που εισήγαγε στον αραβικό κόσμο σε κοινωνικό, πολιτισμικό και, βέβαια, λογοτεχνικό επίπεδο. Ο Τάχα Χουσεΐν σπούδασε φιλοσοφία στο ιερατικό πανεπιστήμιο του Άζχαρ και εκπόνησε το διδακτορικό του στη Σορβόννη, ενώ αφιέρωσε όλη την ενήλικη ζωή του και το έργο του στη διάδοση αξιών όπως η ισότητα και η δικαιοσύνη, υποστηρίζοντας με πάθος την εκπαίδευση και τη μόρφωση των γυναικών, ανεξαρτήτως οικονομικού ή κοινωνικού υπόβαθρου. Υπήρξε λάτρης της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας και μετέφρασε τον Πλάτωνα, ενώ συνέβαλε καθοριστικά στην εδραίωση των Ελληνικών Σπουδών στα αιγυπτιακά πανεπιστήμια.

Παράλληλα, είναι μια εξαιρετικά γοητευτική ιστορία για την αγάπη και τη συγχώρεση, με προεκτάσεις που άπτονται πολλών ηθικών ζητημάτων και διλημμάτων.

Ο Τάχα Χουσεΐν συνέγραψε εμβληματικά έργα, στα οποία καταγράφει με κριτική ματιά καθετί παρωχημένο στην αιγυπτιακή κοινωνία των αρχών του περασμένου αιώνα, εστιάζοντας στον υπέρμετρο συντηρητισμό, κυρίως της επαρχιακής Αιγύπτου, τον οποίο βίωσε παιδί, καταγράφοντας και καταδεικνύοντας το απόλυτα αυταρχικό και ανελέητο προσωπείο της, μετουσιώνοντας την περιοχή αυτή σε έξοχο πεδίο διερεύνησης της ανθρώπινης ύπαρξης. Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και η Προσευχή του αηδονιού, που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό από τις Εκδόσεις Gutenberg σε μετάφρασή μου. Μια ιστορία για την πάλη των τάξεων, την εξίσωση των κοινωνικών διαφορών και την έντονη κοινωνική διαστρωμάτωση της Αιγύπτου, που εκείνη την εποχή, όσο ποτέ, υπήρξε καταλυτική για τις συμπεριφορές και τις μοίρες των ανθρώπων. Παράλληλα, είναι μια εξαιρετικά γοητευτική ιστορία για την αγάπη και τη συγχώρεση, με προεκτάσεις που άπτονται πολλών ηθικών ζητημάτων και διλημμάτων. Και είναι πράγματι αριστουργηματικός ο τρόπος με τον οποίο σκιαγραφεί τον άνδρα-τιμωρό, που κρατά στα χέρια του τα ηνία αλλά και τη μοίρα των γυναικών του άμεσου περιβάλλοντός του, που γίνεται δηλαδή κριτής και δήμιος της γυναίκας, όταν το απαιτούν οι περιστάσεις ή όταν εκείνη «παρεκτρέπεται» ή απομακρύνεται από τις επιβαλλόμενες νόρμες της κοινωνίας στην οποία ανήκει. Οι πολιτισμικές, κοινωνικές και ηθικές προεκτάσεις του γοητευτικού αυτού μυθιστορήματος δίνονται με φυσικότητα, χωρίς διδακτισμό ή υπερβολές, αλλά με μια απλότητα συναρπαστική, ενώ η «προβολή» της ανδροκρατούμενης κοινωνίας αποτυπώνεται με συγκλονιστική ενάργεια στις σελίδες του βιβλίου.

Συγχαίρω τις Εκδόσεις Gutenberg και τις ευχαριστώ θερμά για την εξαιρετική αυτή έκδοση, την οποία θα παρουσιάσω στο Κάιρο στην Αίθουσα «Τάχα Χουσεΐν», αφιερωμένη στο έργο και τις ημέρες του.

Twitter