Η ιδέα για τη σύνταξη του πονήματός μου Όμηρος και Ανατολή στο σταυροδρόμι του Αιγαίου: Ιστορία, Αρχαιολογία, Μυθολογία ξεκίνησε από τα φοιτητικά μου ακόμα χρόνια, και πιο συγκεκριμένα από τον πρώτο σχεδόν καιρό της εκπόνησης της διδακτορικής μου διατριβής στην Ιστορική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας Μ.Β. Λομονόσοφ (1997). Ήταν τότε που με την παραίνεση των αείμνηστων καθηγητών μου Yuriy G. Vinogradov και Βίκτωρα Ι. Σαριανίδη, άρχισα να μαθαίνω τη χεττιτική, τη λουβική και τη χουρριτική, τις γλώσσες δηλαδή των λαών που επιχωρίαζαν στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Μικράς Ασίας κατά τη διάρκεια της δεύτερης χιλιετίας π.Χ., παράλληλα με τη σφηνοειδή και την ιερογλυφική λουβική γραφή, στις οποίες ήταν καταγεγραμμένα και αποτυπωμένα σε πήλινες πινακίδες τα πολυάριθμα κείμενα της πολύφερνης λογοτεχνίας τους.

Η επαφή εκ του πρωτοτύπου με τα κείμενα αυτά σε συνδυασμό με την παιδιόθεν αγάπη μου για τον Όμηρο, και δη για την Ιλιάδα, άρχισε να μου παρέχει την εκπληκτική ευκαιρία να ανακαλύπτω διάφορα κοινά σημεία ανάμεσά τους και να διαπιστώνω πάντοτε την αλήθεια που κρύβουν μέσα τους τα σοφά λόγια του Γ. Σεφέρη περί παρθενογένεσης στην τέχνη. Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί το χωρίο που έχω απομονώσει μέσα στο βιβλίο μου από την Ιλιάδα και περιγράφει την προετοιμασία που κάνει ο θεός Ερμής όταν σηκώνεται από τον θρόνο του για να πάει σε κάποια αποστολή, συνήθως επάνω στη γη, κατ’ εντολή του πατέρα των θεών Δία. Αυτή η εικόνα με τον Ερμή να εγείρεται και να ενδύεται τα φτερωτά σανδάλια του αδράχνοντας ταυτόχρονα το σκήπτρο του (το γνωστό κηρύκειον) υπάρχει διάσπαρτη σε όλο το λεγόμενο χουρριτο-χεττιτικό έπος του θεού Κουμάρμπη της αρχαίας Ανατολής και προσάπτεται σε όλους τους αναφερόμενους μέσα θεούς, σε αντίθεση με την ομηρική αντίληψη που λειτουργεί αυτόματα ή και αυθόρμητα ως φίλτρο και για τον λόγο αυτό η εν λόγω σκηνή αφορά αποκλειστικά και μόνο τον θεό Ερμή. Και ενώ στο μεγάλο ανατολικό έπος η σκηνή χαρακτηρίζεται από αφαιρετικότητα και συντομία, στον Όμηρο παρατηρούμε ότι η εικόνα διανθίζεται και εμπλουτίζεται από τη δεινότητα της καλλιτεχνικής του φαντασίας με αποτέλεσμα να εξαντλείται σε έξι συνολικά στίχους.

Η χρονική απόσταση μεταξύ των δύο αυτών λογοτεχνικών παραδόσεων (Ιλιάδας και έπους του Κουμάρμπη) είναι περί τα 600 χρόνια, ίσως μάλιστα και περισσότερο, αν συλλογισθεί κανείς ότι το έπος του Κουμάρμπη είναι χουρριτικής προέλευσης και χρονολογείται περί τον 18ο και 17ο αι. π.Χ., ενώ στα χεττιτικά άρχισε να μεταφράζεται αυτούσιο δύο με τρεις αιώνες αργότερα. Αυτό το γεγονός μού δίνει μέσα στο βιβλίο την αφορμή για πολλές σκέψεις και συμπεράσματα που αφορούν τις κατά βάση πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις και επιρροές ανάμεσα στους λαούς που κατοικούσαν εκατέρωθεν του Αιγαίου και στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. έως τους ομηρικούς χρόνους. Προκαλεί εξαιρετική εντύπωση το γεγονός πώς μέσα στον Όμηρο, ο οποίος συμπυκνώνει στο έργο του όλη τη σοφία και τον πλούτο της αρχέγονης ελληνικής προφορικής παράδοσης από τα μυκηναϊκά ακόμα χρόνια έως την πρώιμη αρχαϊκή εποχή, ενσωματώθηκαν και εμπλουτίσθηκαν στοιχεία από τη λογοτεχνία της αρχαίας Ανατολής. Ένα από αυτά είναι και το εικονιστικό μοτίβο που μόλις περιέγραψα.

Μέσα στο βιβλίο μου ο αναγνώστης θα ανακαλύψει και πολλά άλλα παρόμοια κοινά στοιχεία που δύνανται να του αποκαλύψουν την αδιόρατη δυναμικότητα της δημιουργικής ευφυΐας του επικού μας ποιητή, το έργο του οποίου θα τολμούσα να πω ότι δεν αποτελεί μια απλή σύνθεση, αλλά μέσα του εμπεριέχονται στοιχεία κοινά με διάφορα αντίστοιχα και κυρίως προγενέστερα κείμενα της αρχαίας Ανατολής. Αυτή η διαπίστωση αποτελεί μέσα στο βιβλίο μου το εφαλτήριο για μια σε βάθος έρευνα και εμβριθή αναζήτηση του ιστορικού υπόβαθρου που δημιούργησε τα ομηρικά έπη και τον Επικό Κύκλο με κριτική και αναλυτική επανεξέταση του υπάρχοντος υλικού και κάνοντας κατά το δυνατόν εξαντλητική χρήση όλων των διαθέσιμων πηγών από τα μέσα της δεύτερης χιλιετίας π.Χ. έως περίπου το 600 π.Χ. Μέσα στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, οι Έλληνες δεν έπαψαν σχεδόν ποτέ να έρχονται σε επαφή με εκπροσώπους διαφόρων λαών της Ανατολής, εντός και εκτός Αιγαίου, δημιουργώντας ένα στενότατο πλέγμα επικοινωνίας και ώσμωσης μεταξύ τους με ευεργετικές επιπτώσεις. Η ενδελεχής παρουσίαση και μελέτη όλων των επιμέρους ζητημάτων τα οποία εξετάζονται μέσα στο βιβλίο μου ως ψηφίδες μιας μεγάλης εικόνας, όπως φερειπείν η διαδικασία μεταφοράς μυθολογικών παραδόσεων, ιδεών, αντικειμένων και λατρειών από την Ανατολή και αντιστρόφως, οι διπλωματικές και πολιτικές σχέσεις μεταξύ των μυκηναϊκών κρατών και των διαδόχων τους με κράτη της Ανατολής και γενικότερα οι πολιτικές και οικονομικές επαφές και η εν γένει πολιτισμική ώσμωση στην αρχαία ανατολική Μεσόγειο, καταδεικνύουν στον αναγνώστη τις συνθήκες και τους σπουδαιότερους λόγους που γονιμοποίησαν τη σύλληψη και τη σύνταξη του αριστουργήματος του Ομήρου.

Όμηρος και Ανατολή στο σταυροδρόμι του Αιγαίου
Ιστορία, Αρχαιολογία, Μυθολογία
Ηλίας Κ. Πετρόπουλος
Κλειδάριθμος
536 σελ.
ISBN 978-960-461-857-6
Τιμή €29,00

Twitter