Ξέρετε, όταν ήμουν μικρός είχα μια μονομανία με τα δικαστήρια. Όποτε έβρισκα ευκαιρία, χωνόμουνα στο τεράστιο και αφιλόξενο κτίριο της οδού Σανταρόζα και παρακολουθούσα δίκες! Όλη την γκάμα, από πλημμελειοδικείο μέχρι κακουργιοδικείο. Πήγαινα τόσο τακτικά, που με είχαν μάθει και οι χωροφύλακες, και δεν ήταν λίγες οι φορές που μου υπεδείκνυαν ό,τι πιο ενδιαφέρον «έπαιζε» εκείνη την ημέρα. Είναι ευνόητο ότι σ’ αυτή την ηλικία ονειρευόμουνα να γίνω ένας μεγάλος δικηγόρος...

Θα αναρωτηθείτε βέβαια τι γύρευα, δωδεκάχρονο παιδί και μάλιστα από μικροαστική οικογένεια, εκεί με τους μεγάλους. Μεταφερθείτε στη δεκαετία του ’50, αγαπητοί αναγνώστες, και αναρωτηθείτε πού αλλού θα μπορούσε κανείς να έχει καλύτερη εικόνα της κοινωνικής ζωής, των ανθρωπίνων σχέσεων, με λίγα λόγια της πραγματικής ζωής της πόλης. Ανωτάτη Έδρα Κοινωνικών Επιστημών!

Να λοιπόν, 60 χρόνια μετά, με αφορμή το νέο μου βιβλίο για την Παλιά Αθήνα, που επιστρέφω στα «δικαστικά» εκείνης της εποχής, θέλοντας με επιλεγμένες περιπτώσεις να αναδείξω τις ανθρώπινες σχέσεις και τα προβλήματά τους. Και χαίρομαι διπλά γι’ αυτή μου την επιλογή, όταν διαπιστώνω «ξεφυλλίζοντας παλιές εφημερίδες» ότι το δικαστικό ρεπορτάζ μονοπωλούσε τις δεκαετίες 1920-1940 το ενδιαφέρον των αναγνωστών όλου του Τύπου. Οι καλύτερες λογοτεχνικές πένες στρατολογούνταν και πάλι δεν έφταναν...

Ξέρετε, όταν δεν ήμουν πια τόσο μικρός, αλλά αρκετά πιο μεγάλος και έτοιμος να ξεκινήσω τις πανεπιστημιακές σπουδές στο Μόναχο, είχα την εξής συγκλονιστική εμπειρία: Οι Έλληνες φίλοι που με υποδέχτηκαν και μου υπέδειξαν τα κατατόπια της πόλης, μου συνέστησαν να ξεκινήσω με την πλατεία του Δημαρχείου (Marienplatz) και την παρακείμενη παλιά αγορά (Viktualienmarkt).

Όταν βρέθηκα στην παλιά αυτή αγορά, που λειτουργεί από το 1807, μου έκανε εντύπωση, πέρα από την αφθονία των προσφερομένων αγαθών, ένα άγαλμα που δεσπόζει του χώρου, αλλά και που γεννά τόσα ερωτήματα. Προς τι ο ανδριάντας μιας ταπεινής και ταλαιπωρημένης γυναικείας φιγούρας, που με το ένα χέρι κρατεί έναν παλιό κάδο με νερό και με το άλλο μια σκούπα; Άγαλμα σε μια ταπεινή καθαρίστρια ή ύμνος σε οιονδήποτε εργαζόμενο σέβεται το επάγγελμά του, όσο ταπεινό και να είναι! Είχα την αίσθηση ότι μόλις είχα ανακαλύψει ένα από τα μυστικά της επιτυχίας στη ζωή. Να κάνεις σωστά τη δουλειά σου. Να σέβεσαι και να τιμάς όσους κινούνται με τέτοιες αρχές.

Με ρωτούν πολλές φορές γιατί τέτοιο κόλλημα με την Παλιά Αθήνα. Μα πώς μπορείς να αγνοήσεις τέτοια σκηνικά και τις ιστορίες που κρύβουν;

Είχα την αίσθηση τα επόμενα χρόνια ότι αυτά συνέβαιναν μόνο στη Ευρώπη που πρωτοανακάλυπτα. Μεγάλο λάθος. Συνέβαιναν και στην Παλιά Αθήνα! Με έκπληξη, «ξεφυλλίζοντας παλιές εφημερίδες», διάβαζα για τις παλιές συντεχνίες των επαγγελματιών, τα περίφημα ρουφέτια. Πώς λειτουργούσαν, πώς έπαιρναν αμούστακα παλικαράκια και τους έβγαζαν σωστούς επαγγελματίες. Επαγγελματίες πρώτα με ήθος και μετά με γνώσεις. Επαγγελματίες που τιμούσαν τον εαυτό τους και το επάγγελμά τους.

Να λοιπόν πώς προέκυψε και το επόμενο κεφάλαιο: Καθημερινές εικόνες από διαφορετικούς χώρους εργασίας γεμάτες ανθρώπους που σίγουρα έβλεπαν αλλιώς τη δουλειά απ’ ό,τι εμείς σήμερα...

Ξεφυλλίζοντας το σατιρικό περιοδικό Πειρασμός, έπεσα άθελά μου σ’ ένα σύνθημα που τόσο μου άρεσε, ώστε έγινε πυξίδα για τις επόμενες αναζητήσεις μου:

«Λεφτά, γυναίκες και κοιλιά
είν’ η καλλίτερη δουλειά»

Και είναι μεγάλη ικανοποίηση για έναν ερευνητή να αναζητεί ερωτικές περιπέτειες εποχής, ενώ στ’ αυτιά του τιτιβίζει το γνωστό σε μας τους παλιούς σουξέ:

«Θέλω, μαμά, έν’ αντρούλη
λίγο νοστιμούλη,
με ξανθά μαλλιά…»

Όλοι εμείς με καταγωγή από Κωνσταντινούπολη –όπως εγώ–, Σμύρνη, Πόντο, έχουμε μεταξύ άλλων έναν κοινό παρονομαστή: Είμαστε κιμπάρηδες στο φαΐ. Γυρίζουμε, γυρίζουμε και όλο εκεί καταλήγουμε. Γλεντζέδες πρώτης με τη σχετική κοιλίτσα σήμα κατατεθέν. Πώς λοιπόν να μην ασχοληθώ διεξοδικά «Περί το ζήτημα του τρώγειν, του καλώς τρώγειν, του αφθόνως τρώγειν, του απλήστως περιδρομιάζειν, του ξεκοιλιάζεσθαι»!

Και βέβαια κλείνοντας και μη ξεχνώντας τα λατινικά που κάναμε κάποτε στο σχολείο, panem et circenses (άρτον και θεάματα), πιάσαμε και κάτι ωραίες επισκέψεις στα ευαγή ιδρύματα της διασκέδασης εκείνης της εποχής. Και δεν κάναμε άσχημα, αν κρίνω από μια προδημοσίευση και τις αντιδράσεις που προκάλεσε η αφήγηση μιας επίσκεψης στο «Ροζικλαίρ» της Πατησίων. Χαμός...

Με ρωτούν πολλές φορές γιατί τέτοιο κόλλημα με την Παλιά Αθήνα. Μα πώς μπορείς να αγνοήσεις τέτοια σκηνικά και τις ιστορίες που κρύβουν;

Ξεφυλλίζοντας παλιές εφημερίδες
Τα καλύτερα της Παλιάς Αθήνας
Θωμάς Σιταράς
Μίνωας
456 σελ.
ISBN 978-618-02-1128-3
Τιμή €19,99

Twitter