«Μπραμς και Ντβόρζακ από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο Μέγαρο Μουσικής» της Ανθούλας Δανιήλ
Mια θαυμάσια συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (ΚΟΑ) υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού της Στέφανου Τσιαλή παρακολουθήσαμε πριν από λίγες μέρες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Στο πρώτο μέρος, ακούσαμε το Διπλό Κοντσέρτο για βιολί, βιολοντσέλο και ορχήστρα σε λα ελάσσονα, έργο 102 του Γιοχάνες Μπραμς, με δύο εξαίρετους σολίστ, τον Αρσένιο Σελαλμαζίδη στο βιολί και τον Αστέριο Πούφτη στο βιολοντσέλο, και στο δεύτερο μέρος τη Συμφωνία αρ.5 σε φα μείζονα, έργο 76 του Αντονίν Ντβόρζακ.
Όταν ο νεαρός Γιοχάνες Μπραμς (1833-1897) γνώρισε τον νεαρό Γιόζεφ Γιόαχιμ (1831-1907), μία εξαιρετική φιλία και συνεργασία επρόκειτο να γεννηθεί. Η σημαδιακή συνάντηση έγινε στα 1853. Και επειδή η θεά Τύχη είχε σχέδια και για τους δύο, ο Γιόαχιμ του γνώρισε τον Σούμαν (1810-1856). Ο Σούμαν, που ήταν ήδη μεγαλύτερος σε ηλικία και αναγνωρισμένου καλλιτεχνικού βεληνεκούς, έμελλε να γίνει ο μέντορας του Μπραμς. Και ο ταλαντούχος Γιόαχιμ έμελλε να εμπνεύσει τον Μπραμς να συνθέσει έργα για βιολί ειδικά γι’ αυτόν. Κορωνίδα το Διπλό Κοντσέρτο για βιολί, βιολοντσέλο και ορχήστρα σε λα ελάσσονα, έργο 102, που ολοκληρώθηκε το 1890 και είναι και το τελευταίο συμφωνικό έργο του. Το μεγαλειώδες αυτό κοντσέρτο παίχτηκε στις 18 Οκτωβρίου 1887 στην Κολωνία. Ο Μπραμς διηύθυνε, ο Γιόαχιμ έπαιξε βιολί, ο Ρόμπερτ Χάουσμαν, ο αγαπημένος του Μπραμς τσελίστας, τσέλο και το έργο γρήγορα καταξιώθηκε στο διεθνές ρεπερτόριο.
Το Διπλό Κοντσέρτο του Μπραμς ερμήνευσαν, όπως προείπαμε, ο Αρσένης Σελαλμαζίδης στο βιολί και ο Αστέριος Πούφτης στο βιολοντσέλο. Η Ορχήστρα, υπό τη διεύθυνση Στέφανου Τσιαλή, κράτησε το ιδανικό συμφωνικό υπόστρωμα, ώστε μπόρεσαν οι δύο σολίστ να προβάλουν τους εναρμονισμένους διαφορετικούς ήχους του Μπραμς, την ένταση, την τονικότητα και τα πλούσια χρώματα, αλλά και να αναπτύξουν μεταξύ τους λεπτούς διαλόγους, άλλοτε υμνητικούς, άλλοτε υπαινικτικούς και άλλοτε σαν νανούρισμα τρυφερούς.
Ένα ζωηρό χορευτικό σκέρτσο μάς εισήγαγε στο τρίτο μέρος, για να έρθει το περιπετειώδες φινάλε, με τα βιολοντσέλα να κυριαρχούν και την Ορχήστρα, υπό τον Αρχιμουσικό της, να μας οδηγεί σε ένα ευφρόσυνο, πανηγυρικό και συγκινητικό τέλος.
Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας, ακούσουμε έναν ακόμα αγαπημένο συνθέτη στο ελληνικό κοινό, τον Αντονίν Ντβόρζακ (1841-1904), του οποίου απολαύσαμε τη Συμφωνία αρ.5 σε φα μείζονα, έργο 76.
Ο Ντβόρζακ έγινε γνωστός το 1876, όταν σ’ έναν διαγωνισμό για νέους ταλαντούχους συνθέτες της αυστροουγγρικής περιφέρειας πήρε μια υποτροφία, η οποία τον ενίσχυσε οικονομικά και κυρίως ηθικά. Μέλος της κριτικής επιτροπής ήταν ο Μπραμς, ο μετέπειτα μέντορας και φίλος του. Με την υποτροφία ο Ντβόρζακ μπόρεσε να ολοκληρώσει πολλά από τα έργα του, όπως και τη Συμφωνία αρ.5, ενώ ο Μπραμς δεν είχε ακόμη ολοκληρώσει τη δική του Πρώτη Συμφωνία. Αυτή λοιπόν η συμφωνία του Ντβόρζακ, που γράφτηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες, από υπερεκχειλίζουσα έμπνευση, πρωτοπαρουσιάστηκε στην Πράγα στις 25 Μαρτίου 1879 και αφιερώθηκε στον πιανίστα και αρχιμουσικό Χανς φον Μπύλοφ (1830-1894). Και, ενώ όσο ζούσε ο Ντβόρζακ ήταν ενάτη στην κατάταξη των έργων του, μετά τον θάνατό του και αφού ήρθαν στο φως οι τέσσερις προηγούμενες συμφωνίες του, πήρε τον αριθμό 5 και ενάτη έγινε η γνωστή και κοσμαγάπητη Συμφωνία του Νέου Κόσμου.
Το έργο έχει επισκιαστεί από τις μεταγενέστερες συμφωνίες του συνθέτη, ωστόσο είναι αριστουργηματικό. Αισθητικά ταιριάζει πιο πολύ με τις συνθέσεις του Σούμπερτ (1797-1828) και λιγότερο με του Βάγκνερ, από τον οποίο είχε επηρεαστεί στα πρώτα του έργα. Η Συμφωνία αρ.5 είναι περισσότερο διαυγής, ανεπιτήδευτη, συναισθηματική και απλή. Έχει τις επιρροές της από την παραδοσιακή μουσική της Τσεχίας, οι οποίες όμως δεν είναι τόσο εμφανείς όσο σε άλλα έργα του, όπως στην 9η του λόγου χάριν.
Στο πρώτο μέρος της συμφωνίας η Ορχήστρα, υπό τον αρχιμουσικό Στέφανο Τσιαλή, δημιούργησε μια ατμόσφαιρα ειδυλλιακή, ποιμενική και ειρηνική, με δραματικές κορυφώσεις και εξάρσεις. Στο δεύτερο, ανέδειξε τη σλαβική μελαγχολία, τη νοσταλγία του ιντερμέτζο καθώς και τη λυρική μελωδία που εκφράζεται από τα βιολοντσέλα, τα όμποε και τα κλαρινέτα. Ένα ζωηρό χορευτικό σκέρτσο μάς εισήγαγε στο τρίτο μέρος, για να έρθει το περιπετειώδες φινάλε, με τα βιολοντσέλα να κυριαρχούν και την Ορχήστρα, υπό τον Αρχιμουσικό της, να μας οδηγεί σε ένα ευφρόσυνο, πανηγυρικό και συγκινητικό τέλος. Το κοινό που παρακολούθησε τη συναυλία της 23ης Νοεμβρίου 2018, κατενθουσιασμένο αντάμειψε την Ορχήστρα και τον μαέστρο της με ένα παρατεταμένο θερμό χειροκρότημα.
