Η περιδιάβαση της αθηναϊκής μητρόπολης στη διάρκεια των μετα-χριστουγεννιάτικων εκπτώσεων μοιάζει συχνά με σουρεαλιστικό, παν-υλιστικό, αδηφάγο σαφάρι. Ανάμεσα στους πολυάριθμους, ερασιτέχνες ή έμπειρους, κυνηγούς της κάθε ελκυστικής, απαστράπτουσας βιτρίνας, του αχαλίνωτου, εφήμερου «θέλω», ξεπηδούν και διάφορα περίεργα είδη της αστικής… πανίδας: από πλανόδιους πωλητές, ευφάνταστους μουζικάντηδες, ανεπιθύμητους και, γι’ αυτό, «αόρατους» επαίτες, που αυτές τις μέρες ειδικά απομυζούν ψήγματα γενναιοδωρίας στις ράχες της παχύδερμης, καταναλωτικής μας μανίας, μέχρι περίεργοι, επικριτικοί ή, απλώς, άφραγκοι περαστικοί, που περιορίζονται σε οφθαλμόλουτρα της χρωματιστής, ακουστικής, γευστικής, οσφρητικής πανδαισίας. Μέσα σε αυτά τα ενιαύσια, μεθεόρτια επινίκια του «εγώ» μας κατά του πανδαμάτορος χρόνου, μετά τις προβλεπόμενες δεκαπενθήμερες, χιλιοειπωμένες αλλά ελάχιστα ειλικρινείς ευχές για «Χρόνια πολλά», μπουκωμένοι καθώς είμαστε μα καθόλου χορτάτοι από μηνύματα ανθρωπιστικής προσφοράς, που σκέπαζαν διακοσμητικά το «έλατο» της πλεονεξίας μας, και που τώρα βρίσκονται, μαζί με αυτό, στους κάδους των απορριμμάτων, τελικά μάλλον… εκπίπτουν κυρίως οι προσδοκίες και οι επιθυμίες μας για στιγμές πνευματικής διέγερσης, συναισθηματικής ανάπαυλας, εσωτερικής γαλήνης και ενδοσκόπησης.

Τέτοιες στιγμές προσφέρει η Τέχνη. Και εμμένω στο ρήμα «προσφέρει» όχι μόνο λόγω της ιδιαίτερης ανιδιοτελούς βαρύτητάς του, αλλά κυρίως επειδή ο δωροθέτης, το δώρο και ο αποδέκτης του έχουν τον ίδιο άξονα αναφοράς: τον άνθρωπο· την ίδια ανάγκη: την επικοινωνία· την ίδια πρόθεση: την έκφραση. Αν και είναι ίσως δύσκολο να αντιληφθεί κανείς και, ακόμα περισσότερο, να αποδεχθεί τούτη την προσωπική διαπίστωση –πεποίθηση καλύτερα–, γεγονός αδιαμφισβήτητο, επαληθευμένο διαχρονικά από ένα ευρύτατο φάσμα επιστημών, παραμένει ότι η εικαστική δημιουργία, είτε πρόκειται για ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, φωτογραφία ή για οποιαδήποτε άλλη μορφή Καλής Τέχνης, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης προσωπικότητας, της ανθρώπινης φύσης. Μόνο που επιλέγουμε, συνήθως, να το αγνοούμε. Ευτυχώς δε μας αγνοεί αυτό. Στην έναρξη, λοιπόν, του 2019, τρεις από τις ποικίλες άλλες αξιόλογες ομαδικές εικαστικές εκθέσεις καλούνται και συνάμα καλούν κι εμάς να γνωρίσουμε μιαν άλλη διάσταση της πόλης ή, μάλλον, μιαν άλλη διάσταση του εαυτού μας.

Αρχίζοντας από μια… «μικρή», μόνο όμως κατ’ όνομα, ομαδική έκθεση, ο Εικαστικός Κύκλος Sianti εγκαινίασε στις 15 Δεκεμβρίου τα Μικρά ζωγραφικά έργα με τη συμμετοχή των εικαστικών Π. Αγγελίδη, Γ. Βαλυράκη, Δ. Βλάσση, Κ. Βαρώτσου, Σ. Δασκαλάκη, Ε. Κακαράτζα, Δ. Κούκου, Δ. Κοκκινίδη, Σ. Κοσμίδου, Λ. Μπελιβανάκη, Σ. Μπατσιάνα, Θ. Λάλα, Μ. Παπαθεοδώρου Βαλυράκη, Ν. Παπουτσίδη, Χ. Παπαϊωάννου, Η. Παπανικολάου, Π. Σιάγκρη, Σ. Σόρογκα, Β. Σπεράντζα, Κ. Σπυριούνη, Γ. Σταθόπουλου, Κ. Τόλη, Μ. Χάρου και Cacao Rocks. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η προκαθορισμένη, περιορισμένη σχετικά διάσταση όλων των πινάκων (30Χ30 εκατοστά) που παραπέμπει, ίσως και λόγω του χριστουγεννιάτικου χρονικού πλαισίου, μέσα στο οποίο παρουσιάστηκαν, σε συσκευασίες δώρων. Εξάλλου και η πρόθεση των διοργανωτών παραπέμπει σε δωρεά, πνευματική αλλά και ανθρωπιστική. Συγκεκριμένα, όπως καταδηλώνει ο Εικαστικός Κύκλος Sianti, εκτός της επαφής του κοινού με πλήθος παλαιότερων και σύγχρονων δημιουργών, ένας θεμελιώδης σκοπός της έκθεσης είναι η οικονομική ενίσχυση των Παιδικών Χωριών SOS: «Καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης, ο κάθε επισκέπτης θα μπορεί να προμηθεύεται λαχνούς των 10 ευρώ για να πάρει μέρος στην κλήρωση ενός έργου διαστάσεων 40Χ40εκ. της Μίνας Παπαθεοδώρου Βαλυράκη. Στις 12 Ιανουαρίου θα πραγματοποιηθεί η κλήρωση, η οποία θα μεταδοθεί live παρουσία ενός εκπροσώπου από τα Παιδικά Χωριά SOS. Και επειδή τα Χριστούγεννα είναι εποχή προσφοράς, και φέτος ο Εικαστικός Κύκλος Sianti, σε συνεργασία με τη Μίνα Παπαθεοδώρου Βαλυράκη, θα δώσουν όλα τα έσοδα των λαχνών στα Παιδικά Χωριά SOS, παρουσία της Άννης Κατσούλη».

Τίτλος έκθεσης: Μικρά ζωγραφικά έργα
Επιμέλεια έκθεσης: Βασιλική Σιαντή
Διάρκεια: 15 Δεκεμβρίου 2018 – 12 Ιανουαρίου 2019
Εικαστικός Κύκλος Sianti
Βασ. Αλεξάνδρου 2, Αθήνα

Δεύτερη ενδιαφέρουσα και, για τους λάτρεις των Καλών Τεχνών, σπάνια σύμπραξη τόσο πολλών καλλιτεχνών, με ηχηρή μάλιστα παρουσία στο νεοελληνικό εικαστικό στερέωμα, εγκαινίασε στις 14 του Δεκέμβρη η γκαλερί «Αστρολάβος». Εκεί, και μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου 2019, παρουσιάζονται ζωγραφικά και γλυπτικά έργα δημιουργών που, χρονολογικά και τεχνοτροπικά, καλύπτουν το διάστημα μίας περίπου εκατονταετίας. Στο πλαίσιο του ευκρινέστατου αλλά και ευρύτατου τίτλου Από το χθες στο σήμερα: Μικρό Πανόραμα Νεοελληνικής Τέχνης, οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν στον χρόνο και στον χώρο, ανάμεσα σε σημαντικούς δημιουργούς και αντίστοιχης αξίας δημιουργήματα, ανθολογημένα από εκπροσώπους διαφόρων νεοελληνικών εικαστικών ρευμάτων και ιδεολογιών: Αρχίζοντας από τη γενιά του ’30 και τα έργα των Σπύρου Βασιλείου, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Νίκου Εγγονόπουλου, Γιάννη Τσαρούχη και Γιάννη Σπυρόπουλου· συνεχίζοντας με τις εικαστικές δημιουργίες καλλιτεχνών της λεγόμενης γενιάς του ’60 και συγκεκριμένα των Θεόδωρου Στάμου, Παναγιώτη Τέτση, Δημήτρη Μυταρά, Φαίδωνα Πατρικαλάκι, Δημοσθένη Κοκκινίδη, Κώστα Τσόκλη, Νίκου Στεφάνου, Αλέκου Φασιανού, και της γενιάς του ’80 με έργα των καλλιτεχνών Αχιλλέα Δρούγκα, Χρόνη Μπότσογλου, Θεόδωρου Πανταλέων, Τριαντάφυλλου Πατρασκίδη, Γιώργου Γκολφίνου, Μάγδας Λεβεντάκου, Μανώλη Χάρου. Φτάνοντας στο σήμερα, η έκθεση πλαισιώνεται με έργα των νεότερων δημιουργών Π. Αλεξίου, Μ. Αποστολίδου, Κ. Βαρβάκη, Χ. Δουζένη, Α. Κατσαμπάνη, Μ. Κελαιδή, Ν. Κερκύρα, Ν. Κρανάκη, Δ. Κωνσταντίνου, Μ. Μανουρά, Κ. Μαρσέλλου, Α.Μ. Παπαδημητρίου, Σ. Παπαθανάση, Ν. Παπαθανασίου, Ν. Περράκη, Σ. Πεχλιβανίδη, Φ. Πεχλιβανίδη.

Τίτλος έκθεσης: Από το χθες στο σήμερα: Μικρό Πανόραμα Νεοελληνικής Τέχνης
Διάρκεια: 14 Δεκεμβρίου 2018 – 2 Φεβρουαρίου 2019
Αίθουσα Τέχνης «Αστρολάβος – Δεξαμενή»
Ξανθίππου 11, Κολωνάκι

Με διαφορετική αφετηρία και αρκετά αποκλίνοντα από τις προηγούμενες εκθέσεις προσανατολισμό εμφανίζεται το πλαίσιο της τρίτης, κατά σειρά, ομαδικής έκθεσης, στο Phoenix Athens, που τιτλοφορείται An elephant in the room[1] (21.12.2018 – 25.1.2019, με ελεύθερη είσοδο), συνεχίζοντας ή μάλλον συνομιλώντας αντικατοπτρικά με την προκάτοχή της έκθεση στην ίδια γκαλερί, Object not found![2]. Η επιλογή των παράδοξων, παιγνιωδών τίτλων, η εμμονή στην αγγλική –διεθνοποιημένη, «εύκολη»– γλώσσα, καθώς και η αντεστραμμένη οπτική των συμμετεχόντων καλλιτεχνών (Katerina Anastasiou, Lina Avramidou, John Bicknell, Dimitra Bouritsa, Anna Fafaliou, Maria Fragoudaki, Apollonas Glykas, Nikos Iavazzo, Pavlos Ioannides, Stella Kapezanou, Michalis Karageosis, Maria Letsiou, Athanasia Panaghea, Alexandros Voutsas, Myrto Xanthopoulou) για την ίδια τους την Τέχνη και τα όσα την περιβάλλουν, συν-θέτουν τις βασικές αρχές εκδήλωσης –διαδήλωσης μάλλον θα λέγαμε– της συγκεκριμένης εικαστικής πρότασης. Το αν ο κάθε δημιουργός και, ακόμα περισσότερο, ο κάθε θεατής θα χρησιμοποιήσει τις αισθήσεις, τη συνείδηση, την πνευματική του διαύγεια ή, αντίστροφα, το σκοταδιστικό του θυμοειδές για να εντοπίσει ένα «ανύπαρκτο αντικείμενο» ή, στην περίπτωση της παρούσας έκθεσης, να αγνοήσει έναν «ελέφαντα στο δωμάτιο» αποτελεί ερώτημα και ταυτόχρονα απάντηση στα προωθούμενα σύγχρονα πρότυπα: στην εικονολατρία, στην προβολή μιας κλασματικής πραγματικότητας, στην απαίτηση του Όλα και του Τίποτα. Θεωρώ ότι βασικό ζητούμενο της συγκεκριμένης έκθεσης είναι η έμφαση που δίνεται στην έννοια της επιλογής, ελεύθερης ή εξανδραποδισμένης: πότε αδιαφορούμε γι’ αυτό που συμβαίνει μπροστά μας, γύρω μας, εντός μας, και πότε το μεγεθύνουμε, το γιγαντώνουμε, το μυθοποιούμε; Πού κρύβεται, τελικά, η αλήθεια και από πού αρχίζει το ψέμα της ύπαρξης; Μέσα σε αυτή τη διαδικασία της ολικής τύφλωσης ή, αντίστροφα, της εκτυφλωτικής θέασης των πάντων, ο σύγχρονος οιδιπόδειος άνθρωπος μένει ασύνειδος, ασυνείδητος ή ασυναίσθητος στα σημαντικά, επείγοντα, πολυεπίπεδα μηνύματα του περιβάλλοντός του (Object not found!) ενώ διυλίζει, ζυγοσταθμίζει, ασχολείται εξονυχιστικά με όσα κατ’ επίφαση μοιάζουν σοβαρά, δυσνόητα, μεστά περιεχομένου (An elephant in the room).

Τίτλος έκθεσης: An elephant in the room
Διάρκεια: 21 Δεκεμβρίου 2018 – 25 Ιανουαρίου 2019
Phoenix Athens Gallery
Ασκληπιού 87, Αθήνα

Αν, μέσα στην πληθώρα των υποχρεώσεων, που μας «αγγάρεψε» η ραθυμία των Χριστουγέννων, μας απομείνει έστω ελάχιστος ελεύθερος χρόνος, ας μην τον σπαταλήσουμε. Ας τον δωρίσουμε ως «μποναμά» στην πνευματική και ψυχική μας ευεξία· στην εξισορρόπηση της διανοητικής μας υπόστασης· στην έκφραση των εσώτερων, υψηλών μας αναγκών, που τόσο υπάκουα, αλλά τραυματικά εγκλωβίζονται μέσα στην καταναγκαστικά υλιστική εποχή μας. Και η Τέχνη, όπως η Ποίηση για τον Καρυωτάκη[3], ας γίνει «το καταφύγιο όπου φθονούμε», η Εαρινή μας, λιτή Έξοδος[4] μέσα στην καθημερινή μας, υπερφορτωμένη παραζάλη.

Στη φωτογραφία:
1. Μικρά ζωγραφικά έργα
2. Μ. Λεβεντάκου, Αναπόληση, 100Χ120 εκ. [Έκθεση Από το χθες στο σήμερα: Μικρό Πανόραμα Νεοελληνικής Τέχνης]

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Παροιμιώδης αγγλική –και όχι μόνο– φράση, προερχόμενη από το έργο του Ιβάν Αντρέγιεβιτς Κιρίλοφ Ο περίεργος άνδρας (1814), στο οποίο ο πρωταγωνιστής, ως επισκέπτης ενός μουσείου, εντοπίζει και περιγράφει όλα τα μικροαντικείμενα, αλλά δε συνειδητοποιεί την παρουσία ενός ελέφαντα.
[2] Αντισταθμιστική νοηματοδότηση του εικαστικού τεχνοτροπίας / εικαστικού ρεύματος / εικαστικής προσέγγισης objet trouvé: τέχνη – εικαστική διαδικασία – δημιούργημα, που προκύπτει από μη επεξεργασμένα (raw/undisguised) αλλά συχνά μορφοποιημένα αντικείμενα ή προϊόντα. Τα μέσα και υλικά που χρησιμοποιούνται δεν περιλαμβάνονται στα παραδοσιακά των εικαστικών τεχνών, κυρίως επειδή ήδη έχουν μια πρακτική χρησιμότητα (π.χ. καπάκια τουαλέτας).
[3] Κ. Καρυωτάκης, [Είμαστε κάτι…], συλλογή Ελεγεία και Σάτιρες, 1927.
[4] Πρβλ. «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Δ. Σολωμού.

Η Νατάσα Αβούρη είναι φιλόλογος, συγγραφέας, δρ Ιστορίας της Τέχνης και μεταφράστρια.

Άλλα κείμενα:

• «Από την 4η Μπιενάλε Οράν στην 6η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης: Η σύγχρονη τέχνη σε “αεικίνητη ακινησία”» της Νατάσας Αβούρη
• «“The Experience of Dreaming” ή η “Τέχνη της Άμορφης Ενάργειας”» της Νατάσας Αβούρη
• «Documenta 14 Athens: Η “Βουλή των (οικείων) Σωμάτων”* ή η αβουλία των (ξένων) ασωμάτων;» της Νατάσας Αβούρη
• «Asterios Toris: “Εσύ ζωγραφίζεις φαινόμενα”» της Νατάσας Αβούρη

Twitter