Παντελής Φ. Οικονόμου: συνέντευξη στην Τίνα Πανώριου
Ο Παντελής Φ. Οικονόμου είναι διδάκτωρ πυρηνικής φυσικής του Πανεπιστημίου της Βιέννης (PhD, 1972). Υπήρξε ερευνητής στους πυρηνικούς αντιδραστήρες της Αυστρίας (1967-1972) και της Ελλάδας (1975-1979) και, κατόπιν, ανώτερο στέλεχος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) ως επιθεωρητής για τη μη διασπορά πυρηνικών όπλων και εμπειρογνώμονας αντιμετώπισης της πυρηνικής τρομοκρατίας (Βιέννη, 1979-2011). Εκπαιδεύτηκε στις πλέον προηγμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις και επιστημονικά εργαστήρια σε ΗΠΑ, πρώην Σοβιετική Ένωση, Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία. Ήταν επικεφαλής σε πολυάριθμες επιθεωρήσεις πυρηνικών εγκαταστάσεων και υλικών σε όλο τον κόσμο. Συντόνισε το διεθνές πρόγραμμα για την πυρηνική ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Ελλάδα. Δίδαξε σε εκπαιδευτικά σεμινάρια επιθεωρητών του ΙΑΕΑ και αξιωματούχων ασφάλειας σε κράτη όλων των ηπείρων στον τομέα αντιμετώπισης της πυρηνικής τρομοκρατίας. Συνέγραψε πολυάριθμες απόρρητες εκθέσεις επιθεωρήσεων μη διασποράς πυρηνικών όπλων, εξειδικευμένες τεχνικές μελέτες και ερευνητικές εργασίες, καθώς και σχετικά άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης. Εκπροσώπησε τον ΙΑΕΑ σε διεθνείς διασκέψεις και συνέδρια εμπειρογνωμόνων. Από το 2012 ως το 2021 ήταν αναπληρωτής αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΙΑΕΑ και επιστημονικός σύμβουλος της μόνιμης διπλωματικής αντιπροσωπείας της Ελλάδας στους Διεθνείς Οργανισμούς της Βιέννης. Έλαβε το Βραβείο Αξίας του ΙΑΕΑ (Outstanding Performance, 1997) και το Βραβείο Ομαδικής Εργασίας (2005). Ο γενικός διευθυντής του ΙΑΕΑ, Ελ Μπαραντέι, και τα στελέχη του Οργανισμού τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης (2005). Τον Μάρτιο του 2023, το Πανεπιστήμιο της Βιέννης απένειμε στον Παντελή Φ. Οικονόμου το χρυσό διδακτορικό δίπλωμα του ιδρύματος για τις υπηρεσίες που προσέφερε ως πυρηνικός φυσικός στη διεθνή κοινότητα. Το βιβλίο του Το τελευταίο λάθος, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Το τελευταίο λάθος πού αποσκοπεί, κ. Οικονόμου;
Στην αφύπνιση του κόσμου, την ενεργοποίηση των ειδημόνων και τη σωφροσύνη των υπευθύνων απέναντι στον παραλογισμό της πυρηνικής απειλής.
Ποια ήταν η αφορμή για το εξαιρετικό αυτό βιβλίο σας;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, στην ουσία η βίαιη αντιπαράθεση της πυρηνικής Αμερικανικής Δύσης με την πυρηνική Ρωσία, αλλά και η αιματηρή ανάφλεξη, τον Οκτώβριο του 2023, του Παλαιστινιακού στο Ισραήλ, κατά τη γνώμη μου έχουν ανεβάσει πάρα πολύ τις πιθανότητες μιας παγκόσμιας πυρηνικής ανάφλεξης.
Ο πυρηνικός αφοπλισμός είναι ο μόνος δρόμος για την εξάλειψη της μεγαλύτερης ανθρωπογενούς απειλής κατά του ίδιου του ανθρώπου.
Με επιστημονικό μεν αλλά κατανοητό τρόπο αναλύετε στο βιβλίο σας δυο κρίσιμα ζητήματα για την παγκόσμια ειρήνη. Πρώτον, το προνόμιο των ηγετών των πυρηνικών δυνάμεων να αποφασίζουν για το τραγικό «πάτημα του κουμπιού». Διορθώστε με, αν υπεραπλουστεύω, αλλά θεωρείτε τον «απρόβλεπτο ισόβιο για έξι ακόμα χρόνια» ηγέτη της Ρωσίας, καθώς και τον απίστευτο Ντόναλντ Τραμπ (πιθανό επόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ), ανίκανους να παρακολουθήσουν τον έλεγχο στα πυρηνικά. Γιατί; Και δεύτερον, το ισχύον δόγμα της πυρηνικής αποτροπής το περιγράφετε ως «επικίνδυνο παραλογισμό και υποκρισία». Γιατί;
Ως προς το πρώτο, στο βιβλίο μου αναφέρω, πιστεύω με σαφήνεια, τους λόγους που καθιστούν τους παγκόσμιους ηγέτες, κυρίως των δύο υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και Ρωσίας, αντικειμενικά ανίκανους να παρακολουθήσουν και να ελέγξουν πλέον, λόγω της τεχνολογικής προόδου αλλά και των τεράστιων οικονομικών προϋπολογισμών και στρατιωτικών/βιομηχανικών συμφερόντων, τον έτσι κι αλλιώς πολύπλοκο κόσμο των πυρηνικών όπλων. Ως προς το δεύτερο ερώτημά σας, το δόγμα της πυρηνικής αποτροπής, το οποίο επικαλούνται όλοι οι κάτοχοι πυρηνικών όπλων και έχει γίνει αποδεκτό διαχρονικά από τη μεγαλύτερη μερίδα της παγκόσμιας κοινής γνώμης, πεποίθησή μου είναι ότι αυτό αποτελεί έναν επικίνδυνο παραλογισμό και υποκρισία των ισχυρών. Τον ισχυρισμό μου αυτόν τον αναλύω στο βιβλίο μου με πολλές ιστορικές αναφορές και αξιόπιστα στοιχεία.
Σε κάποια σημεία της μελέτης σας δε διστάζετε να αναφερθείτε και στο κενό που διαπιστώνετε στην αρχιτεκτονική εθνικής ασφάλειας της Ελλάδας. Υπάρχουν ευήκοα ώτα;
Δυστυχώς, στην παγκόσμια πρωτοτυπία τού να έχει η Ελλάδα Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας χωρίς να έχει Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας και, πρωτίστως, χωρίς Ολιστικό Σχεδιασμό Εθνικής Ασφαλείας, δεν υπάρχει καμία απάντηση. Απολύτως καμία αρμόδια αντίδραση και καμία τεκμηριωμένη αιτιολόγηση! Υπάρχει μόνο μια ανησυχητική, αλλά και επικίνδυνη σιωπή. Συνήθως η βουβαμάρα συνυπάρχει με την κωφότητα.
Με τις πολλαπλές επαγγελματικές σας ιδιότητες, αλλά κυρίως ως διεθνής επιθεωρητής για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, επισκέπτεστε τακτικά πανεπιστημιακές αίθουσες. Οι φοιτητές είναι αρκούντως ενημερωμένοι ή απλώς παρακολουθούν χωρίς να ανησυχούν, ως «οφείλουν»;
Η μεγαλύτερα ελπίδα της ανθρωπότητας, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι οι φοιτητές. Η νεολαία απανταχού της γης, αλλά κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες, και ειδικότερα οι μορφωμένοι νέοι των υπερδυνάμεων. Ένα μεγάλο μέρος των ανησυχιών τους συνήθως έσβηνε, όταν οι περισσότεροι έμπαιναν στον στίβο της επαγγελματικής αναζήτησης και της καριέρας. Είναι όμως πολύ ενθαρρυντικό ότι το φαινόμενο αυτό εξασθενίζει προοδευτικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Οι λόγοι είναι πολλοί και πραγματιστικοί. Ευτυχώς.
Ο παγκόσμιος πυρηνικός αφοπλισμός, γράφετε, δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, αλλά ένα εξαιρετικά περίπλοκο εγχείρημα. Είναι, όμως, πραγματοποιήσιμο; Εφικτό, και σε ποιο βαθμό; Δηλαδή, με δυο κουβέντες «καθησυχαστικές» για τον αναγνώστη: Η πιθανότητα για πρώτη χρήση των πυρηνικών είναι περιορισμένη, παρά τις απειλές που εκτοξεύονται, και ποιος ο ρόλος Κίνας και Ιράν;
Πιστεύω πως η πιθανότητα συνειδητής πρώτης χρήσης πυρηνικών όπλων παραμένει μικρή, αλλά για λόγους που αναφέρω λεπτομερώς στο βιβλίο μου, η χρήση τους από ατύχημα ή λάθος εκτίμηση είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Ως εκ τούτου, ο πυρηνικός αφοπλισμός είναι ο μόνος δρόμος για την εξάλειψη της μεγαλύτερης ανθρωπογενούς απειλής κατά του ίδιου του ανθρώπου. Υπάρχουν οι μηχανισμοί, υπάρχει ακόμη η δυνατότητα και η ικανότητα, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει η βούληση. Όσο για τον ρόλο της Κίνας και του Ιράν στο θέμα του πυρηνικού αφοπλισμού που με ρωτάτε, φρονώ, και το αναπτύσσω αυτό εκτενώς στο βιβλίο μου, ότι αυτός είναι κατά πολύ μικρότερος και πολύ λιγότερο καθοριστικός από τον τεράστιο ρόλο των δύο υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και Ρωσίας.
Το τελευταίο λάθος
Παντελής Φ. Οικονόμου
Εκδόσεις Παπαδόπουλος
208 σελ.
ISBN 978-960-484-970-3
Τιμή €14,99
