Giles Milton: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Τζάιλς Μίλτον γεννήθηκε το 1966 στο Μπακιγχαμσάιρ της κεντρικής Αγγλίας. Φοίτησε στο σχολείο Λάτιμερ Άπερ του Λονδίνου και στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ. Είναι συγγραφέας μυθιστορημάτων, καθώς και μιας σειράς ιστορικών βιβλίων όπου με γλαφυρό αφηγηματικό τρόπο καταγράφει γνωστά αλλά και λιγότερο γνωστά και παράξενα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας. Τα ιστορικά του έργα, τα οποία βασίζονται σε προσωπικές μαρτυρίες, ημερολόγια, περιοδικά, επιστολές, πρωτογενείς πηγές, έχουν σημειώσει επιτυχία σε ολόκληρο τον κόσμο και έχουν μεταφραστεί σε είκοσι γλώσσες. Από τις Εκδόσεις Μίνωας κυκλοφορούν τα βιβλία του: Η μύτη του Εδουάρδου Τρένκομ (2008), Wolfram – Ένα αγόρι πάει στον πόλεμο (2011), Ρώσικη ρουλέτα (2014), Ο ανορθόδοξος πόλεμος του Τσόρτσιλ (2017), Ο άνθρωπος από τη Γροιλανδία (2017), D-Day: Απόβαση στη Νορμανδία (2019), Ρουά ματ στο Βερολίνο (2021), το οποίο μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη, και o Χαμένος Παράδεισος (2008), μια συγκλονιστική μαρτυρία για την καταστροφή της Σμύρνης, που έχει ξεπεράσει τα 33.000 αντίτυπα στην Ελλάδα μέχρι σήμερα. Μάλιστα, στις 24 Ιανουαρίου θα επανακυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Μίνωας μια επετειακή έκδοσή του για τα 100 χρόνια από την καταστροφή της Σμύρνης, με νέο πρόλογο από τον συγγραφέα. O Χαμένος Παράδεισος είναι μια δυνατή ιστορία καταστροφής, ηρωισμού και επιβίωσης, που ξετυλίγεται μέσα από τις αναμνήσεις επιζώντων, πολλοί απ’ τους οποίους μιλάνε πρώτη φορά δημόσια, και τις μαρτυρίες εκείνων που βρέθηκαν στη δίνη μιας από τις μεγαλύτερες καταστροφές της σύγχρονης ιστορίας.
Πώς επιλέγετε τα θέματα των ιστορικών βιβλίων σας, τα οποία είναι εξαιρετικά;
Εστιάζω πάντα σε ήρωες δύο ειδών: εκείνους που καθόρισαν την έκβαση σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εκείνους που υπήρξαν μάρτυρες των θεαματικών αυτών στιγμών. Στο τελευταίο μου βιβλίο, Ρουά ματ στο Βερολίνο, κεντρικός χαρακτήρας είναι ο συνταγματάρχης Φρανκ «Χόουλιν Μαντ» Χόουλι, διοικητής του αμερικανικού τμήματος του μεταπολεμικού Βερολίνου. Ο Χόουλι έπαιξε θεμελιώδη ρόλο στην έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, καθώς ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε ότι οι Σοβιετικοί είχαν πάψει να αποτελούν συμμαχική δύναμη και δεν έπρεπε πλέον να τους εμπιστεύονται. Σε άλλα βιβλία μου έχω αναδείξει ήρωες των οποίων οι ζωές άλλαξαν ριζικά εξαιτίας ενός μεγάλου ιστορικού γεγονότος. Παραδείγματος χάρη, στο βιβλίο μου White Gold αφηγούμαι την ιστορία ενός εκατομμυρίου Ευρωπαίων οι οποίοι πουλήθηκαν ως σκλάβοι στη Βόρεια Αφρική μεταξύ του 1600 και του 1800. Η ιστορία εξελίσσεται με κεντρικό χαρακτήρα τον Thomas Pellow, ο οποίος συνελήφθη από πειρατές και έπειτα πουλήθηκε ως σκλάβος στο Μαρόκο. Έζησε ως σκλάβος 32 χρόνια και κατέγραψε τις εμπειρίες του.
Ποιες ιστορικές περιόδους βρίσκετε ιδιαίτερα ελκυστικές και θα μπορούσαν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για επόμενα βιβλία σας;
Δεν περιορίζομαι σε κάποια περίοδο. Μου αρέσει πολύ να γράφω ιστορικές αφηγήσεις για σημαντικά ιστορικά γεγονότα, των οποίων τις λεπτομέρειες συχνά αγνοούμε. Το βιβλίο μου Ρώσικη ρουλέτα αποτελεί τέτοιο παράδειγμα. Περιγράφει την ιστορία μιας ομάδας Βρετανών κατασκόπων που πέρασε κρυφά στη Ρωσία το 1917, τον καιρό δηλαδή της Ρωσικής Επανάστασης. Η αποτελεσματικότητα και οι επιτυχίες των κατασκόπων αυτών διασφάλισαν το μέλλον των μυστικών υπηρεσιών της Βρετανίας, της τότε νεοσύστατης MI6.
Γιατί αρέσουν τόσο πολύ στους αναγνώστες αλλά και στους συγγραφείς τα βιβλία με θέμα τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο;
Νομίζω ότι δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έτσι το κοινό μπορεί εύκολα να ταυτιστεί με αυτά τα γεγονότα. Πολλοί από τους παππούδες των αναγνωστών μου, αν και πολέμησαν στον πόλεμο, δεν μίλησαν ποτέ γι’ αυτόν στα παιδιά και στα εγγόνια τους. Η σημερινή γενιά θέλει να μάθει τι βίωσαν και τι θυσίασαν οι οικογένειές τους τα σκοτεινά χρόνια του πολέμου.
Τι σας παρακίνησε αρχικά να γράψετε για το Βερολίνο του 1945;
Πάντα με εκπλήσσει το γεγονός ότι έχουν γραφτεί τόσο πολλά βιβλία για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τόσο λίγα για τον Ψυχρό Πόλεμο. Είναι πολύ παράξενο, δεδομένου ότι ο Ψυχρός Πόλεμος διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό τον σύγχρονο κόσμο. Την περίοδο αυτή ιδρύθηκε και το ΝΑΤΟ, κι ο κόσμος στη συνέχεια χωρίστηκε οριστικά σε δύο, το ίδιο εχθρικά, στρατόπεδα. Ούτε όμως και οι βασικοί πρωταγωνιστές των πρώτων χρόνων του Ψυχρού Πολέμου είναι ευρέως γνωστοί. Ποιος, σήμερα, έχει ακουστά τον συνταγματάρχη Φρανκ «Χόουλιν Μαντ» Χόουλι; Ως διοικητής του αμερικανικού τμήματος του Βερολίνου κατά το διάστημα 1945-1949 έπαιξε θεμελιώδη ρόλο στην έκβαση του Ψυχρού Πολέμου. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ο Χόουλι έσωσε το Βερολίνο από τους Σοβιετικούς, κάνοντας ό,τι περνούσε από το χέρι του για να πείσει τον πρόεδρο Τρούμαν ότι ο Στάλιν δεν αποτελούσε πλέον σύμμαχο πολέμου, αλλά επικίνδυνο δικτάτορα που είχε ως απώτερο στόχο τον έλεγχο όσο το δυνατόν μεγαλύτερου τμήματος της Ευρώπης.
Πολλοί από τους παππούδες των αναγνωστών μου, αν και πολέμησαν στον πόλεμο, δεν μίλησαν ποτέ γι’ αυτόν στα παιδιά και στα εγγόνια τους.
Ο τίτλος Ρουά ματ στο Βερολίνο έχει μεταφορική ή κυριολεκτική σημασία;
Λοιπόν, οι δύο βασικοί ήρωες του βιβλίου, ο συνταγματάρχης Φρανκ Χόουλι και ο ταξίαρχος Ρόμπερτ Χιντ, συχνά σχολίαζαν ότι έπαιζαν ένα επικίνδυνο γεωπολιτικό σκάκι. Ήξεραν κι οι δύο ότι επρόκειτο για ένα παιχνίδι με πολύ μεγάλα ρίσκα. Αν και κανένας από τους δύο δεν χρησιμοποίησε τη φράση «ρουά ματ στο Βερολίνο», θεώρησα τον τίτλο αρκετά εύστοχο – δεδομένου μάλιστα ότι ο Στάλιν βρέθηκε στην κυριολεξία εκτός παιχνιδιού με μια κίνηση ματ των Βρετανών και των Αμερικάνων.
Η μοίρα του Βερολίνου καθορίστηκε στη διάσκεψη της Γιάλτας. Γιατί συνέβη αυτό;
Κατά τη διάσκεψη στη Γιάλτα, υπήρχε ακόμη η ελπίδα ότι οι τρεις μεγάλοι σύμμαχοι –η Ρωσία, η Αμερική και η Μεγάλη Βρετανία– θα μπορούσαν να διατηρήσουν τη συμμαχία τους και μετά το τέλος του πολέμου. Ο Ρούσβελτ και ο Τσόρτσιλ ήταν αρκετά αφελείς ώστε να πιστέψουν την υποτιθέμενη φιλική στάση του Στάλιν. Τον πίστεψαν στ’ αλήθεια, όταν είπε ότι συμμεριζόταν το όραμά τους για τον μεταπολεμικό κόσμο. Όμως, έλεγε ψέματα. Μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος, ο Κόκκινος Στρατός του Στάλιν είχε κυριεύσει μεγάλο μέρος της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης. Δεν υπήρχε περίπτωση να εγκαταλείψει τα εδάφη που είχαν κατακτήσει τα στρατεύματά του.
Ποια ήταν η τελική απόφαση των παγκόσμιων ηγετών;
Ήταν μια από τις σημαντικότερες αποφάσεις για το μέλλον της Γερμανίας. Η χώρα –μαζί με την πρωτεύουσά της, το Βερολίνο– διαμελίστηκε μεταξύ των νικητριών δυνάμεων: των Σοβιετικών (στα ανατολικά) και των Βρετανών, των Αμερικανών και των Γάλλων (στα δυτικά). Ωστόσο, υπήρχε ένα σοβαρό πρόβλημα με το Βερολίνο. Η πόλη βρισκόταν στη σοβιετική ζώνη της κατεχόμενης Γερμανίας, που σημαίνει ότι οι περιοχές του Δυτικού Βερολίνου ήταν περικυκλωμένες από μια κόκκινη θάλασσα. Θα ήταν σχετικά εύκολο για τον Στάλιν να αποκλείσει αυτές τις περιοχές, οδηγώντας τες στη λιμοκτονία επιτυγχάνοντας έτσι την υποταγή τους. Και αυτό ακριβώς προσπάθησε να κάνει το 1948.
Θεωρείτε ότι ο διαμελισμός της πόλης του Βερολίνου αποτελούσε ένα ρεαλιστικό πολιτικό σχέδιο;
Η διαίρεση μιας μεγάλης πρωτεύουσας δεν θα ήταν ποτέ εύκολη. Το Βερολίνο χωρίστηκε σε τέσσερις τομείς και κάθε νικηφόρα δύναμη έλεγχε και από έναν. Υπήρχε όμως και η Κομαντατούρα, ένα σώμα το οποίο είχε ως στόχο να επιβλέπει οτιδήποτε αφορούσε την πόλη στο σύνολό της. Ήταν ξεκάθαρο από την αρχή ότι οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί δεν θα συμφωνούσαν ποτέ με τους Σοβιετικούς. Διαφωνούσαν για τα πάντα, από το δελτίο προμήθειας ειδών μέχρι την εξάλειψη του ναζισμού.
Γιατί οι τέσσερις μεγάλες δυνάμεις επέστρεψαν στην εχθρότητα και την καχυποψία που υπήρχε πριν από τον πόλεμο;
Η πολεμική συμμαχία ήταν πάντα επισφαλής: οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί δεν ήταν ποτέ φυσικοί σύμμαχοι των Σοβιετικών, υπήρχε μια συνεχής δυσπιστία, ακόμα και κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ήδη από τον Μάιο του 1945, ήταν προφανές ότι κάθε ηγέτης είχε διαφορετικούς σκοπούς. Ο Στάλιν ήταν αποφασισμένος να κυριαρχήσει όσο το δυνατόν σε μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης. Ο Ρούσβελτ και ο Τσόρτσιλ, από την άλλη, ήταν αποφασισμένοι να τον αποτρέψουν.
Οι συμμορίες ήταν τόσο ισχυρές στο Βερολίνο, που υπήρχε ο φόβος ότι ήταν ικανές να υπονομεύσουν την ήδη ασταθή ευρωπαϊκή οικονομία.
Η εχθρότητα και η καχυποψία ήταν τελικά οι λόγοι που μετέτρεψαν το Βερολίνο σε εκρηκτικό πεδίο μάχης;
Ναι, υπήρξε πλήρης κατάρρευση της εμπιστοσύνης μεταξύ των Σοβιετικών και της Δύσης. Το χάσμα γιγαντώθηκε όταν ο Τρούμαν έγινε πρόεδρος και αντικατέστησε τον Ρούσβελτ. Ο Τρούμαν έλαβε σοβαρά υπόψη τις προειδοποιήσεις των διπλωματών του στη Μόσχα, οι οποίοι του τόνιζαν ότι δεν έπρεπε να εμπιστεύεται τον Στάλιν. Το Δόγμα Τρούμαν είχε σκοπό να αποτρέψει τη σοβιετική κυριαρχία στην Ευρώπη.
Κατάσκοποι, γκάνγκστερ, μαυραγορίτες άρχισαν να περιφέρονται στους δρόμους μιας άλλοτε σπουδαίας πόλης – όλοι προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν την αναταραχή. Υπήρχε κάποιος που ήθελε να επιβάλει τον νόμο και την τάξη;
Οι Δυτικοί σύμμαχοι ήταν αποφασισμένοι να εφαρμόσουν τον νόμο και την τάξη στην πόλη, αλλά δεν ήταν εύκολο. Το Βερολίνο είχε έναν ακμάζοντα υπόκοσμο που ελεγχόταν από γκάνγκστερ και πρώην Ναζί. Οι αστυνομικοί που έστειλαν οι Βρετανοί από τη Σκότλαντ Γιαρντ έμειναν έκπληκτοι από τη δυναμική του οργανωμένου εγκλήματος. Οι συμμορίες ήταν τόσο ισχυρές στο Βερολίνο, που υπήρχε ο φόβος ότι ήταν ικανές να υπονομεύσουν την ήδη ασταθή ευρωπαϊκή οικονομία.
Η καθημερινότητα στο Βερολίνο έγινε επικίνδυνη και δύσκολη, ενώ οι βιασμοί, οι δολοφονίες και οι ξυλοδαρμοί αποτελούσαν συνηθισμένο φαινόμενο. Οι κάτοικοι δεν είχαν φαγητό, νερό και θέρμανση. Πόσο εύκολο ήταν να επιβιώσουν κάτω από αυτές τις συνθήκες;
Ήταν εξαιρετικά δύσκολο να επιβιώσεις στο μεταπολεμικό Βερολίνο. Διάβασα πολλά ημερολόγια που περιέγραφαν τη ζωή στην πόλη ως έναν συνεχή αγώνα ενάντια στην πείνα, τις αρρώστιες και την παγωνιά. Ο χειμώνας του 1946, ο σκληρότερος χειμώνας που έχει καταγραφεί, προκάλεσε τον θάνατο εκατοντάδων Βερολινέζων, που ήταν εκτεθειμένοι στο κρύο.
Λόγω της αφηγηματικής σας δεινότητας, ο αναγνώστης διαβάζει το βιβλίο σας με κομμένη την ανάσα. Είναι αυτός ένας από τους λόγους που αγαπήθηκε τόσο πολύ στο εξωτερικό από την πρώτη μέρα κυκλοφορίας του;
Ήθελα να αναπαραστήσω με ακρίβεια τη ζωή στο Βερολίνο κατά τη διάρκεια αυτής της εξαιρετικά βίαιης περιόδου. Για να το κάνω αυτό με επιτυχία, χρησιμοποίησα όσο το δυνατόν περισσότερες αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων: ημερολόγια που γράφτηκαν από μητέρες, αξιωματικούς του Κόκκινου Στρατού, βρετανικά και αμερικανικά στρατεύματα αλλά και πολιτικούς ηγέτες. Αυτές οι ωμές καταγραφές προσφέρουν μια συναρπαστική εικόνα για τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής, αποκαλύπτοντας, επίσης, πόσο πολλά διακυβεύονταν. Ολόκληρη η Ευρώπη βρισκόταν σε άσχημη κατάσταση: όποιος κέρδιζε αυτή την πρώτη μάχη του Ψυχρού Πολέμου θα επωφελούνταν πολλά!
Τι θα θέλατε να πείτε σε όσους πρόκειται να διαβάσουν τη συνέντευξή σας;
Ελπίζω αυτή η συνέντευξη να προσφέρει στους αναγνώστες μια πρώτη ματιά στις πιο απίστευτες ιστορίες του μεταπολεμικού κόσμου. Είναι μία ιστορία εξουσίας, απληστίας, πολιτικών μηχανορραφιών και ανθρώπινων αδυναμιών. Και ευελπιστώ ο κόσμος να μπει στον πειρασμό να διαβάσει το βιβλίο.
Ρουά ματ στο Βερολίνο
Η ψυχροπολεμική αντιπαράθεση που διαμόρφωσε τον σύγχρονο κόσμο
Τζάιλς Μίλτον
Μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου
Μίνωας
460 σελ.
ISBN 978-618-02-1873-2
Τιμή €19,90
Χαμένος παράδεισος: Σμύρνη 1922
Η καταστροφή της μητρόπολης του μικρασιατικού Ελληνισμού – Επετειακή έκδοση για τα 100 χρόνια από την καταστροφή της Σμύρνης
Τζάιλς Μίλτον
Νέος πρόλογος από τον συγγραφέα
Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς
Μίνωας
σ. 448
ISBN: 978-618-02-2026-1
Τιμή: 25,50€
