Sebastian Faulks: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Σεμπάστιαν Φοκς είναι ένας καταξιωμένος σύγχρονος Βρετανός συγγραφέας και πολλά βιβλία του έχουν μπει σε λίστες μπεστ σέλερ. Σπούδασε στο Κολέγιο Ουέλιγκτον και στο Κέμπριτζ. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην Independent. Έχει γίνει γνωστός για τα βιβλία του που διαδραματίζονται στο Παρίσι. Μεταξύ άλλων, έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα The girl at the Lion d’Or και Birdsong, που μαζί με τη Σάρλοτ Γκρέι αποτελούν τη «γαλλική» τριλογία του, το The Fatal Englishman και το On Green Dolphin Street. Το μυθιστόρημά του Η ηχώ του Παρισιού, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος, σε μετάφραση της Κλαίρης Παπαμιχαήλ, μας έδωσε την αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί.
Η Αμερικανίδα ερευνήτρια Χάνα και ο Μαροκινός Τάρεκ ψάχνουν την ιστορία του Παρισιού. Τι μυστικά μπορεί να κρύβει το Παρίσι;
Νομίζω ότι το Παρίσι είναι μια πόλη γεμάτη παράδοξα. Τα ονόματα στους δρόμους και στο μετρό του έχουν δοθεί για να εκφράσουν την περηφάνια των Γάλλων για σπουδαίους στρατιώτες, επιστήμονες και πολιτικούς τους. Όμως οι Παριζιάνοι δεν είναι το ίδιο περήφανοι, όταν έρχονται αντιμέτωποι με λιγότερο ελκυστικές πλευρές της ιστορίας τους. Θα βρείτε ελάχιστα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι κάτοικοι του Παρισιού εύχονταν να νικήσουν οι Γερμανοί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Χρειάστηκαν δεκαετίες για να αποδεχτούν τη συνενοχή τους στην αποστολή Εβραίων από τη Γαλλία κι άλλες χώρες στο στρατόπεδο του Άουσβιτς. Κι ακόμα, η συμπεριφορά τους απέναντι στους έποικους της Αλγερίας που επέστρεψαν μετά τον γαλλοαλγερινό πόλεμο είναι ένα θέμα που έχει μπει στο αρχείο, όχι χωρίς παρεμβάσεις. Αντίθετα με τους Γερμανούς, οι Γάλλοι υιοθέτησαν έναν τρόπο αντιμετώπισης αυτών των θεμάτων εντελώς διαφορετικό. Σε μια περισσότερο επιφανειακή προσέγγιση, τα μυστικά του Παρισιού αφορούν πιο απλά πράγματα, για παράδειγμα πώς ζουν οι άνθρωποι αυτής της πόλης, τι κάνουν και τι αποφεύγουν να κάνουν σε μια τέτοια κοσμοπολίτικη πρωτεύουσα. Όλα αυτά μοιάζουν με μυστικούς κώδικες για τους ξένους επισκέπτες.
Δυο ξένοι σε μια πόλη. Και όμως, κατά βάθος τη λατρεύουν. Γιατί εξακολουθεί να γοητεύει και σήμερα το Παρίσι;
Πρώτα πρώτα είναι μια όμορφη πόλη, αν σας αρέσει –όπως σ’ εμένα– η αρχιτεκτονική τεχνοτροπία του Haussmann βάσει της οποίας είναι χτισμένη. Είναι σχετικά μικρή πόλη κι έχεις την αίσθηση ότι μπορείς να την περπατήσεις σε μια μέρα. Όμως ξέρει να κρύβει καλά τα μυστικά της, φερειπείν θα πρέπει να βρεις κάποιον πραγματικό Παριζιάνο για να σου δείξει ποια εστιατόρια αξίζει να επισκεφτείς.
Η έρευνα της Χάνα αναφέρεται στην περίοδο της γερμανικής Κατοχής. Ποια ήταν η στάση των Παριζιάνων απέναντι στους Γερμανούς κατακτητές μετά την απελευθέρωση;
Όταν οι Γερμανοί επιτέλους έφυγαν, το πρόβλημα των Γάλλων ήταν πώς να σταματήσουν τον εμφύλιο ανάμεσα σ’ αυτούς που τους υποστήριξαν και σ’ αυτούς που ήταν με τη μεριά των συμμάχων. Σε κάποιο βαθμό, οι δυο πλευρές αντιπροσωπεύουν έναν βαθύ και δυσάρεστο διχασμό της γαλλικής κοινωνίας, που πηγαίνει πολλά χρόνια πίσω. Ο Ντε Γκολ είπε στους συμπατριώτες του ότι όλοι ήσαν αντιστασιακοί, όμως αυτό δεν ίσχυε. Ελάχιστοι Γάλλοι έλαβαν ενεργά μέρος στην αντίσταση μέχρι και το 1944, όμως αυτή η πίστη έπρεπε να είναι κοινή ώστε η χώρα να μη χάσει την αυτοεκτίμησή της. Κάποιοι από αυτούς που υποστήριξαν την κυβέρνηση του Βισί και τους Γερμανούς κατακτητές πέρασαν από δίκη και εκτελέστηκαν. Σε άλλους, πάλι, δόθηκαν καινούργιες στολές και αποτέλεσαν τη βάση των γαλλικών σωμάτων ασφαλείας.
Άλλωστε, η ζωή έχει την αστεία πλευρά της ακόμα και τις πιο σκοτεινές στιγμές.
Η Χάνα μελετά μαρτυρίες γυναικών. Ποια είναι η συμβολή των μαρτυριών στη σημερινή έρευνα;
Οι γυναίκες στων οποίων τις μαρτυρίες βασίζεται η Χάνα έχουν επινοηθεί από μένα, όπως και η βιβλιοθήκη που επισκέπτεται για την έρευνά της. Είμαι βέβαιος ότι παρόμοιες καταθέσεις υπάρχουν, αλλά τα κατορθώματα και η δουλειά αυτών των γυναικών είναι ολοκληρωτικά δική μου επινόηση.
Σε κάποιο σημείο αναφέρεστε και στην Κοκό Σανέλ. Ποιος ήταν ο ρόλος της εκείνη την περίοδο απέναντι στους Γερμανούς;
Η Κοκό Σανέλ ήταν μια ιδιαίτερα μοχθηρή γυναίκα, η οποία συνεργάστηκε με πολλούς από τους ναζί εραστές της. Θα έπρεπε να αντιμετωπίσει τη δικαιοσύνη μετά τον πόλεμο, όμως κέρδισε την εύνοια των Αμερικανών δίνοντας σε όλους τους στρατιώτες τους δωρεάν μπουκαλάκια με το άρωμα Σανέλ Νο5.
Πολλοί σταθμοί στο μετρό, όπως και πολλές οδοί στο Παρίσι, έχουν ιστορικά ονόματα. Για ποιον λόγο έγιναν αυτές οι ονοματοδοσίες;
Οι Έλληνες, οι Βρετανοί, οι Ιταλοί πίστευαν ότι έχουν συνεισφέρει σημαντικά στην ευρωπαϊκή κουλτούρα, όμως παραδέχονται και τη συνεισφορά άλλων λαών. Οι Γάλλοι από τη μεριά τους θεωρούν ότι μονάχα η γαλλική κουλτούρα, η γαλλική επιστήμη και οι εφευρέσεις που πραγματοποιήθηκαν σ’ αυτή τη χώρα αξίζουν μνείας, όλες οι άλλες χώρες θεωρούνται υποδεέστερες κατά τη γνώμη των Γάλλων και η ονοματοθεσία που δίνουν στους δρόμους τους αντικατοπτρίζει αυτήν ακριβώς την αντίληψη.
Κάθε κτίριο στο Παρίσι αντηχεί ένα κρυφό παρελθόν. Για αυτόν τον λόγο και το μυθιστόρημά σας έχει τον τίτλο Η ηχώ του Παρισιού;
Ναι, σωστά, ο τίτλος αναφέρεται στο ιστορικό παρελθόν της πόλης, αλλά και στο προσωπικό και συναισθηματικό παρελθόν των βασικών πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος.
Το Παρίσι έχει μετανάστες Αλγερινούς, Μαροκινούς, με τους οποίους οι Γάλλοι έχουν στο παρελθόν συγκρουστεί. Η νέα γενιά έχει ενσωματωθεί στο Παρίσι;
Είναι μια περίπλοκη κατάσταση. Είμαι βέβαιος ότι πολλοί Γάλλοι κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια να καλοδεχτούν και να ενσωματώσουν τους νεοφερμένους στις κοινωνίες τους, όμως ανέκυψαν πολλά ζητήματα. Ένα σοβαρό πρόβλημα αφορούσε τη στέγασή τους. Στη δεκαετία του 1950 χτίστηκαν καινούργιες πολυκατοικίες έξω απ’ τις μεγάλες πόλεις, που παρείχαν στις οικογένειες αυτών των μεταναστών περισσότερο χώρο απ’ ό,τι τα διαμερίσματα στο κέντρο των πόλεων. Αυτοί οι χώροι έγιναν γκέτο, γιατί ήταν οι μοναδικοί διαθέσιμοι για τον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που προέρχονταν από τις πρώην γαλλικές αποικίες. Στην Αγγλία, όσοι προέρχονταν από τις αποικίες εγκαταστάθηκαν στην καρδιά των μεγαλουπόλεων και μετακινήθηκαν προς τα προάστια καθώς βελτίωναν την οικονομική τους θέση. Αυτό δεν έγινε από κάποιον σχεδιασμό, απλά στην Αγγλία οι άνθρωποι ήταν τυχεροί γιατί στο κέντρο των πόλεων υπήρχαν φτηνές κατοικίες. Στη Γαλλία έχουμε αυτόν τον ατυχή συμβολισμό, οι μετανάστες καταφέρνουν να φτάσουν στη γη της επαγγελίας που είναι οι πόλεις, όμως διώχνονται από κει και μετακομίζουν στα προάστια.
Στην Ελλάδα πέρασα μερικές από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής μου.
Κι ενώ ο Τάρεκ βοηθά στην έρευνα τη Χάνα, χάνεται μέσα στα προάστια των μεταναστών. Τι αναζητά ανάμεσα στους μετανάστες;
Λογικά, ψάχνει για κορίτσια ή ναρκωτικά, όμως όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνει στο Παρίσι, τόσο περισσότερο αρχίζει να κατανοεί το παρελθόν των ανθρώπων που κατοικούν εκεί και ανακαλύπτει τον χώρο που πραγματικά του ταιριάζει.
Ο έφηβος Τάρεκ θέλει να γνωρίσει τον έρωτα στο Παρίσι. Η γνωριμία με την άγνωστη Γαλλίδα τον γοητεύει. Γιατί όμως δε συνεχίζει σε βάθος αυτή τη σχέση;
Κατά κάποιον περίπλοκο τρόπο, πιστεύει ότι αυτή η γυναίκα θα τον φέρει κοντά στη μητέρα του, που την έχει χάσει.
Η επιστροφή του Τάρεκ στην πατρίδα είναι αναγκαστική. Γυρίζει πίσω, αλλά τον αντιμετωπίζουν όλοι με σοβαρότητα. Τι άλλαξε και τον βλέπουν διαφορετικά;
Χωρίς να το καταλάβει, έχει ωριμάσει προσπαθώντας να δει πέρα από τις άμεσες επιθυμίες και ανησυχίες που τον κατακλύζουν. Έχει περάσει πια την εφηβεία του κι έχει αντιληφθεί τη σύνδεσή του με το παρελθόν και το παρόν άλλων ανθρώπων.
Πολλά σημεία της υπόθεσης είναι δοσμένα με χιούμορ. Είναι κι αυτό συστατικό ενός καλού μυθιστορήματος;
Ποτέ δεν ξεκινώ μ’ αυτή την πρόθεση· όμως, αν κάποιος χαρακτήρας μου εκπέμπει μια δόση χιούμορ, σχεδόν πάντα το κρατώ αυτό το στοιχείο. Άλλωστε, η ζωή έχει την αστεία πλευρά της ακόμα και τις πιο σκοτεινές στιγμές.
Σε ορισμένα σημεία του μυθιστορήματος αναφέρεστε και στους Έλληνες. Ποια είναι η γνώμη σας για την Ελλάδα;
Σπούδασα αρχαία ελληνικά όταν ήμουν δεκαέξι χρονών κι έχω επισκεφτεί την Ελλάδα πολλές φορές, ξεκινώντας από το 1970. Στο πρώτο μου ταξίδι στην Κέρκυρα, δεν υπήρχε ούτε ένας άνθρωπος στις παραλίες και ο κόσμος θυμόταν καθαρά τα γεγονότα του πολέμου. Όταν ο ιδιοκτήτης μιας ταβέρνας ανακάλυψε ότι το δεκαεπτάχρονο παιδί στο μαγαζί του ήταν Άγγλος κι όχι Γερμανός, με κέρασε φαγητό και ρετσίνα. Στην Ελλάδα πέρασα μερικές από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής μου. Αγαπώ πολύ τους ανθρώπους της και τα φαγητά της, ενώ οι γνώσεις που απέκτησα στο σχολείο με βοηθούν κάπως – μπορώ τουλάχιστον να καταλάβω τις πινακίδες!
Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;
Ελπίζω να σας αρέσει το βιβλίο μου. Καταπιάνεται με πράγματα πολύ σοβαρά, αλλά μ’ έναν τρόπο που διασκεδάζει και δεν δυσκολεύει τον αναγνώστη. Πάντα σκέφτομαι την ευχαρίστηση του αναγνώστη όταν γράφω. Εύχομαι να βρεθώ σύντομα στη χώρα σας κι ίσως να συναντήσω κάποιους από σας.
Μετάφραση από τα αγγλικά: Απόστολος Σπυράκης
Η ηχώ του Παρισιού
Sebastian Faulks
μετάφραση: Κλαίρη Παπαμιχαήλ
Κλειδάριθμος
400 σελ.
ISBN 978-960-645-041-9
Τιμή €15,50
