Ο Κυριάκος Αθανασιάδης είναι συγγραφέας. Έχει εκδώσει πάνω από σαράντα βιβλία. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη, αρθρογραφεί στην Athens Voice, γράφει κριτική βιβλίου στην Book Press, είναι συνιδρυτής και ιδιοκτήτης του ιστότοπου www.amagi.gr και παρουσιάζει τη βιβλιοφιλική εκπομπή Paperback στο Δημοτικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης. Είναι παντρεμένος με τη συγγραφέα και δημοσιογράφο Κική Τσιλιγγερίδου. Το μυθιστόρημά του Αγκάθια και πικραλίδες, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Bell, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συζήτηση.

Δύο είναι οι πρωταγωνίστριες στο νέο σας μυθιστόρημα – η μία λαλίστατη, η άλλη βουβή. Πώς προέκυψε η ιδέα να γράψετε ένα βιβλίο με πυρήνα το Αλτσχάιμερ;

Από προσωπική εμπειρία. Τόσο άμεση, όσο και μέσω φίλων και γνωστών. Είναι πολλοί αυτοί που πάσχουν από Αλτσχάιμερ, και βέβαια ακόμη περισσότερα τα συγγενικά τους πρόσωπα, οι άνθρωποι που σχετίζονται μαζί τους.

Θεωρείτε ότι έχει αποτυπωθεί λογοτεχνικά όσο τους αξίζει ο ρόλος που παίζουν οι φροντιστές ανήμπορων ανθρώπων στην ελληνική κοινωνία;

Οπωσδήποτε δεν έχω καλή εποπτεία και δεν θέλω να αδικήσω κανέναν, αλλά η εντύπωσή μου είναι πως όχι. Και αυτό αφορά συνολικά τους μετανάστες που ζουν στη χώρα, όχι μόνο τους φροντιστές. Κάποια στιγμή θα αλλάξει αυτό.

«Αγκάθια και πικραλίδες»: οι αναγνώστες θα πρέπει να προχωρήσουν μετά τη μέση της υπόθεσης για να αντιληφθούν τη σημασία του τίτλου, ο οποίος όμως θα μπορούσε να είναι και μεταφορικός. Θέλετε να σχολιάσετε;

Αντί άλλου σχολίου, μπορώ να… αποκαλύψω εδώ πως ο αρχικός τίτλος του βιβλίου ήταν το όνομα της ηρωίδας. Στο τέλος, όμως, αποφάσισα να μην έχει όνομα. Άλλωστε, η ίδια το ανέφερε μόνο μία φορά, προς το τέλος του μυθιστορήματος. Οπότε το «Αγκάθια και πικραλίδες» ήταν μάλλον μονόδρομος. Και, ναι, έχει και μεταφορική ανάγνωση ο τίτλος, υπό την έννοια ότι τα λεγόμενα της ηρωίδας είναι σκληρά, πονεμένα, γιατί αυτά που λέει εξακολουθούν βέβαια να την κεντούν σαν αγκάθια – ενώ παράλληλα τα παίρνει ο άνεμος, όπως παίρνει και τις πικραλίδες στο χωράφι.

Το μυθιστόρημά σας αποτελεί στην ουσία έναν μονόλογο. Γιατί επιλέξατε αυτή τη μορφή;

Μου ήταν ξεκάθαρο από την αρχή, καθώς η δεύτερη πρωταγωνίστρια θα ήταν κατ’ ανάγκην «βωβός ρόλος», οπότε η συζήτηση, ο διάλογος, δεν θα ήταν δυνατός. Επίσης, πάντα μού αρέσει η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο. Τέλος, ξέρω προσωπικά μία γυναίκα σαν την πρωταγωνίστριά μου, που μιλά έτσι ακατάπαυστα και που είναι εξίσου καλόκαρδος άνθρωπος.

Ως αναγνώστρια, ένιωθα μερικές φορές ότι παρακολουθούσα τον μονόλογο αυτό σε μια θεατρική σκηνή. Θα σας ενδιέφερε μια θεατρική μεταφορά του μυθιστορήματος;

Ναι. Ήταν κάτι που επιδιώκαμε από την αρχή, αρκετά πριν την έκδοση. Ελπίζουμε να ευοδωθεί κάποια στιγμή, και βέβαια να ανεβεί με Αλβανίδα πρωταγωνίστρια.

Η πρωταγωνίστριά σας αυτή, λοιπόν, είναι μια 50χρονη μετανάστρια από την Αλβανία. Πώς συλλέξατε το υλικό για τη ζωή της;

Από μαρτυρίες γυναικών σαν κι αυτήν. Όλα όσα λέγονται στο βιβλίο είναι αληθινά, έγιναν έτσι. Αν άφησα κάποια πράγματα έξω, και η αλήθεια είναι πως άφησα αρκετά, είναι τα πιο πικρά, και πιο παράλογα, πράγματα που δύσκολα θα γίνονταν πιστευτά. Η σκληρότητα της ζωής και των ανθρώπων, όταν αποτυπώνεται στην πεζογραφία, καμιά φορά μάς φαίνεται επινοημένη.

Πόσο δύσκολο ήταν να μπείτε στο πετσί αυτής της γυναίκας και να παρουσιάσετε συγγραφικά με τρόπο πειστικό τη φωνή της;

Κατ’ αρχάς, ελπίζω να είναι πειστικός ο τρόπος. Δύσκολο δεν ήταν, αυτή είναι η δουλειά μας άλλωστε. Όμως θα ήθελα –κι αυτό είναι κάτι που περιμένω με ανυπομονησία– να ακούσω και τη γνώμη των ιδίων. Θα ήθελα να το διαβάσουν δηλαδή Αλβανίδες που ζουν στην Ελλάδα και που είχαν παρόμοιες εμπειρίες, ή που σχετίζονται με γυναίκες σαν την πρωταγωνίστριά μου – και να μου πουν τις εντυπώσεις τους.

Η σκληρότητα της ζωής και των ανθρώπων, όταν αποτυπώνεται στην πεζογραφία, καμιά φορά μάς φαίνεται επινοημένη.

Στο βιβλίο γίνονται αρκετές επιγραμματικές αναφορές στον ρατσισμό που βίωσαν στη χώρα μας οι πρώτες φουρνιές Αλβανών μεταναστών. Τι έχει αλλάξει από τότε στην ελληνική κοινωνία; Έχουν στραφεί αλλού τα ρατσιστικά βέλη;

Ένα 40% της κοινωνίας μας είναι ακροδεξιοί ή ριζοσπάστες αριστεροί, είναι αντιεμβολιαστές, αντισημίτες, ομοφοβικοί, με κακοποιητικό λόγο απέναντι σε μειονότητες, είναι φανερά υπέρ του Πούτιν και άλλων δικτατόρων, τάσσονται κατά της ανοιχτής κοινωνίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο σύνολό τους… Ασφαλώς και πάντα έχουν πεδίο οι ρατσιστές και οι μισαλλόδοξοι.

Έχετε υπηρετήσει και υπηρετείτε τον χώρο του βιβλίου με διάφορες ιδιότητες. Πώς βλέπετε το εκδοτικό τοπίο;

Έχω αποσυρθεί εδώ και σχεδόν μία δεκαετία, οπότε και προσπαθώ να δουλεύω μόνο σαν φουλ-τάιμ συγγραφέας, με τα βιβλία μου και με αρθρογραφία, αλλά ναι, έχω δουλέψει στα βιβλία (διορθωτής, επιμελητής, αναγνώστης ελληνικής πεζογραφίας, στέλεχος εκδοτικού) κοντά στα τριάντα χρόνια. Είμαι υπερήφανος που το επίπεδο των εκδόσεών μας –μιλώ για τους είκοσι πάνω-κάτω εκδοτικούς που δίνουν τον τόνο, τόσο από πλευράς τίτλων όσο και από πλευράς πωλήσεων– είναι τόσο υψηλό. Δεδομένου, δε, του περιορισμένου αναγνωστικού κοινού, αυτό που έχουν καταφέρει δεν πρέπει να έχει το ανάλογό του σε άλλο τομέα. Έχουμε μία αγορά βιβλίου, ευαίσθητη και εύθραυστη μεν, αλλά ποιοτικά σαφώς από τις καλύτερες.

Στις Ευχαριστίες σας στο τέλος του μυθιστορήματος, απευθύνεστε ειδικά στους ανθρώπους που διαβάζουν παρά τις αντίξοες συνθήκες της καθημερινότητας. Ποια είδη βιβλίου θα λέγατε ότι στηρίζει το ελληνικό αναγνωστικό κοινό;

Δεν έχω πρόχειρα πια τα στοιχεία. Αυτό όμως που ξέρω καλά είναι ότι την αγορά συντηρούν και κρατούν στα πόδια της οι πολλοί: οι αναγνώστες που αγοράζουν πολλά βιβλία –αυτό το περίφημο 10% περίπου που διαβάζει τουλάχιστον ένα βιβλίο τον μήνα– και κυρίως οι τίτλοι που αγοράζονται από πολλούς αναγνώστες, τα μπεστ-σέλερ δηλαδή. Η αγορά είναι μία και είναι κοινή. Οι πωλήσεις ενός βιβλίου πάντα προσφέρουν αίμα σε όλο το εκδοτικό σύστημα, σε όλο τον οργανισμό του βιβλίου. Ένα ροζ ευπώλητο μυθιστόρημα γίνεται το λίπασμα για να εκδοθεί ένα δύσκολο, απαιτητικό κείμενο. Όσοι στέκονται κοντά στα βιβλία, όλοι οι αναγνώστες συνολικά, ανεξάρτητα από το είδος ή την κατηγορία των βιβλίων που προτιμούν, είναι σπουδαίοι. Να ’ναι καλά.

Ποια είναι μέχρι στιγμής η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού στο βιβλίο σας και ποιο είναι το πιο απροσδόκητο σχόλιο που έχετε ακούσει γι’ αυτό;

Ακόμη δεν έχω κανένα στοιχείο από πλευράς πωλήσεων, είναι νωρίς. Όμως έχω ήδη λάβει μηνύματα από αναγνώστες, που μου μεταφέρουν είτε τη συγκίνησή τους –το βιβλίο είναι μάλλον συγκινητικό–, είτε τη δική τους ιστορία με την άνοια κάποιου συγγενούς τους και όσα έχουν περάσει ή μάθει κοντά του. Τους ευχαριστώ θερμά.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε και ένα βιβλίο σας που απευθύνεται σε παιδιά από 7 ετών: Να πώς γράφονται οι ιστορίες, από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, σε εικονογράφηση Ναταλίας Καπατσούλια. Πώς προέκυψε το βιβλίο αυτό;

Είναι το παιδικό αντίστοιχο του Οδηγού συγγραφής (βγήκε το 2016 πάλι από τον Ψυχογιό και έχει κάνει δύο ή τρεις ανατυπώσεις), που απευθύνεται σε ενήλικες, σε επίδοξους μυθιστοριογράφους. Εκείνο περιέχει 50 κανόνες για το γράψιμο. Αυτό εδώ, το παιδικό, έχει πολλές δεκάδες παιχνίδια, ευχάριστες ασκήσεις που θα βοηθήσουν τα παιδιά να γράψουν τις δικές τους μικρές ιστοριούλες. Η δημιουργική γραφή μπορεί να είναι μαγική για τα παιδιά.

Τι σημαίνει για σας καλό βιβλίο, είτε απευθύνεται σε παιδιά είτε στο ενήλικο κοινό;

Δεν έχω μία, ή μία μόνο, απάντηση. Ωστόσο, θα έλεγα πως καλό είναι το βιβλίο που δεν ψεύδεται και δεν υποδύεται κάτι που δεν είναι.

Εκδοτικά έχετε κάτι άλλο στα σκαριά;

Κάποια παιδικά βιβλία που πρόκειται να κυκλοφορήσουν φέτος και του χρόνου, πάντα με εικονογράφηση της Ναταλίας Καπατσούλια, καθώς και ένα βιβλίο από αυτά που κάποτε λέγαμε «αυτοβοήθειας», σχετικό όμως με… σκυλάκια. Αλλά γράφω μυθιστορήματα και με διάφορα ξένα ψευδώνυμα επίσης, οπότε πάντα έχω κάτι να περιμένει την έκδοσή του.

Αγκάθια και πικραλίδες
Κυριάκος Αθανασιάδης
Bell
248 σελ.
ISBN 978-960-620-891-1
Τιμή €13,30

Η Ράνια Μπουμπουρή είναι δημοσιογράφος, επιμελήτρια εκδόσεων, μεταφράστρια και συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας.

Άλλα κείμενα:

• Η «Κάρι» του Στίβεν Κινγκ σε μια μοναδική προβολή στον «Δαναό»
• Σοφία Ανδρεοπούλου: συνέντευξη στη Ράνια Μπουμπουρή
• Ο Ίαν Ράνκιν στην Αθήνα, Παρασκευή 26/4
• Tanya Rosie: «Το κουκλόσπιτο των φίλων»
• Ευγένιος Τριβιζάς: «Ένας κατσούφης βασιλιάς»

Twitter