Κώστια Κοντολέων: συνέντευξη στον Γρηγόρη Δανιήλ
«Τα άψυχα κάτω από συγκεκριμένες καταστάσεις χειραγωγούν τις ζωές κάποιων ανθρώπων δαμάζοντας τη θέλησή τους», σημειώνει η Κώστια Κοντολέων στην παρακάτω συνέντευξη με αφορμή την τελευταία της κυκλοφορία, Άννα, το όνομά της, από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος· ένα πρωτότυπο βιβλίο, όπου τα αντικείμενα ασκούν εξουσιαστική δύναμη πάνω στα πρόσωπα του μυθιστορήματος. Η κυκλοφορία αυτή έρχεται να προστεθεί σε μια σημαντική συγγραφική και μεταφραστική πορεία διανθισμένη από πολλαπλές βραβεύσεις, που ξεπερνά τα 35 χρόνια, αφήνοντας μια ξεχωριστή παρακαταθήκη στα ελληνικά γράμματα.
Ξεκινώντας κάπως ανάποδα, με αφορμή το τελευταίο κεφάλαιο της 2ης πράξης και το πρώτο της 3ης που φέρουν, με κάποιες μεταβολές, τον τίτλο: «Τα παιδιά εύκολα ξεχνάνε (ή μήπως όχι;)»,θα ήθελα να σας ρωτήσω: Η ανάμνηση, το παρελθόν εν συνόλω, ποιο ρόλο παίζει στο τελευταίο σας μυθιστόρημα και πόσο εύκολα διαχειρίσιμο είναι από τις παιδικές ψυχές;
Το παρελθόν είναι κυρίαρχο σε όλο το μυθιστόρημά μου. Θα έλεγα ίσως κυριολεκτώντας πως αυτό είναι ο πραγματικός πρωταγωνιστής του. Και ένα τέτοιο βαρυφορτωμένο παρελθόν είναι φυσικό να είναι δύσκολο, έως και καθόλου διαχειρίσιμο, από τον ψυχικό κόσμο του παιδιού που το βιώνει.
Πέρα από την αφόρμηση για το τελευταίο σας βιβλίο, την οποία θα ήθελα να μοιραστείτε μαζί μας, τι άλλο συναντήσατε μέχρι την ολοκλήρωσή του και τι θα προσθέτατε μετά την 5μηνη κυκλοφορία του;
Η αφορμή για τη γέννηση του συγκεκριμένου μυθιστορήματος ήταν μια καταστροφική πυρκαγιά το ’39 στο νησί της Λήμνου, που άφησε πίσω της πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Ανάμεσα στους νεκρούς μια νέα γυναίκα και ένα εξάχρονο κοριτσάκι είναι αυτές που στοίχειωσαν την οικογένεια του συντρόφου μου. Υπάρχει φυσικά και έντονη μυθοπλασία. Αν το ξαναέγραφα, δεν θα πρόσθετα τίποτα παραπάνω. Θα ήταν σαν να του φορούσα αταίριαστα στολίδια που δεν θα τα είχε διόλου ανάγκη.
Δεν θεωρώ πως έχει αφυπνιστεί ο λαός μας απέναντι στους κατατρεγμένους των πολέμων και είναι κρίμα.
Στη φωτογραφική αυτή εξιστόρηση με την ειλικρινή, ενίοτε και στοχαστική σας διάθεση, υπήρξαν στιγμές που έπρεπε να «κατευνάσετε τους διχασμούς» σας για την πορεία της ιστορίας;
Αφέθηκα συνειδητά σ’ αυτούς. Τους άφησα να με οδηγήσουν εκείνοι και δεν το μετάνιωσα. Είμαι συγγραφέας του ενστίκτου και το εμπιστεύομαι πάντα πως θα με οδηγήσει σωστά αν όχι να κατευνάσω τους διχασμούς μου, τουλάχιστον να τους διαχειριστώ σωστά.
Οι γονείς της Άννας, η Ασημίνα κι ο Γιάγκος, δυσκολεύονται να ορθοποδήσουν στη νέα πατρίδα – την οποία ο Γιάγκος μάλιστα ονομάζει «Μητριά». Έχοντας στην πλάτη μας ως έθνος αυτόν τον ξεριζωμό, κατά πόσο έχουμε γίνει δεκτικοί στην προσφυγιά; Το εναργές ενδιαφέρον μας των τελευταίων ημερών για το δράμα των Ουκρανών αποτελεί μεμονωμένο γεγονός ή στάση-αφύπνιση του Νεοέλληνα;
Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας δυσκολεύτηκαν όντως να ξαναχτίσουν τις ζωές τους στη νέα πατρίδα. Υπήρξε πράγματι «Μητριά» γι’ αυτούς και θα πρόσθετα και αρκούντως εχθρική. Φοβάμαι πως δεν έχουμε γίνει δεκτικοί συνολικά στην προσφυγιά – το αντίθετο μάλιστα, θα έλεγα. Το ενδιαφέρον των τελευταίων ημερών για τους πρόσφυγες Ουκρανούς νομίζω πως αποτελεί ιδιότυπο, μεμονωμένο και με ημερομηνία λήξης γεγονός. Δεν θεωρώ πως έχει αφυπνιστεί ο λαός μας απέναντι στους κατατρεγμένους των πολέμων και είναι κρίμα.
Στις ενίοτε ερμητικά κλειστές πόρτες που το μέλλον διαπερνά και οι αντιστάσεις μας είναι ανώφελες, ποια είναι τα εφόδιά σας;
Είμαι φύσει αισιόδοξος άνθρωπος και, όσο κι αν φαίνεται παράξενο, αυτό είναι το εφόδιό μου. Καμιά ερμητικά κλειστή πόρτα δεν μένει απόρθητη για πάντα. Φτάνει να βρούμε το κλειδί που την ανοίγει ξεπερνώντας τις ανώφελες, όπως λέτε, αντιστάσεις μας.
Οι κεντρικοί ήρωές σας και δη ο Δημητρός φλερτάρουν συχνά με τη φράση, όπως πολύ σωστά επισημαίνετε σε κάποιο σημείο, «αναχωρητές της πραγματικότητας». Αυτή η αναχώρηση από την καθημερινότητα που πολλές φορές προβληματίζει ή και ακόμη θλίβει σε τι ατραπούς μάς μπλέκει;
Σε ατραπούς αδιέξοδες. Οι «αναχωρητές της πραγματικότητας» ζουν στον δικό τους περίκλειστο κόσμο. Οι επικοινωνίες τους σχεδόν ακυρωμένες με τους έξω από αυτόν. Ο εγκλεισμός τους, πιστεύω, σε μια φαντασιακή κατάσταση είναι μια μορφή άμυνας στο ανυπόφορο παρόν που βιώνουν σε καθημερινή βάση.
Εντέλει, τα άψυχα κατά πόσο μπορούν να χειραγωγούν τη ζωή των ανθρώπων; Είναι καθαρά θέμα ιδιοσυγκρασίας του ατόμου ή άπτεται της ανθρώπινης διάνοιας;
Τα άψυχα κάτω από συγκεκριμένες καταστάσεις χειραγωγούν τις ζωές κάποιων ανθρώπων δαμάζοντας τη θέλησή τους. Οι άψυχες απεικονίσεις τους, καίτοι άψυχες, έχουν ασυνήθιστες δυνάμεις επιβολής, έτσι το μόνο που μένει εντέλει ανοιχτό είναι το πότε και το πού. Μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι καθαρά θέμα ιδιοσυγκρασίας, αλλά νομίζω πως κυρίως άπτεται της ανθρώπινης διάνοιας.
Ο «πόνος» της αποκόλλησης από τον προηγούμενο κύκλο σκέψης από ποια συναισθήματα συνοδεύεται πέραν της απώλειας;
Από πράξεις και λόγια που προδίνουν άθελά τους τον ισόβιο εγκλεισμό τους σ’ ένα παρελθόν που ήταν πάντα παρόν στην καθημερινότητά τους. Και υπάρχουν τόσα πολλά γύρω τους να τους το θυμίζουν, ώστε να είναι σχεδόν αδύνατον εντέλει να του αντισταθούν.
Ως αναγνώστρια, ένα βιβλίο μέχρι πόσο μπορεί να σας επηρεάσει κι αντίστοιχα, από τη θέση της συγγραφέα, τι μπορεί να προσδώσει;
Ένα βιβλίο μπορεί να σου αλλάξει εντελώς τη ζωή. Τον τρόπο που σκέφτεσαι, τη θέαση του κόσμου με διαφορετική ματιά. Ακόμη και την ιδεολογική και πολιτική σου ταυτότητα. Αυτά είναι βιωμένα σε μένα ως αναγνώστρια μέσω συγκεκριμένων βιβλίων. Από την άλλη, από τη θέση της συγγραφέα στόχος μου είναι να επικοινωνήσω με τον εκάστοτε αναγνώστη μου και όχι να του διδάξω αντιδράσεις σε τυχόν προβλήματά του μέσα από τις αντιδράσεις των δικών μου ηρώων.
Η πραγματικότητα και δη των τελευταίων ημερών είναι υπερβολικά ευφάνταστη για να είναι πειστική ως μυθιστορηματικό υλικό. Τι σκέψεις κάνετε αναφορικά με τα πρόσφατα γεγονότα, που κατακλύζουν τα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης;
Η πραγματικότητα των τελευταίων ημερών όντως ξεπερνά τη φαντασία μας. Αν τη δούμε ως μυθιστορηματικό υλικό τείνει να εξελιχθεί σε κακογραμμένο μυθιστόρημα ατάλαντου συγγραφέα και δη αστυνομικών μυθιστορημάτων. Όπου η πλοκή δεν υπηρετεί συγκεκριμένους κανόνες συγγραφής και οι ήρωες στερούνται υποκριτικής δεινότητας.
Αυτό που μου αφήνει ως αίσθηση το βιβλίο σας είναι η πίστη σας στη μεταμορφωτική δυναμική της αγάπης. Αφού σχολιάσετε αυτό, θα ήθελα, αν όχι να μας ξεναγήσετε, τουλάχιστον να μας ανοίξετε την πόρτα στην επόμενή σας συγγραφική διαδρομή, που έχει τυχόν δρομολογηθεί.
Χαίρομαι που η αίσθησή σας έσκαψε βαθιά στον πυρήνα του μυθιστορήματός μου. Ναι, πιστεύω ακράδαντα στη μεταμορφωτική δυναμική της αγάπης που ως γόρδιος δεσμός μπορεί ενίοτε να δώσει λύση στην πολυπλοκότητα της ζωής. Με ορθάνοιχτη την πόρτα σάς καλωσορίζω στην επόμενη συγγραφική μου διαδρομή, που κάνει τα τελευταία της βήματα προς την ολοκλήρωσή της. Μια συλλογή διηγημάτων κάπως αλλιώτικων συγγραφικά και θεματολογικά. Ενώ παράλληλα μέσα μου γονιμοποιείται σιγά-σιγά ο σπόρος ενός καινούργιου μυθιστορήματος.
Άννα, το όνομά της
Κώστια Κοντολέων
Κλειδάριθμος
σ. 336
ISBN: 978-960-645-219-2
Τιμή: 15,50€
