Κωνσταντίνος Μπούρας: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Κωνσταντίνος Μπούρας γεννήθηκε το 1962 στην Καλαμάτα κι από το 1977 ζει στην Αθήνα. Συγγραφέας 41 εκδοθέντων βιβλίων, κριτικός θεάτρου και βιβλιοκριτικός. Αριστούχος διδάκτωρ του Τμήματος Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου (2019), διπλωματούχος μηχανολόγος μηχανικός του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (1985), αριστούχος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (1994) και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος Θεατρολογίας του Πανεπιστημίου Paris III – La nouvelle Sorbonne (D.E.A. Études Théâtrales). Μεταδιδακτορικός ερευνητής στο ΕΚΠΑ και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Διδάσκει θεατρική κριτική στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και πολιτιστική διαχείριση, καθώς και διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού στη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης. Αρθρογραφεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά. Θεατρικά του έργα με θέματα αρχαιοελληνικά και για την Κρίση έχουν παρασταθεί σε θέατρα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Το τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή 137 Φάος. Λεξικάνθαρος α-Φθονία φωτός (Εκδόσεις Νίκας, 2021), μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Τι σας ώθησε να γράψετε την ποιητική συλλογή 137 Φάος. Λεξικάνθαρος α-Φθονία φωτός;
Η επαφή μου με τον κόσμο, η ανάγκη επικοινωνίας με τους άλλους, η καταγραφή των εκστατικών εκείνων στιγμών της ενόρασης τού Άπαντος. Ξέρετε, το Άγνωστο, το Άφατο και το Άρρητο ασκούν τόση γοητεία όση και οι Σειρήνες στην Οδύσσεια. Και μόνον το ψυχανέμισμα της εναιώρησης στο Κενό πληρώνει το Τίποτα με περιεχόμενο. Ο ανθρώπινος ψυχοσωματότυπος πάσχει εκ γενετής από άγχος απέναντι στο Ά-λογο, στο αταξινόμητο, στο μη κατανοήσιμο, στο μη καταχωρήσιμο, στο μη μεταβολίσιμο. Η ανάγκη του ανθρώπου για αφήγηση προέκυψε πολύ πριν από τα σπήλαια. Είναι παράπλευρη ωφέλεια της συνειδητοποιημένης καθημερινής απειλής του θανάτου ως τελεσίδικης ποινής. Όλες οι θρησκείες, οι ιδεολογίες, οι θεωρίες, οι Τέχνες και οι λογοτεχνικές απόπειρες στοχεύουν στον εξορκισμό αυτής της απολύτως συγγνωστής φοβίας. Για να απαντήσω στην ερώτησή σας, γράφω για τους άλλους, για το μετείκασμα της συνάντησής μας, για το «ωκεάνιο συναίσθημα» το λυτρωτικό, που είναι πιο μεταδοτικό κι από τους ρετροϊούς, τους κορονοϊούς και λοιπά…
Ο τίτλος είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;
Ναι, ο τίτλος είναι συμβολικός και σπονδυλωτός. Στην ουσία πρόκειται για ένα εικονοποίημα που καλύπτει το εμπροσθόφυλλο.
137 Φάος. Το 137 είναι μια δυσερμήνευτη σταθερά στη θεωρητική Φυσική. Φάος είναι το Φως στον Όμηρο, ενδεχομένως το Αόρατο.
ΛΕΞΙΚΑΝΘΑΡΟΣ α-ΦΘΟΝΙΑ ΦΩΤΟΣ. Νεολογισμός ο «λεξικάνθαρος»: ένα σκαθάρι που ξεθάβει λέξεις. ΑΦΘΟΝΙΑ με την έννοια της υπερ-επάρκειας. Το Φως είναι καταιγιστικό και δεν μπορείς να το κρύψεις κάτω από το χαλί.
Το ημερολόγιο τής μοναχικής πολυκοσμίας:
Αντίθεση η «μοναχική πολυκοσμία», που όχι μόνον δεν είναι ενοχλητική αλλά σημαντική, τόσο ώστε να καταγραφεί σε ένα ποιητικό ημερολόγιο σαν αυτό. Υποδηλώνεται πως δεν πρόκειται για απλή ποιητική συλλογή, αλλά για πολλές συλλογές μαζί, που συναπαρτίζουν ένα ιδιότυπο ημερολόγιο κοινωνικών συναντήσεων μοναχικών οντοτήτων.
Τα ποιήματα μιάς ά-Φθονης λιτότητας.
Εδώ είναι σαφής η αντίθεση μεταξύ λιτότητας και αφθονίας. Όμως το επίθετο ά-Φθονη σημαίνει την έλλειψη φθόνου, του προπατορικού αμαρτήματος των Νεοελλήνων.
{1111 – χίλιες εκατόν έντεκα μέρες φωτεινές και μαύρες –συμπυκνωμένες ενίοτε– οι νύχτες είναι μυστικές και δεν χωράνε σε σελίδες, τυπωμένες ή χειρόγραφες}
Προφανώς πρόκειται για τα ιερά και τα όσια της ψυχής μας, της συλλογικής, όχι της ατομικής. Ο Έρωτας απαιτεί (τουλάχιστον) δύο μοριακότητες. Η Φυσική των υποατομικών σωματιδίων και οι λεγόμενοι «προσωκρατικοί φιλόσοφοι» βρίσκουν στο τελευταίο αυτό επεξηγηματικό τμήμα του τίτλου το καταφύγιο και την εφαρμογή τους.
Γράφετε: «Με τους πολλαπλούς καθρέφτες/ Ξεχάσαμε πού είναι/ Το πρωτότυπο/ και πού είναι το είδωλο». Μήπως η ποίηση είναι μια μορφή έκφρασης του εσωτερικού συναισθηματικού κόσμου, όπου η φαντασία συνδυάζεται με την πραγματικότητα;
Το συγκεκριμένο απόσπασμα αφορά την πλατωνική-σωκρατική θεωρία για τον υπερβατικό κόσμο των Ιδεών. «Όνειρο σκιάς» ο άνθρωπος, είδωλο και μαριονέτα στο συνειδητό ονείρεμα μιας ανώτερης πνευματικότητας, του όντως Όντος ίσως… Πραγματικότητα και φαντασία συμφύρονται, αμαλγαματοποιούνται στην υψηλή Ποίηση. Η σύγχρονη π-οίηση κινδυνεύει να χάσει το «ύψος» της (για να θυμηθούμε τον Λογγίνο).
Λέτε: «Στοχάζεσαι μόνο/ Για κάτι που σου λείπει/ και νοσταλγείς μόνον/ Όσα έχεις γευτεί». Τι θα κάνατε αν γυρίζατε πίσω στη νεότητα με τη μηχανή του χρόνου;
Δεν θα έκανα τα ίδια λάθη. Θα έκανα άλλα. Το σίγουρο όμως είναι πως θα γινόμουν ζωγράφος, μουσικός, θεατρίνος… οτιδήποτε άλλο από ποιητής. Με εξάντλησε αυτή η διαρκής ολονύκτια κι ολοήμερη διαδικασία, χωρίς να μπορώ να πω ότι την εξάντλησα κι εγώ.
Δεν παραλείπετε να κάνετε και μια αναφορά στη μάνα. Γιατί και μόνο η λέξη μάνα είναι η σημαντικότερη στη ζωή μας;
Γιατί είναι το πρώτο τραύμα, η πρώτη πληγή, η πρώτη αποκοπή, η πρώτη κραυγή. Η μάνα ως Μήδεια, ως Αγαύη, ως Ινώ, ως Αυτονόη…
Εσάς πώς ξεκίνησε το ταξίδι σας στην ποίηση;
Πολύ νωρίς. Πριν πάω στο σχολείο. Έμαθα γράμματα για να γίνω ποιητής. Τίποτα άλλο. Όλα τα άλλα ήταν παράπλευρες απώλειες ή ωφέλειες, παρενέργειες της ακάματης υπερκινητικότητας κι απληστίας μου για Γνώση. Είμαι εξαρτημένος από το Φως της Γνώσεως, τοξινωμένος από την εκστατική ένωση με το Όλον. Ήμουνα τυχερός γιατί έζησα στιγμές πλέριας ευτυχίας. Γι’ αυτό δεν φοβάμαι τον θάνατο, δεν χρειάζομαι τον Έρωτα, δεν αγκιστρώνομαι από την Ύλη όπως το χταπόδι που το χτυπάνε στα βράχια και αφρίζει…
Για να γράψει κάποιος χρειάζεται ταλέντο και τι άλλο ακόμη;
Δεν ξέρω τι είναι το ταλέντο. Μπορώ όμως να σας πω για τη σκληρή δουλειά, για την εξέλιξη, για την αυτοβελτίωση, για την αυτογνωσία. Όταν θα πεθάνω, θα γίνω ο τέλειος ποιητής. Όσο ζω είμαι φοιτητής.
Διαβάζουν σήμερα οι Έλληνες ποίηση;
Φυσικά. Τη δική τους. Ενίοτε και των άλλων. Όμως είναι τόσο γοργή η εποχή μας, τόσο βιαστικοί οι άνθρωποι. Κατακλύζονται από πληροφορίες, γίνονται δοκησίσοφοι, αγράμματοι, αμόρφωτοι. Ακόμα κι ένας αγρότης σε οροπέδιο πολύ πριν από την πρώτη βιομηχανική επανάσταση γνώριζε πιο πολλά για τον εαυτό του, για τη Φύση, για τον Αόρατο Κόσμο (κυρίως γι’ αυτή την παράλληλη διάσταση). Η εποχή μας είναι αντιπνευματική, άρα και αντιποιητική. Εμείς απλώς κρατάμε Θερμοπύλες, ανάβουμε φρυκτωρίες, στέλνουμε απελπισμένα σήματα για βοήθεια στο Σύμπαν, στους εαυτούς μας, αιώνες μετά…
Πολλοί νέοι γράφουν ποίηση. Σήμερα ανεβάζουν τα ποιήματά τους στο διαδίκτυο. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να βοηθήσει την ποίηση;
Φυσικά. Η ελεύθερη Κοινωνία των Ιδεών. Είμαι υπέρ της τεχνολογίας. Ως διπλωματούχος μηχανολόγος μηχανικός του Μετσόβιου.
Στο τέλος του βιβλίου έχετε ποιήματα σε ξένες γλώσσες. Πώς προέκυψαν αυτές οι δημοσιεύσεις;
Από μεταφραστικές συνεισφορές φίλων, από συμμετοχές σε διεθνή φεστιβάλ και συνέδρια, από την ανάγκη μας να επικοινωνήσουμε.
Φέτος κλείνετε τριάντα πέντε χρόνια στην ποίηση. Τι κερδίσατε από αυτή τη διαδρομή;
Τριάντα πέντε χρόνια από την πρώτη μου ποιητική συλλογή Ο Πορφυρός Ήλιος τού Έρωτα και του Θανάτου (εκδόσεις Τέχνη και Λόγος, Αθήνα 1987). Μακάρι να είχα σταματήσει εκεί. Όμως νιώθω διαρκώς το Ανεκπλήρωτο.
Ποιοι στίχοι θα ταίριαζαν για την εποχή που διανύουμε;
Θα σας πω:
Μη φοβείσθε το Σκότος.
Αδέλφι είναι του Φωτός
Και μάνα του ακριβή,
Λεβεντογεννήτρα.
Δεν ξέρω τι είναι το ταλέντο. Μπορώ όμως να σας πω για τη σκληρή δουλειά, για την εξέλιξη, για την αυτοβελτίωση, για την αυτογνωσία.
Τι θα θέλατε να προσθέσετε;
Πολλά. Τα έχω όμως ήδη πει ποιητικά. Είναι η πρώτη φορά που νομίζω πως έχω αρθρώσει κάτι που αποκρυσταλλώνεται. Έτσι, θα κλείσω την ωραία μας συνέντευξη με τους αντιπροσωπευτικότερους στίχους μου:
Χωρίς τον Έρωτα
Θα ήμασταν τυφλοί
Χωρίς τον Θάνατο
Αλαζόνες
*
Σε κάμαρες δυσήλιες
Αυτοπυρπολήθηκα
Και πριν να φέξει η Χαραυγή
Στολήν Αυγερινού
Εντύθηκα
Κι εχάθηκα
Μες στη βροχή.
*
Για κάθε νησίδα αυξανομένης Εντροπίας στο Σύμπαν
Υπάρχει κι η αντίθετή της, όπου το Χάος υποχωρεί
Κι ο Λόγος επανευρίσκεται. Ισορροπία.
Αυτό που μας φαίνεται δίχως νόημα
Είναι απλώς ένας ρυθμός
Που ο φτωχός ανθρώπινος εγκέφαλός μας
Δεν προλαβαίνει και δεν δύναται
Να παρακολουθήσει,
Ν’ αντιληφθεί εν τέλει πως υπάρχει κάτι
Εκεί έξω
Πλατύτερο από την ανασφαλή
Αλαζονεία μας.
*
Με λιακάδες και συννεφιές
Μέτρησα τη ζωή
Μου βγήκε σωστή.
*
Από τις μαύρες τρύπες μένεις
μήτε μακριά μήτε κοντά:
Σε απαλλάσσουν από περιττά
υλικά σκουπίδια
Και σου χαρίζουν υψίσυχνες ακτινοβολίες
Από εκείνες που και τα λιθάρια
διαμάντια γίνονται.
*
Ας τετραγωνίσουμε τον θεμέλιο λίθο της ύπαρξής μας.
Ας ορθογωνίσουμε την απόσταση μεταξύ καρδιάς και μυαλού.
Το μεγαλύτερο διάνυσμα στη Φύση.
*
Ήλιος αχινός Ελευθερίας
Να μας κάψει!
*
Εις το πυρ ορμούμε νουνεχείς
Μόνον απελπισμένοι!
*
Μην βουλιάζετε στο Σκοτάδι
Από ναυτία του Φωτός.
*
Βουλιάζουμε στο Φως
Από ναυτία του Σκότους.
*
Τελικά όλα είναι Ένα,
Φανός στον Ουρανό.
*
Κάθε πρωί ξύνω το μολύβι
Κι ακονίζω τα σπαθιά…
Τα μαχαίρια
Τα φυλάω για σένα
Βιωμένη λύπη μας…
*
Όταν έστω κι ένας
Είναι σκλάβος
Κανείς πάνω στον πλανήτη
Δεν είναι ελεύθερος.
*
Επιλέγω να μετατραπεί
Το σκότος μέσα μου
Σε φως γαληνό.
Δεν χρειάζομαι πια
Τίποτα λιγότερο
Για να εξελιχθώ
Προς τα Άνω Πεδία…
*
Λεξικάνθαρος αφθονία φωτός.
Κάθε πρωί ξυπνώ μέσα στα όνειρα
Ξεχειλίζω από ποίηση – άπειρα
Νεαρά υπογάλανα, καθαρά νερά–
Κι ύστερα ξανά μέσα στην ποίηση
Αποκοιμιέμαι… Με του Ποσειδώνα
Την τρίαινα και το μισό οχτάρι,
Αυτό που και σε σίγμα τελικό ομοιάζει.
Προσπάθησα ν’ απαλλαγώ από τη μοίρα
Μου, αλλά δεν γίνεται… Αναζητώ λέξεις,
Αναβλύζουν λέξεις, αλιεύω λέξεις, πλάθω
Λέξεις, ικανές να φέρουν επ’ ολίγον εντός
Τους καινούργια νοήματα. Γιατί από τα
Παλιά κουραστήκαμε. Λεξικάνθαρος,
Χρυσοκάνθαρος… Ονειροκάνθαρος.
Αυτή ας είναι και η μόνη μας
Προγραμματική σύμβασις.
137 Φάος. Λεξικάνθαρος α-Φθονία φωτός
Το ημερολόγιο τής μοναχικής πολυκοσμίας: Τα ποιήματα μιας ά-Φθονης λιτότητας
Κωνσταντίνος Μπούρας
Νίκας
σ. 1.450
ISBN: 978-960-296-341-8
Τιμή: 50,00€
