Γιάννης Κυριόπουλος: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Ο Γιάννης Κυριόπουλος έχει σπουδάσει στην Αθήνα και στο Παρίσι ιατρική, δημόσια υγεία, κοινωνική πολιτική και οικονομικά της υγείας. Είναι ομότιμος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας (ΕΣΔΥ) και έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό επιστημονικών άρθρων και βιβλίων, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολλές έρευνες και συνέδρια. Για τη δραστηριότητά του έχει τιμηθεί από ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια. Εκτός από τις επιστημονικές εργασίες του έχει εκδώσει ποιήματα, δοκίμια και μεταφράσεις. Το μυθιστόρημά του Μια πόλη, μια γυναίκα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου Μια πόλη, μια γυναίκα;
Στη λογοτεχνία –κατά την προσωπική μου προσέγγιση– τα βιβλία δεν γράφονται με αφορμή κάποιες ιδέες. Αυτό μπορεί να συμβαίνει σε μια θεωρητική πραγματεία ή ακόμη σε μια φιλοσοφική διατριβή. Με την πεζογραφία τα πράγματα είναι διαφορετικά. Συνήθως ο συγγραφέας καταβάλλει μια προσπάθεια «ανακατασκευής» ενός κόσμου που κατά την πρόσληψή του είναι ατελής και άξενος για την ανθρώπινη ύπαρξη. Ταυτόχρονα επιχειρεί την απαλλαγή του από το «εσωτερικό φορτίο» που μεταφέρει για το θέμα. Η συγγραφή είναι εκ των πραγμάτων μια ρήξη στη συνέχεια και αποσκοπεί στην επανένωση του ανθρώπου με τον κόσμο. Είναι μια πράξη συμβολικής αμφισβήτησης του υπαρκτού κόσμου, ανεξάρτητης από τις προθέσεις του συγγραφέα.
Ο τίτλος Μια πόλη, μια γυναίκα είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;
Ο τίτλος του βιβλίου έχει μια «σκηνογραφική» διάσταση. Είναι ο καμβάς. Το πλαίσιο. Οι πόλεις, οι γειτονιές και τα «στέκια» της νεότητάς μας. Με τις γυναίκες που αγαπήσαμε και μας πλήγωσαν. Και αντίστροφα, βέβαια. Αυτή είναι η ορατή πλευρά των πραγμάτων. Όμως στην άλλη πλευρά ελλοχεύει η αναμέτρηση με τον εαυτό μας, τη ζωή και την ιστορία. Αυτή είναι η σκοτεινή πλευρά. Ανάμεσά τους αιωρείται η αποξένωση, η υπαρξιακή αγωνία και το αίσθημα ματαίωσης.
Το τρελό άλογο πήγαινε κάθε βράδυ στο νεκροταφείο και χτύπαγε τις οπλές του πάνω στο μνήμα του Κωνσταντή. Μπορεί άραγε να συμβεί, πέρα από την πεζογραφία, κάτι ανάλογο και στην πραγματικότητα;
Δεν είναι αυτό ένα ερώτημα που χρειάζεται ή πρέπει να απαντηθεί. Γιατί τελικά ο Κωνσταντής είναι ένας μοναχικός άνθρωπος που παίρνει μια τολμηρή απόφαση (να παντρευτεί τη Ραΐσα) και δένεται με ό,τι βρίσκεται κοντά του (το άλογό του). Που μένει δίπλα του μέχρι το τέλος. Το «Τρελό άλογο» που είναι το σύμβολο της μοναξιάς του.
Η Ελένη άνοιγε την πόρτα και περίμενε τον εραστή της. Μπορείς να κρατήσεις το πάθος στον έρωτα ή να το κατασιγάσεις;
Στην ιστορία αυτή (την «Επιστροφή»), η στέρηση της Ελένης και η «πρώτη φορά» στον έρωτα του Κυριάκου αποτελούν την εύφλεκτη ύλη του ερωτικού πάθους, που σταδιακά κατασιγάζει χωρίς να χάνεται μέσα στον χρόνο. Αντίθετα –με μια παράδοξη εκδοχή– γίνεται τρόπος ζωής και αγάπη.
Αργύρης και Φωτεινή. Γιατί η αγάπη του Αργύρη είναι τόσο μεγάλη, που στο τέλος κατακτά το απόρθητο κάστρο, τη Φωτεινή;
Η σιωπηλή ένταση του Αργύρη, στα πολλά χρόνια της μοναξιάς του, είναι το μέτρο του πάθους του για τη Φωτεινή. Το πάθος του παραμένει μέσα στον χρόνο και δυναμώνει γιατί είναι ανεκπλήρωτο. Η συνεύρεσή τους δεν είναι απλά ένας συμβιβασμός. Είναι η ωριμότητα που μεταβάλλει το πάθος σε κατανόηση και τρυφερότητα. Μια μυστική, σχεδόν συνωμοτική σχέση που δεν είναι θορυβώδης και ορατή, αλλά είναι δυνατή. Επειδή ήξεραν ο ένας για τον άλλο. Αλλά ο καθένας τους, όπως φαίνεται στην ιστορία «Τουλάχιστον κρατούσε τους τύπους», είχε τον τρόπο του. Εξάλλου, οι δρόμοι που οδηγούν στην κατανόηση και την αγάπη είναι πολλοί.
Πραγματικά ο έρωτας ζει στο ημίφως. Η δημοσιότητα στον έρωτα σημαίνει την αποκαθήλωσή του.
Περιγράφετε τους έρωτες που κρύβονται μακριά από το φως της καθημερινότητας. Ποιος είναι ο λόγος που ο έρωτας μερικές φορές δεν εκπληρώνεται;
Πραγματικά ο έρωτας ζει στο ημίφως. Η δημοσιότητα στον έρωτα σημαίνει την αποκαθήλωσή του. Την απώλεια της μαγείας του. Είναι μια κατάσταση εκπεσμού. Χωρίς τη μυστικότητα και χωρίς την ύπαρξη μιας ιδιωτικής «συνωμοτικής» γλώσσας ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα, ο έρωτας είναι μια χίμαιρα. Γιατί ο έρωτας εκφυλίζεται σε μια ασύμπτωτη σχέση, όταν χάνει την ιδιωτικότητά του.
Μου άρεσαν οι αναφορές στο καρναβάλι της Πάτρας. Είναι εκείνες οι μέρες μια ευκαιρία για να αναπτυχθούν εφήμεροι έρωτες;
Το καρναβάλι είναι μια επινόηση για να εκφραστούν επιθυμίες που είναι ανομολόγητες. Είναι το πρόσχημα που πλαστογραφεί το «ρίσκο» στον έρωτα. Και κάθε χρόνο είναι σαν τα πλοία που έρχονται και φεύγουν (όπως περιγράφεται στο «Saturnia και Vulcania») και παραμένουν στην ίδια θέση. Είναι το πρόσχημα που κάνει την αμαρτία ελκυστική και την ενοχή μας υποφερτή στους εφήμερους έρωτες.
Δύο εραστές συναντήθηκαν κρυφά στον Γαλατά απέναντι από την Πάτρα και διέπλευσαν τον κόλπο με το πλοίο Καλυδώνα. Πώς φάνταζε τότε ένα ταξίδι με το ατμόπλοιο;
Ένα ταξίδι με ατμόπλοιο, την εποχή εκείνη, με ερωτική πρόθεση έχει εκ των πραγμάτων «εξωτικό» χαρακτήρα. Δεν είναι μόνον το βάρος μιας «απαγορευμένης» σχέσης που φορτίζει την ατμόσφαιρα μιας ερωτικής συνάντησης. Είναι επίσης και η σκηνογραφία που κάνει συναρπαστικές αυτές τις εικόνες σε «Μια πόλη διχασμένη μέσα στη σιωπή» και τους κοινωνικούς και ταξικούς φραγμούς της.
Ωραίες είναι και οι αναφορές σας στην Αθήνα του 1960. Μπουάτ «Εσπερίδες» και Γιώργος Ζωγράφος. Γιατί εκεί γράφτηκαν οι ομορφότερες στιγμές της ελληνικής μουσικής;
Η δεκαετία του 1960 υπήρξε η περίοδος μιας κοινωνικής και πολιτιστικής «έγερσης» όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά σε ολόκληρο τον Δυτικό κόσμο. Είναι η δεκαετία της αμφισβήτησης της κοινωνίας της αφθονίας, η δεκαετία του φιλειρηνικού κινήματος και της άνθησης των γραμμάτων και των τεχνών. Αυτό το κλίμα διαμορφώνεται στις μπουάτ της Αθήνας με το «νέο κύμα» της μουσικής και της αμφισβήτησης που αναδείχθηκε και συνέβαλε στην πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική χειραφέτηση της νεολαίας.
Γιατί αναπολούμε τις χαμένες αγάπες και γράφουμε για αυτές;
Οι χαμένες αγάπες μοιάζουν με τις ανίατες πληγές και γι’ αυτό δεν ξεχνιούνται. Είναι αθόρυβες αλλά και αιώνιες. Γιατί περιέχουν το φορτίο των ανεκπλήρωτων επιθυμιών, αλλά και όσων στιγμών δεν εκφράστηκαν από έναν δισταγμό ή ένα λάθος.
Γράφετε ότι χωρίς το πάθος ο χρόνος είναι χαμένος. Τι γίνεται όμως όταν το πάθος είναι ανεξέλεγκτο;
Το ανεξέλεγκτο πάθος δεν έχει σχέση με τον έρωτα και την αγάπη. Πρόκειται για μια ψυχοπαθολογική κατάσταση. Το πάθος στον έρωτα δεν είναι καταστροφικό. Είναι ζωογόνο. Ακόμη και σε δύσκολες στιγμές, ο έρωτας είναι ένας ύμνος στη ζωή. Είναι μια άρνηση στο «κράτος της φθοράς και του θανάτου».
Κάνετε αναφορές, ανάμεσα σε άλλους, και στους ποιητές Καρούζο και Κατσαρό. Πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς την ποίηση;
Η ποίηση είναι μια απόπειρα «επαναδημιουργίας» του κόσμου με την ανακάλυψη του «μη νοήματος» των λέξεων. Δηλαδή των λέξεων που χωρίς το νόημά τους έχουν μια εικαστική σήμανση, ώστε να κινούν ανατρεπτικές διαδικασίες στη ροή των πραγμάτων. Με την έννοια αυτή, η ποίηση είναι μια μορφή εξέγερσης. Για τον λόγο αυτό οι ποιητές είναι «ύποπτοι ανταρσίας».
Ο ήρωας του βιβλίου, ο Κυριάκος, ερωτεύεται και διηγείται τη ζωή του. Είναι ένα φανταστικό ή υπαρκτό πρόσωπο που σας ενέπνευσε να γράψετε και να τον κάνετε κεντρικό ήρωα;
Ο Κυριάκος είναι ο πρωταγωνιστής αυτού του σπονδυλωτού μυθιστορήματος και έχει πολλά πρόσωπα, ποικίλες ιδιότητες και διαφορετικές ηλικίες. Δεν είναι ένα πρόσωπο. Είναι πολλά πρόσωπα μαζί. Αλλά δεν είναι ο «μέσος όρος» αυτών. Είναι μια γενιά. Η γενιά του. Υπερβαίνει τα όρια του πραγματικού και του φανταστικού και απεικονίζει με έναν φαντασιακό ρεαλισμό την πορεία της γενιάς του 1960.
Έχετε ασχοληθεί για δεκαετίες με την ιατρική. Πώς συνδυάσατε την ιατρική με τη συγγραφή;
Η ακαδημαϊκή δραστηριότητα (εκπαίδευση και έρευνα) είναι η δουλειά μου για πολλές δεκαετίες. Αλλά η λογοτεχνία, η ποίηση και η φιλοσοφία είναι η δεύτερη ζωή μου. Εξάλλου, το «πέρασμα» από τον κόσμο στον οποίον ο άνθρωπος έχει απορριφθεί και η συμφιλίωση μαζί του δεν είναι μόνον ένα ζήτημα ορθού λόγου και αλήθειας που υπηρετεί η επιστήμη. Είναι κυρίως μια υπόθεση μυστικής σχέσης.
Μια πόλη, μια γυναίκα
Μυθιστόρημα σε 36 ιστορίες
Γιάννης Κυριόπουλος
Εκδόσεις Καστανιώτη
200 σελ.
ISBN 978-960-03-6888-8
Τιμή €20,00
